Инвестициялық операциялар есебі

    Табыстың  тіркелінген деңгейі бар  облигациялардың  құнын анықтау.

    Облигация құны ағымдағы ақшалай  төлемдер тасқынының  құны ретінде қарастырылуы мүмкін. Жыл соңында төленетін  пайыздық табыс төлемі және оның  номиналдық құны (r)  облигацияны бағалау үшін мынадай теңдік пайдаланылады:

    Р = с/(1+к) + с/ (1+к)² + ……+ с/(1+к)ⁿ + N/(1+к)ⁿ

        Мұндағы:

            Р – облигацияның ағымдағы  құны.

            С – жыл сайынғы төлеуге  жататын номиналдық табыстың  пайызы.

            К – жабылу мерзіміне дейінгі алынатын табыс.

            n – облигацияны өтеу (жабылу) мерзіміне  дейінгі қалған мерзімі.

    Облигациялардың басым бөлігі бойынша проценттер  жылына бір рет емес, екі реет төленеді. Соның нәтижесінде теңдікті былай етіп өңдеуге болады:

    Р = (с/2)/(1+к/2) + (с/2)/ (1+к/2)² + ……+ (с/2)/(1+к/2)²ⁿ + N/(1+к/2)²ⁿ

    Субъект өзінің есеп саясатында  қысқа мерзімді қаржылық  инвестицияларды ағымдағы құны бойынша есепке алады және сол инвестицияның номиналдық табыс проценті 11% болғаны, ал оның жабылу мерзімі 17 жылға белгіленген, алынған облигацияның құны 1400 теңге құраған. Шығарылған облигацияның өтеуіне дейін қалған кезең үшін (6 жыл) табысы 36% құраған. Облигациялар бойынша проценттер  жылына 2 рет төленеді. Облигацияға ие болғаннан кейін он екі ай  өткен соң кәсіпорын оларды сату жөнініде шешім қабылдайды. Егер саясатына сәйкес қысқа мерзімді инвестициялардың ағымдағы құны жыл сайын өзгеріп отыруы тиіс. Енді біз  облигациялардың ағымдағы құнын анықтайық:

• Жабу мерзіміне дейін алынатын табысы – 25% (облигациялар бойынша барлығы 36% қарастырылған, оның 11% - 3 төленіп үлгерді, сол себепті қалған табыс 25% (36-11));
• Номиналдық проценттік табысы – 154 теңге құраған (1400*11%), (154/2=77 теңге);
• Облигациялардың жабылуына дейінгі мерзімі – 5 жыл (6-1). Бұл жағдайда облигациялардың нарықтық құнының формуласы мына түрде көрінеді:

    Р = 77/(1+0,125) + 77/(1+0,125)² + ……+ 77/(1+0,125)¹⁰ + 140/(1+0,125)¹⁰

    Осыдан Р = 871,9 теңге болады.

    25% бойынша жыл сайынғы төлемдердің  5 жылға арналған дисконттау ставкасы 2,689 – ға тең. 5 жылдан кейінгі  бір мезгілдік төлем үшін дисконттау ставкасы 0,327 – Ге тең. Жыл сайынғы проценттік төлемдер 154 теңге құраған. Сонда р =2,683*154+1400*0,327 = 871,9 теңге.

      Мерзімі шетелмеген облигациялардың  ағымдағы құнын анықтау. XIX ғасырдың  басында шығарылған британдық  конголи, мерзімі шектеусіз міндеттемелер,  яғни белгіленген процентік табыстарды мәңгілік төлеп отыру британ үкіметінің міндеттемелері болып табылған. Егер мұндай облигацияларға салынған қаражаттар  С мөлшеріндегі жыл сайынғы төлемдерді мәңгілік  алып отыруды қамтамасыз ететін  болса,  онда оның ағымдағы құны р = с/к - ға тең, мұндағы к – тәуекелсіз мөлшерлемесі мен тәуекелді сыйақының сомасы ретінде иесіне мерзімі шектеусіз қажетті табысты алуына мүмкіндік жасайды.

    Біз жылына 1000 теңгелік төлеммен  мәңгілік қамтамасыз ететін бағалы қағазды сатып  алдық делік. Егер к – ның  қолданыс таба алатын  деңгейі 14% - ті құрайтын болса, онда облигацияның  нарықтық құны:  р = 1000/14% * 100% = 7142 теңгені құрайды.

    Шартты  бағалы қағаздардың құнын анықтау. Варрант белгілі бір акциялар  саны бойынша белшілі бір  акциялардың  бағасын анықтауға болатынын білдіреді немесе керісінше, яғни белгілі бір  бағасы р – ға тең делік, варрант бойынша белгіленген акциялар бағасы П, бір варрантқа V акцияларды сатып алуға болады, онда варрант бағасы:

      Цв = (р-П)*V.  Мұндағы, Цв – варрант  құны.

