Кәсіби мектеп оқушыларын кәсіби бағдарлау

Сондықтан да   оқу  орындарында  кәсіптік   білім стандартына сәйкес  теориялық  және   практикалық  даярлықтың бірлігіне ерекше  көңіл  бөлінуі   түсінікті   жайт. Өйткені   орта  және бастауыш бағдар берудің   тұрақты  дамытуға көшу  кезеңі   жедел шешуді талап ететін келесі    жүйелермен  сипатталады.  Оларды  шешудегі    міндеттердің кәсіптік  бағдар берудің біліктілігін арттыру жүйесі. Олар:

- облыстық  КБАИ  (кәсіптік   білім     арттыру    институттары) қызметі   мен кәсіптік   білім   мекемелерінің   қажеттіліктерін   үнемі зерттеп о тыру, олардың   кәсіптік  және  педагогикалық деңгейін  әрі қарай жетілдіруге әдістемелік көмек көрсету;

- кәсіби  бағдар   беру   мазмұны    бойынша  жаңа  құжаттарды (стандарттар,   тұжырымдамалар,  бағдарламалар, нұсқаулар) жасауда халықаралық  тәжірибені тиімді қолдану;

- кәсіби   бағдар   беру  оқу орындарының   озық педагогикалық және өндірістік  тәжірибесін зерттеу, жинақтау  және тарату;

- біліктілікті     арттыру     үрдісінде      кәсіптік     бағдар    беру жүйесі    қызметкерлерінің     әртүрлі    категорияларының     кәсіптік- педагогикалық    шығармашылығы    мен    шығармашылық    бастама көтеруін дамыту.

Сонымен  бірге кәсіби бағдар берудің жүйесі мына кезеңдер  төңірегінде жасалынады:

1. Өндірістік,   іскерлік,   басшылық қызметке  сай мамандануға ауқымды қойылатын  талаптар;

2. Белгілі    пән    мазмұнына    сай    мамандануға    қойылатын талаптар;

3. Оқыту   үрдістері   арқылы   пән   мазмұнын  игеру жолдары;

4. Саланың     болжам   сипаттамасын  жасау;

5. Оқушылар   мен  оқытушылардың  мамандыққа  тәнті өзіндік ерекшеліктерін  зерделер қызмет  түрін  анықтау   т.с.с басқа кезеңдері де айтылады.

Түйіндеп айтқанда,   ғасыр   табалдырығында    заман ағымына ілесе   алатын   майталман   азаматтар,  ұлттық   жұмысшы   мамандар болатынына   күмән   жоқ.   Егер   осы   орайда    жоғарыда   айтылған зерттеулерге      жақсылап    көңіл    бөлінсе,   уақытымен орындалып отыратын   болса,  біздің   болашаққа  деген  үмітіміз алдамайды. /8/

Қоғамдық   құрылымның   өзгеруі,  еңбек  бөлінісінің  тереңдей түсуі,    өнідірістің     күрделенуі,   қиындауы,   жұмыс     жағдайының түбегейлі  өзгеруі,   ескі     кәсіптік    құрылымның   күйреуі,   ғылыми техникалық    ақпараттың  бұрын - соңды болып көрмеген қарқынмен көбеюі,   басқа да   саяси  - әлеуметтік  жағдайлар   жастардың білімін және   кәсіптік   шеберлігін   арттыруды   күн   тәртібіне  қойып отыр. Өйткені  білім   мен  тәжірибенің   экономиканы   дамытуға  ролі   күн санап өсіп келеді. Кәсіптік білім өндірістің материалдық- техникалық базасын жасауда шешуші күшке айналды.

Қазіргі кезде  басты міндеттердің бірі - жастардың  саналы түрде бір  кәсіпте  жұмыс  істеп, мамандықты дұрыс таңдауы. Сондықтан да кәсіптік  бағдар   беру   жұмысын   жолға  қою - бүгінгі өмір талабы. Кәсіптік бағдар- бүкілхалықтық, мемлекеттік іс және күрделі кешенді мәселе.

