Өндіріс саласын ұйымдастыру және экономикасы

44. Реттелмейтін шығындар- жауапкер менеджердің басқаруымен реттеуіне берілмейтін шығындар.

45. Мөлшер- нақты өнімнің түрі бірлігін есептеудің ресурс шығынына орнатылған өлшем.

46. Шығындарды есептеудің  нормативті әдісі және өзіндік  құнды калькуляциялау-еңбек ресурстарын және материалдарды қолдану нормасына әрекет етуіне негізделген, нормативті калькуляциялауды жасау және қолдануды қарастыратын әдіс.Олар барлық өнімдерге немесе олардың бөліктерінің құрамына құрылады. 

47. Шығынды әкелуші- нақты қызмет түрінде өнім қажеттілігінің санын өлшеуші.

48. Калькуляциялау объектісі-  нақты шығын әкелуші. Ол өнім дайындауының стадия бойынша толық немесе жартылай, оны жасау үрдісі, шектері, өнім немесе жартылайфабрикаттар, жұмыс және қызмет көрсету сатылары мен түрлері болуы мүмкін.

49.Есепті басқару объектісі – компания ресурсы, оның қызмет көрсету түрі,бизнес үрдістері, басқару міндеттері және т.б.

50.Релеванттық область- талданатын көрсеткіштер арасынадғы өзара сандық байланыс туралы  қабылданатын болжамдар шегіндегі аймақ.

51. Операциалық кіріс- маржиналдық кіріс және тұрақты шығындар арасындағы айырмашылық.

52. Операциалық бюджет- қызмет түріне, компания бөлімдеріне басқару функцияларына байланысты кіріс пен шығынның топталуы .

53. Ұйым- басқарма құрылымын,  жауапты адамдармен орындаушыларды тағайындау қызмет міндеттерін өзара бөлу коммуникациялық жасау, олардың әрекеттерін түзетуден түратын басқару функцясының бірі.

54. Негізгі бюджет-берілген кезеңде компанияның жұмыс жоспарын барлық бөлімшелерге бөлу.

55. Негізгі шығындар-өнеркәсіптің технологиялық үрдісіне тікелей байланысты шығындар.

56. Ауыспалы шығындар- өндіру көлемі мен өнімді сатудағы өзгерісстерге пропарционалды ауысып тұратын шығындар.

57. Жоспарлау- қойылған мақсаттарды іске асыру негізінде басқаратын жүйені қажетті жағдайын анықтайтын басқару функциясы.

58. Басқару есебін есептеу  жоспары - ұйым қызметін және онын бөлімдерін есептеу үшін арналған жүйелендірілген есептеу.

59. Калькуляциялық жоспар- кезеңнің басындағы мөлшерлер мен сметалардың әрекет етуіне негізделген, жоспарлы кезеңге құрылған калькуляция.

60. Қолдау бюджеті-компания бөлімдеріне,жауапты орталарға, бизнес үрдістері , жобалар және т.б бойынша құралған бюджеттер.

61.Шығындарды есептеу  әдісін тапсырыстау және өзіндік  құнды калькуляциялау- кікентайсериялы және бірденбір өндірістерде қолданылатын әдіс. Бұл әдістің маңыздылығы, анықталған тапсырыс пен байланысты тура шығындарды есептеу, қабылданған базаға сәйкес  орындалмайтын тапсырыс және орындалған жанама шығындарды үлестіру болып табылады.

62. Толық өзіндік құн- өндіріспен және дайын өнімді іске асыруға байланысты компанияның жалпы шығындары. Онын құрамынаө ндірістік өзіндік құнды,коммерциялық,тұрмыстық және административтік шығындар да енеді.

63.Товарлық өнімнің  толық өзіндік құны- өнімді сатумен байланысты , товарлық өнімнің өндірістік өзіндік құны және өндірістік емес шығындар қосындысынан тұрады.

64.Жартылый өзгермелі  шығындар-өзгермелі және тұрақты шығындардан тұратын шығындар.

65.Қайтадан жасау шығындарын  есептеу әдісі және өзіндік  құнды калькуляциялау- бірнеше технологиялық шектеулерден өтетін,  берілген шикізаттын қайтадан  тізбектей өңдеу әдісінде қолданылатын әдіс .Бұл жағдайда шығынды есептеу әрбір шектеуінде есетелінеді және де осынын негізінде алынған жартылай фабрикаттар және дайын өнімдердің  өзіндік құнын калькулирлеуі орындалады.

66 Процесс бойынша  шығынды есептеу әдісі және өзіндік құнды калькулирлеу- Шектеулі әдістің бір түрі болып табылатын әдіс.Ол жалпы және жанама шығындардың тура есептеуінен, өндірілетін өнімның көлемінің немесе оның өнімнің арсындағы тарату және аяқталмаған өндірістің қалдықтары немесе шығарылатын өнімның бірнеше түрі арасындағы жалпы шығынынан  түрады.

67. Тұрақты шығындар- өндіріс көлемі өзгерсе де өзгермейтін шығындар.

68. Басқару есебі құралы- компанияның бүтіндей өндірістік, басқару,коммерциялық қызметі және онын басқару циклін орындалу үрдісіндегі бөліктерінің құрамы.

69. Прогрессивтік шығындар- компанияның сату көлемінің өсу қарқынынан озық  өсу қарқын шығыны.