    Акциялардың нарықтық бағаларының әрбір өзгерісі кезінде варранттың  ағымдағы құны  да өзгереді.

    Опцион  – бұл бағалы қағаз, белгіленген  мерзімде белгілі бір  баға бойынша,  белгілі бір акцияның  санын  сату («колл» - опцион) немесе сатып  алу («пут» - опцион) құқығын көрсетеді.

    Опционның ағымдағы құнын мына формула бойынша  анықтайды:

    Цо = (р-П)*к – S;  мұндағы,

      р – контракт біткен күніндегі   акцияның бағасы;

      П – опциондық контракт жасалған  кездегі акцияның құны;

      к – опциондық контракт бойынша  акцияның сомасы;

     S – опционның сатылатын бағасы.

    Егер  де акцияның нарықтық бағасы өзгерсе, опционның ағымдағы бағасыда өзгереді.

    Акцияның  ағымдағы құнын анықтау. Акцияның әрекет ету мерзімі шектелмегендіктен, жыл сайынғы алынатын дивиденд  тұрақты болсын делік және оның абсолюттік  деңгейі «Д» - ға тең болсын,  онда оны анықтайтын формула мынадай болады:

      Ца = Д/Кi, мұндағы,  Ца – акцияның  құны;

                                            Кi – пайыздық мөлшерлемесі.

    Акцияның  нарықтық құны әр түрлі әдіспен бағаланады және онда инвесторлардың  екі типі бар деп танылады. Олардың бірі дивидендті жабуға талпынса, ал басқасы акция құнының  өсімін көздейді. Осы кезде, акциянынң нарықтық бағасының  орташа нормасын анықтаймыз:

       Рак = х*Д/Кi + у * Ц3 / х + у = 1

    Мұндағы, Рак  - акцияның нарықтық  құны;

    Х -  жоғары дивиденд алуға ниет білдерген  инвесторлардың    үлес салмағы, «бағамдық» (у~1);

    Ц3 – бұрын сатылып кеткен акциялардың  бағасы.

    Акциялардың нарықтық бағасын шығарған кезде  х пен у деңгейінің т тәуекелділігі  байқалады; бір кезде «бағамдық» басым болса,  ал бір кезде керісінше, «дивидендтік» басым болады. Сірә, бұл екеуі де акцияның нақты бағасын бағалай алмайды.

    Акцияның  ағымдағы құнын есептейтін әрі танылған моделі қалыптасқан жоқ.  Дегенмен де, акцияның нарықтық бағасын болашақта  күтілетін дивидендтер ағыны  бойынша есептеуге болады деп топшыланған  пікірлер де жоқ емес. Ол, негізінен  өткен жылдардың орташа деңгейінен алынады. Акцияның нарықтық құнын  анықтайтын формуланың түрі мынадай болады: 

       Рак = Σ  Дt/(1+к)^t            Мұндағы, Дt – кезең үшін күтілетін дивиденд;

               t=1                                              к – акция бойынша қажетті табыс       

                                                                         деңгейі;

                                                                  Σ – 1-ден шексіздікке дейін кезең ішінде болашақ дивидендтің дисконтталған құнының сомасы;

                                                                  Рак -  акцияның нарықтық құны.

    Егер  инвестор акцияны 1 жыл ұстап  және акцияның құнын n мөлшерлемесі бойынша өсірсе, онда акцияның ағымдағы құны мынадай болады:

    Р=Д+Р(1+n)/1+і  немесе Р=Д/і-n

    Мұндағы:Д-жыл  соңына күтілетін дивиденд

    n-жыл  бойындағы акцияның өсу қарқыны, %і-дисконттың мөлшерлемесі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қорытынды

     Сонымен курстық жұмысымды қорытындылайтын болсам менің бұл курстық жұмысым үш бөлімге бөлініп жасалынған. Бірінші бөлімі «Инвестиция және оны есепке алудың теорилық неігіздері» деп аталады. Мұнда инвестиция жүйесінің теориялық негіздеріне зерттеу жасалынған болатын.

    Жалпылай  алғанда, инвестиция дегеніміз  бүгінгі күні қолда бар ақшаны, мүлікті және басқа да заттарды, яғни капиталды қандай да бір өндірісті дамыту үшін жұмсап, сол арқылы келешекте, яғни алдағы уақытта пайыз түрінде немесе басқадай үлкен кәсіпкерлік табыс табу болып табылады.

    Бұл жоғарыда айтылған процеспен екі  фактор байланысты болып келеді. Оның біріншісі-уақыт, ал екіншісі-тәуекелділік (тәуекелге бару). Сонымен қатар инвестиция экономикалық өсудің негізі бола отырып, елдің әлеуметтік дамуына жағдай жасайды. Осы айтылғандармен қатар инвестиция экономикалық дамудың жоғарғы және тұрақты қарқынын қалыптастырудың, ғылыми-техникалық прогресс жетістіктерін өсірудің, инфрақұрылымды дамытудың маңызды факторы болып саналады.