Кәсіптік  бағдар жастар арасында тек мамандық таңдаған кезде  жүргізілетін жұмыс емес. Ол  барлық  адамдар  арасында  жүргізіледі. Мәселен,   объективті   жағдайлар  мен   өндіріс   саласынан   босаған, екінші  бір  жерге  қоныс аударған, сондай -ақ қоныс аударғысы және  мамандығын  өзгерткісі  келген, өздері таңдап отырған немесе жұмыс істеп  жүрген  мамандықтарына  деген   сүйіспеншілігін   арттырғысы  келетін      адамдар       арасында    да    кәсіптік       бағдар      жұмысы ұйымдастырылады.  

Кәсіптік   бағдар   және   мамандық  таңдау   көп    мәселелерді  қамтитын  кешенді   мәселе.    Әртүрі   саладағы    ғылыми    күштерді біріктіру  арқылы    ғана    бұл   жұмысты  жемісті  жүргізуге  болады. Мәселен,  мектептен  тыс  уақыттарда  өлкетану - туристік  жұмыстар ұйымдастыру    шәкірттердің   білімге   деген   құштарлығын   оятуға, ғылым     негіздерін     тереңдетіп     үйретуге,   өз    бетінше     зерттеу жұмыстарын  жүргізуге,  ең бастысы  жастарға  болашақ мамандықты таңдауға көмектеседі. /3/

Өлкетанудың     негізгі     бастауыш    сыныптарда      қаланады. Оқытудың      бірінші     жылынан     бастап      балалар    өз   өлкесінің  табиғатымен,     жергілікті    өсімдіктерімен,     жануарларымен,   ауа - райының өзгерістерімен таныса алады. Бұған сабақтан тыс уақыттағы қарапайым бақылаулар  жәрдемдеседі.

Жастарға кәсіптік бағдар беруде мектеп қашанда шешуші роль атқарады.  Дамыған    кейбір  шетелдік   тәжірибеге   назар   аударсақ, нарық     жағдайындағы    жастардың  әлеуметтік   икемділігі олардың кәсіби     даярлық      деңгейіне    байланысты     екені   мәлім.   Олар кәсіпорындар  мәселесін  дербес  шешеді және қызметкерлерге нақты талаптар қоя алады.

Кәсіптік  бағдар  оқушыларды  кәсіпті саналы, дербес таңдауға мақсатты     даярлауды     көздейді.    Мектеп    бітірушілер    таңдаған мамандығын  неліктен ұнатқанын, кәсіптің ерекшеліктерін таңдайды.  Кәсіптік   таңдауды  қалыптастыру  кәсіптік  бағдар  берудің ең басты міндеті  болып табылады. Оны ойдағыдай шешу үшін оқытушы әрбір жасөспірімнің   бойындағы   қабілетті дәл    аша   білуі,   сөйтіп, оның  дербес тұлға болып  қалыптасуын қамтамасыз етуі тиіс.

Сонымен  бірге  оқушылардың еңбектің  әр түрімен  таныстыру керек.  Себебі,   еңбек   сабақтарында   алған  білімдерін    практикада қолдана  білуге  үйретеді,  мамандық   таңдауға  бағыт береді.

Қазіргі  замандағы  техникалық  прогресс  өндіріспен    өмірдің материалдық   жағдайын  өзгертумен  шектелмейді. Ол еңбекшілердің жұмыс   жағдайына да елеулі  өзгерістер   енгізуді  талап етеді. Халық шаруашылық   құрылымының    өзгеруі,   еңбек    бөлінісінің тереңдей түсуі,  өндірістің   күрделенуі,   ескі    кәсіптік  құрылымның күйреуі, өндірістің   өкономикалық  тиімділігін одан ары арттыра беру міндеті және  басқа да   саяси - әлеуметтік   жағдайлар еңбекшілердің білімін және  кәсіптік  шеберлігін  арттыруды күн тәртібіне  қояды. Өйткені кәсіптік бағдар  беру  мен  тәжірибені  экономиканы дамытудағы ролі  күн санап өсіп келеді.