70. Өндірістік өзіндік  құн- өнімді шығару өндірісімен байланысты шығын. Жалпышаруашылық шығындарды және цехтық өзіндік құнды өзіне енгізеді.

71. Өндірістік шығындар- компанияның өндірістік бөлімдерінің функционалдығымен байланысты шығындар.

72 Жөнелтпе құжат шығындары –компания өндірісінің негізгі және қосымша басқару және қызмет көрсетуімен байланысты шығындар.

73. Пропорционалдық шығындар- өсу қарқыны компанияның өнімді сату көлемінің   өсу қарқынымен  түйісетін шығын.

74. Калькуляциялау процессі- клькуляциялық бірліктің өзіндік құнын анықтаудың тізбектелген әрекеті.

75. Тура шығындар-нақты бір өнім түріне кететін шығын.

76. Есептеу саясатын ашу- қаржылық есеп беруде көрсетілген,есеп беру кезеңінің шаруашылық субъектісінде қолданылтан және қаржылық жағдайға және қызмет нәтижесіне ықпал ететін , есептеу саясатынын аспектісін сипаттау процессі.

77. Шығындар-есептеу кезеңінде алынған, осы периодта алынған кіріспен шарттанған компанияның жылытпалы экономикалық пайдасы . Бұл жылытпа компания активтері қолдану және кішірейту түрінде көрсетіледі немесе онын міндеттері капиталдың кішіреіуіне әкеледі.

78. Есеп беру кезеңінің  шығындары-өндірістік қорға кірмеген,нақты бір кезеңде болған шығын.

79. Реттеу- жүйелендірілген басқару жұмысының жөндеуіне қажетті негізілген,  іске асырылатын  және  жоспарланған мәндерінің бақылау көрсеткіштер  арасындағы бөліну себептерді болдыртпауға бағытталған басқару функциясы.

80. Реттелетін шығындар-жауапты менеджердің басқаруы мен реттеуіне келетін шығындар. 

 

Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиеттер

1. Назарбаев Н.А. Стратегия становления  и развития Казахстана как  суверенного государства. Алматы: РГЖИ «Дәуір», 1992.

2. Баймуратов У. Национальная  экономическая система. Алматы: Ғалым, 2000.

3. Экономика предприятия (Под.ред.проф. Волков О.И.-М.:Инфра-М.1997

4. Экономика предприятия (Под.ред.проф. САфронов И.А.-М.:Юрис:.-1998

          5.Рузавин  Г.И.. Мартынов В.Т. Курс рыночной экономики.-М.: ЮНИТИ:.-1994

6.Бердалиев К.Б. Основы управления  экономикой Казахстана Алматы: Экономика.1998.

7. Туркебаев Э.А. Основы рыночной  экономики.- Алматы: Республиканский  издательский кабинет, 1993.

8. Самуэлльсон П. Экономика.- М.: Машиностроение, 1994

9. Основы экономической теории: Учебник. Под.ред. В.Д. Камаева.-М.:ВЛАДОС, 1996.

10. Бусыгин А.В. Предпринимательство.-М.:Дело, 2001

11.Кочеткова А.И. Основы  управления  персоналом.-М.: ТЕИС 1999

12. Десслер Г. Управления персоналом.-М.: Бином. 1994.

13. Экономика предприятия. (Под.  ред. Проф. Семенова В.М.-М.: Центр  экономики и маркетинга 1996

14. Давыдова Л.А., Фальцман В.К.  Экономика и управление, предприятием. М.: Финансы и статистика, 2003.

15Фельцман В.К. Оценка инвестиционных  проектов и предприятием. М.: ТЕИС, 1999.

16. Управление персоналом (Под.ред.  Базарова Т.Ю. М.: ЮНИТИ, 1998.

Қосымша әдебиеттер

17. Котляр Ф. Основы маркетинга. М/Экономика, 1996.

18. Мескон М.Х. и др. Основы  менеджмента. М.: Экономика. 1997.

19. Камышанов П.И. Практическое пособие по учету. М.: Экономика, 1995.

20. Макаренко М.В., Махалина О.М.  Производственный менеджмент. –М.: ПРИОР, 1998.

21. Колонтай В.М. Внешнеэкономические  связи: стратегия и регулирование.  –М.: Экономика, 1994.

22. Геммфлинг Г.Практический  курс предпринимательства. –М.: БИНОМ, 1997.

23. Экономика предприятия (Под.ред.проф. В.А. Швандера.-М.:ЮНИТИ.2003.

24. Черняк В.З. Экономика Задачи  и тесты. –М.: ВЛАДОС, 2001.

25. Черняк В.З. Таблицы и схемы.- М.: ВЛАДОС, 2000.

26. Друкер П. Задачи менджмента в XXI веке: Пер.с англ.- М.: Изд. Дом «Вильямен» 2001

27. Хавронская А.М. Организация  прозводственных подразделений  предприятия.- Алматы.: КазНТУ.1999.

28. Хавронская А.М. Экономика  предприятия. Методические указания  по практическим заниятиям. Алматы.: КазНТУ.2002.

29 Темиргалиев С Ж Экономиклык  дәрістер КазҮТУ, 2005

30 Мемиргалиев С Ж Экономиклык  есептер КазҮТУ, 2003