Visual Basic ортасында программалау

4-тапсырма.

  Формадағы «Елдің  атын енгізу» батырмасын  басқанда шығатын  ендіру терезесіне  елдің  атын  енгізіп, «Мәліметтер  шығару» батырмасын  басқанда шығатын  терезесіне сол  елдің астанасы  туралы мәлімет  шығаратын қосымша  құру.

4- тапсырманы орындау  барысы.

1.Форманың Caption қасиетіне «Елдер»  мәнін беріңіз.  Формаға  Command1 және Command2 объектілерін орналастырып, олардың Caption қасиеттеріне  «Елдің атын енгізу»  және «Мәлімет  шығару» мәндерін  орнатыңыз. 
2.Программалық код терезесінде Command1_Click() процедурасын таңдап, келесі прцедурааны жазыңыз:  
Private Sub Command1_Click() 
A = Input Box («Ел атын енгіз», «Елдер», «Казахстан» ) 
End Sub 
3.General бөлігінде бірнеше процедурада қолданылатын А айнымалысын сипаттап кетіңіз: 
Dim A As String 
4.Программалық код терезесінде Command2_Click() процедурасын таңдап, келесі процедураны жазыңыз: 
Private Sub Command2_Click() 
If A= «Казахстан» Then B= «Астана» 
If A= «Германия» Then B= «Берлин» 
If A= «Англия» Then B= «Лондон» 
If A= «Украина» Then B= «Киев» 
If A= «Франция» Then B= «Париж» 
If A= «Жапония» Then B= «Токио» 
If A= «Белорусь» Then B= «Минск» 
If A= «Финляндия» Then B= «Хельсинки» 
If B <> “” Then _

MsgBox A & “астанасы -“&B, 1, “елдер” & “туралы” _  
Else MsgBox “Елді қайта енгіз” , 16 “Елдер” & “туралы”  
End Sub 
5.Қосымшаны іске қосып, «Елді енгізу» батырмасын басқанда шығатын терезе арқылы елдің атын еенгізіңіз. «Мәліметтерді шығару» батырмасын басқанда шыққан нәтижені көріңіз.

Тапсырма 5.

Y= 5*X^2 функциясын Х-  тің әртүрлі мәндері  бойынша есептеп  шығару.

5- тапсырманы орындау  барысы.

1.Форманың Name қасиетіне Form1 атын  қалдырып, оның ортасына Command1 компонентін орналастырып, оның Caption қасиетіне  «Есептеу» жазуын  орнатыңыз.Name қасиетінде Command1 атын қалдырыңыз. 
2.Command1 объектісін екі тер шерту арқылы код редакторын ашыңыз.Код редакторында төмендегідей етіп Command1_Click процедурасын толтырыңыз. 
Private Sub Command1_Click( ) 
X= Input Box (X, “X=” ) 
Y= 5*X^2 
MsgBox Y, , “Y=” 
End Sub 
3.Қосымшаның орындалу нәтижесінде терезенің ортасында «Есептеу» батырмасы көрініп тұрады. «Есептеу» батырмасы басылғанда, экранға суреттегідей Input Box терезесі шығады: 
4.Input Box терезесінің төменде орналасқан алаңына айнымалының мәнін енгізіп ОК батырмасы басылғанда, MsgBox терезесіне (суреттегідей) нәтиже шығады.Нәтиже алғаннан кейін қайтадан қосымшаның негізгі терезесіне өту үшін MsgBox терезесінде ОК батырмасын басу қажет.Егер айнымалы нақты сан болса, онда санның бүтін бөлігі мен бөлшек бөліктері үтір арқылы ажыратылып жазылады.

Тапсырма 6.

  Терезесінде светофоордың  үш түсі жазылған  батырмаларды басу  арқылы, светофордың  сол түс жанғанда  не істеу керектігі  туралы мәлімет  шығаратын қосымша  жасау.

6- тапсырманы орындау  барысы.