Кәсіби   бағдар   беру   - өндірістің   материалдық    техникалық  базасын   жасауда   шешуші   күшке   айналды.  Кәсіптік  бағдар және мамандық таңдау  көп мәселелерді қамтитын кешенді мәселе. /13/

Қазіргі   уақытта  Қазақстанда    болып      жатқан    өндірістік қатынастардың  түбірлі  өзгерістері «нарық экономикасы  жағдайында жұмыс  істейтін  біліктілігі  жоғары мамандар» даярлауды қажет  етеді әрі    мамандық    деңгейіне    жаңа,    биік   талап    қояды.   Мамандар  даярлаудың   сапасы  мен   тиімділігін   көтеру, тұтас алғанда халыққа білім    беру   ісін   қайта  құруға,   оның   ішінде   жоғары техникалық  мектептің  жұмыс түрін, тәсілін, мазмұнын, мамандардың инженерлік қызметке    қызығуын,   кәсіби   тұрғыда   өзін  -  өзі   тәрбиелеу    мен білім    алуға   ынтасын   қалыптастыру   мақсатында    қайта   қарауға байланысты.

Бүгінгі    ғылыми - техникалық    даму   барысынан байқалатын негізгі            ерекшеліктер:       техникалық          әмбебаптығы,        ол автоматтандырылған      еңбек    құралдарын     жасау     әдістері    мен заңдылықтарының    ортақтығымен   сипатталады   еңбек заттары мен технологияның   кешенділік   сипат   ала     түсуі;   қоғамдық өндірісті компьютерлендіру.    Қазіргі     заман      инженері    жоғары     білікті, техникалық   танымы   кең,    өндіріс   тәсілдерін   өздігінен дамытып, жетілдіре   алатын  болуы  тиіс.

Білім,  білік  пен дағдысын бір  арнаға тоғыстыра алатын, үнемі іздену  арқылы   кәсібін  дамытуға   ұмтылатын  болашақ   жаңа  типті инженерді,   маманды    жоғары    оқу     орнында    тәрбиелеу   кәсіби бағыттылықты      жеке тұлғаның    негізгі қасиеті    ретінде қалыптастыруды көздейді.  Бұл істі жалпы теориялық пәндерді оқыту кезінде   бастаса,     мамандықты    ойдағыдай    игеруге    жол  ашады.

Шынында   да,   оқу    тәрбие    факторлары   мен   әдістемелік - ұйымдастырушылық   шарттардың   оқушылардың   кәсіби   бағдарын дамытуға    маңызы    зор,  олардың ешқайсысы назардан тыс қалмай, тұтастық  құрайтын бөліктерінің барлығының өзара байланысы мен сабақтастығы  ескерілуі   тиіс.  Мұндай  үлгіні    жасау   үшін  жоғары техникалық   оқу   орнында   жалпы   теориялық   пәндерді оқытудағы оқу -  тәрбие  үрдісін  тұтас   қарастыру  қажет,  оқушылардың  кәсіби бағдарын  күшейту   де  соның   ішіне  кіреді. /12/

Жоғары    техникалық   оқу   орындарында   жалпы   теориялық пәндерді    оқытуды   болашақ   маманның  кәсіби  бағдарын күшейту бағытындағы әрекет  деп   санауға болады.

Сонымен,    мамандық     таңдауда    кәсіби     консультацияның  маңызы   зор.  Кәсіби   консультация  - оқушы    жастарға    мамандық таңдауда,      көмектесу      мақсатында        мамандардың,        дәрігер, педагогтардың      ақыл  -  кеңестері,     ұсыныстары  -  ақ.     Жүсіпбек Аймауытов   өз  еңбегінде: «Мамандықтың жаманы жоқ, бірақ мұнын кез келгеніне икемділік   қажет,   бұл жай күнелту, тамақ асыраудың жолы   ғана  емес,  үлкен өнерді,  зор шеберлікті   қажет ететін нәрсе.  Кімде - кім өзіне  біткен    ыңғайына  қарай   өз жолымен қызмет етсе, өз   басына  да, әлеуметке  де  үлкен   пайда   келтірмек.  Өз   орнында істеген    адамның   жұмысы   да    өнімді     берекелі   болмақ», -  дейді. Мамандық   таңдау   болашақта     отау   құру,  ел қатарына ену, ұрпақ тәрбиелеу,   азаматтық,    кісілік     келбеттеген    ғұндармен  өзектесіп жатады.

Соңғы  кездегі  жүргізілген зерттеулердің жастардың  мамандық таңдай       білуге       байланысты     ой  -  пікірлері    мен       тебіреніс толғаныстарында   осынау   өмір  талабының   қоғамдық -  әлеуметтік  жағынан  гөрі жеке мақсат - мүддесі (баю, ақшалы болу, мансап құру, т.б.) байқалып жүр.