     Инвестицияның көзі болып жаңадан жасалған қосымша  құнның, яғни таза табыстың пайдаланылмай сақталған бір бөлігі саналады. Басқаша айтатын болсақ, инвестиция көзі-жаңадан жасалынған құн немесе таза табыстың сақталатын бөлігі болып табылады. Шаруашылық субьектілері немесе кәсіпкерлер инвестицияны өзінің таза табысының есебінен, өзін-өзі қаржыландыру немесе ол үшін сырттан несие алу арқылы жасайды.

     Курсық  жұмысымның екінші бөлімі « Инвестиция есебінің әдістері: үлестік қатысу әдісі, сатып алу құны әдісі » қолданылуы.

Инвестиция мына 2 әдіске салынады:

• Үлестік қатысу әдісі;
• Құндық әдіс (немесе құн әдісі).

    Үлестік қатысу әдісі - бұл әдіс бойынша инвестиция сатып алған кезде сатып алынған  күні бойынша есептелінген, кейін  тәуелді шаруашылық серіктестігінің  таза активіндегі өзгерістерді инвестордың  үлесінің мойындалуына қарай оның, яғни инвестицияның құны өсіп немесе кеміп отырады. Инвестордың тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза табысындағы немесе зиянындағы үлесінің өзгеруі оның қаржы шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есебінде табыс немесе зиян ретінде мойындалады. Үлестік қатысу әдісін қолданған жағдайда инвестицияның баланстағы құны инвестициялардың тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза табысындағы немесе зиянындағы үлесінің мойындалған бөлігінде өсіп немесе кеміп отырады және де ол табыс немесе змян ретінде танылады.

      Құн әдісі — инвестицияны алу кезінде сатып алу құны бойынша көрсетілетін есептік әдіс. Инвестордың қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есепте инвестиция табысы тәуелді шаруашылық серіктестігінің жинақталған жалпы таза табысының сомасынан тиісті дивиденттердің мөлшері алынғаннан кейін барып мойындалады.

    Курстық жұмысымның үшінші бөлімі «Қаржылық инвестиция есеб». Қаржылық инвестиция – ол акция, облигация және басқа да құнды қағаздар мен банктегі депозиттерге салынған  салымдар.

    Олар  қысқа мерзімді (12 ай ішінде айналымда  болатын) және ұзақ мерзімді (12 айдан  астам мерзім) болып танылады.

    Қаржылық  инвестициялардың есебі  ХҚЕС сәйкес №32 «Қаржылық құралдар: танылып  және ақпарат беру», №39 «Қаржылық  құралдар: мойындауы және бағалануы» №2ҰҚЕС стандартарда қарастырылады.

    Қаржылық  инвестицияларды ақпараттау барысында  бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс  жоспарында  І және ІІ бөлімдерінде  1100-1150, 2000 -2040 шоттар қарастырылған.

    Еліміздің нарықтық экономикалық жолымен дамуы  барысында қаржылық инвестициялардың маңызы зор. Ал біздің еліміздің экономикасын көтеру үшін қаржылық инвестицияны тарту бүгінгі күні аса қажетті болып отыр. ҚР-ның қаржы нарығы әлемдік деңгейде жаңадан бой көтеріп келе жатқан қаржы нарықтарының қатарына жатады,ал қаржы нарығы келесі нарықтардан пайда болады:

• валюталық нарық;
• құнды қағаздар нарығы;
• несие-капиталы нарығы(ақша нарығы);
• асыл тастар нарығы (алтын нарығы);

    Қаржы нарығының айрықша бөлігі ол құнды  қағаздар нарығы және де бұл бойынша  осы кезде қалыптастыру процесі аяқ басып келеді. Ал қаржылық инвестициямен осы құнды қағаздар нарығы тікелей байланысты. Елімізде мыңдаған акционерлік қоғамдар мен басқа да шаруашылық субьектілері, жүздеген сақтандыру компаниялары, инвестициялық және мемлекеттік емес зейнетақы қорлары тіркелген. Осы жоғарыда аталған субьектілер барлық құнды қағаздар нарығының потенциялды қатысушылары қатарына жатады. Олардың кейбіреулері эмитент, ғни айналымға құнды қағаздар шығарушылар болса, ал екіншісі инвестор ретінде қызмет атқарады. Шаруашылық субьектісіне жаңа технология енгізу, өндірісті модернизациялау, реконструкциялау әрқашан ірі капитал салымын керек етеді. Ал мұндай жұмысты атқару үшін өндірушілерде әр уақытта капитал бола бермейді. Бұл шаруашылық субьектілері қарыз капитал нарығына несиелер мен заемдарының қаражаттарын,айналымға акциялары мен облигацияларын шығарса, онда елімізде бағалы  қағаздар нарығы пайда болады.