Әрине,  осы   айтылғандар    қазіргі    нарық    экономикасына көшу   кезіндегі  өтпелі дәуір тудырған жағдай, өйткені бұның  қазіргі кездегі  жұрттың   психологиясына  әсер   етіп   тұрған  фактор екені   даусыз.  /10/              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бағыттылықтың пайда болу тәсілі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 1. Бағыттылықтың  пайда болу тәсілі

 

3. Кәсіби  мектеп оқушыларының оқу шеберханасындағы

 қауіпсіздік ережелері

3.1 Кәсіптік бағдар беру жұмысының міндеттері

Тігін машинасымен жұмыс  істеудегі техника   қауіпсіздігі.

1.Іске шашты жинап, жеңді қайырып  немесе түймелеп кірісу қажет.

2.Жұмысқа кірісуден бұрын машина платформасындағы қажет емес заттарды тазалап, оның аяғының нық тұрғанына, инелерінің дұрыс орналасқандығына көз жеткізу керек.

3.Машина жұмыс істеп тұрғанда, машинаның қозғалып тұрған бөлшектеріне  жақын еңкеюге болмайды.

4.Қол саусақтарын машинаның табанымен инеге жақындатпау.

5.Жұмыс үстінде тігіп отырған  оқушыларды алаңдатуға, олар арқылы  заттарды беруге болмайды.

6.Аяқ машинасымен жұмыс істеген  кезде жетек қайысын қолмен  ұстауға болмайды.

Электр пешін  қолданудағы қауіпсіздік сақтау ережелері.

1.Қосардан бұрын бау-сым қызметінің  дұрыстығы тексеріледі.

2.Резеңке төсеніште тұрып жұмыс  істеу керек. Электр пеші мен  жылу батареяларын, су құбырларын  бір мезгілде ұстауға болмайды.

3.Пешті электр жүйесінен ажыратқан  соң ғана сұйық зат құйылған ыдысты оның үстіне қоюға және одан алуға болады.

Өзіне-өзі  қызмет етуге қажет құрал-жабдықтар.

1.Қайшыны үшкір жағымен ұсынуға  болмайды.

2.Инені, түйреуішті мұқыл жағымен  ұсынамыз.

3.Жұмыс соңында ине мен түйреуішті  түгендейміз.

4.Ине мен түйреуішті киімге түйреуге болмайды.

5.Ауызға салуға да болмайды.

6.Ине мен түйреуішті арнайы  қобдишада сақталу немесе жастықшаға  шаншылуы қажет.

7.Желіммен жұмыс істеп болғаннан  кейін қолдарыңды сабындап жууды  ұмытпаңдар.

Газ пештерін пайдалану кезінде қауіпсіздікті  сақтау қажет.

1.Бөлмені үнемі желдетіп тұру  керек.

2.Газды қосар алдында плитаның  астыңғы және үстіңгі бөліктеріндегі  шүмектердің жабық екен тексеріледі.  Содан соң ғана газ шүмегі  ашылады.

3.Егер газ жанбаса немесе  жалыны біркелкі болмаса, комфорканы  жауып, мұғалімге хабарлау керек.

Тігін машинасымен  жұмыс істеу керек.

1.Машинаны жұмысқа дайындау. Қозғалтқыш  рычакты қосып, машинаны жұмыс  жүрісіне қос. Үстіңгі астауы  жіптерді өткізіп, тігістің қажетті  ұзындығын зерттеп, инені жоғары  көтеру.

2.Жұмысты бастау, тігілетін матаны табанның астына қыстырып, инемен шаншу, жұмысты жалғастыру.

3.Жұмысты орындау, қозғалтқыш  тұтқаны айналдырып матаны белгіленген  орны бойына баптап отыру.

Матаны ылғалды  жылумен өңдеу.

1.Үтікпен жұмыс істер алдында  сымын тексеріп ал.

2.Үтікті қосар немесе ажыратарда әрдайым құрғақ қолмен ұста.

3.Үтікпен жұмыс істегенде, оны  арнайы қойып отыр. Үтіктің сымы  табанына тимеуі керек.

4.Жұмыс соңында үтікті тоқтан  ажыратуды ұмытпа.

Өткір, әрі  кесетін саймандармен жұмыс істеу  ережелері.