1.Форманың Name қасиетінде Form1 атын  қалдырып, оның ортасына Command1 объектісін орналастырып, формаға оның екі  көшірмесін алып  қойыңыз. VB формаға  бірінші орналасқан  объектінің Index қасиетін- 0, екіншісін- 1, үшіншісін- 2 деп өзі автоматты  түрде орнатады. 
2.Нәтижесінде формада біріншісі- Command1(0), екіншісі- Command1(1), үшіншісі- Command1(2) элементтерінен тұратын Command1 массивін аламыз. 
3. Command1(0)- дің Caption қасиетіне «Қызыл», Command1(1)- дің Caption қасиетіне «Сары» ,  Command1(2)- нің Caption қасиетіне «Жасыл» мәндерін орнатыңыз. 
4. Command1 объектілерінің кез- келгенін екі рет шерту арқылы код редакторын ашыңыз.Код редакторында төмендегі Command1_Click процедурасын толтырыңыз.Бұл процедураның орындалу нәтижесі шертілген Command1 объектісінің Index қасиетінің мәніне байланысты орындалады. 
Private Sub Command1_Click (Index as Integer)  
P= Index 
Select Case P 
Case 0: MsgBox “Тоқта” 
Case 1: MsgBox “Дайындал” 
Case 2: MsgBox “Жүр” 
End Select 
End Sub 
3.Қосымшаның орындалу нәтижесінде оның терезесінде суреттегідей үш батырма көрініп тұрады. 
4.Егер «Қызыл» сөзі жазылған батырма басылса, онда таңдау селекторы P=0-ді меншіктеп, Case 0: MsgBox «Тоқта» қатары орындалады да, экранға MsgBox терезесінде «Тоқта» жазуы шығады. 
  Егер «Сары» сөзі жазылған батырма басылса, онда таңдау селекторы P=1-ді меншіктеп, Case1: MsgBox «Дайындал» қатары орындалады да, экранға MsgBox терезесінде «Дайындал» жазуы шығады. 
  Егер «Жасыл» сөзі жазылған батырма басылса, онда таңдау селекторы P=2- ні меншіктеп, Case2: MsgBox «Жүр» қатары орындалады да, экранға MsgBox терезесінде «Жүр» жазуы шығады. 
 

3.4.Frame компоненті.

Frame (жақтау) компоненті ішіне басқа компоненттерді орналастыру үшін қолданылады. Frame компонентінің ішіне орналасқан объектілер топтасып осы объектінің кейбір қасеттерін қабалдап алады.Мысалға, бұл объектіні жылжытса ішінде топтастырылған объектілер де бірге жылжиды.Сондай- ақ Frame компонентін көрінбейтін етсе немесе өшіріп қойса, онда ішіндегі объектілерде көрінбейді немесе өшіп қалады. 
Frame компонентінің(жақтаудың) ішіне объект орнату үшін, компоненттер панелінен қажетті объектіні таңдап белгілеп алғаннан кейін(екі рет шертіп таңдауға болмайды, ондай жағдайда объект формаға орналасады) курсорды жақтау ішіне әкеліп тышқан құрылғысының сол жақ батырмасын басулы күйде ұстай отырып созу арқылы орналастыру керек. 
Егер жақтау ішіне формада орналасқан объектіні кіргізу немесе көшіру керек болса,  онда объектіні кесіп немесе көшіріп алып(Edit- Cut немесе Edit- Copy командаларын орындау арқылы), жақтау объектісін белгілегеннен кейін қоюға болады.(Edit- Paste командасын орындау арқылы). 
Frame компонентінің ішіне көбінесе Option Button, Check Box (объектілер мен жалаушалар) объектілерін орналастырады.Әсіресе жақтау ішінде ауыстырғыштарды форманың өзіне орналастырып, қосымша орындалғанда оның біреуін орнатса, онда қалған ауыстырғыштар автоматты түрде ажыратылып қалады.Сондықтан әртүрлі мақсаттарда қолданылатын ауыстырғыштарды бөлек- бөлек топтастырып, әрқайсысын әр жақтау ішіне орналастырады. 
Frame компонентінің негізгі қасиеттері ретінде Caption, Enabled, Name, Vizible қасиеттерін атап өтуге болады.Мысалы: Caption қасиетіне топтастырылған объектілердің атқаратын қызметіне байланысты мән беріледі.Оқиға ретінде Drag Drop оқиғасы қолданылады.

таңдау оқиғасы  ретінде Dblclick(тышқан батырмасын екі рет шерту) оқиғасы алынады. 
List Box компонентінің негізгі қасиеттері:

List- қатарға мән беру немесе оның мәнін анықтау.Тізім қатарлары мәндерін қасиеттер терезесінде және программалық код терезесінде толтыруға болады.Тізімнің алғашқы қатарының нөмірі 0- ге тең болады. 
Программалық кодта тізім қатарын толтыру операторы төмендегідей түрде жазылады: Тапсырма 7.

 Батырмаға кірістірілген  фигуралар суретін таңдау арқылы  фигураның ауданын табатын қосымша  жасау.

7- тапсырманы орындау  барысы.

1.Форманың Name қасиетінде Form1 атын қалдырып, оның ортасына Frame1 объектісін орналастырыңыз.Оның Visible қасиетіне False мәнін беріңіз де, формаға оның екі көшірмесін алып қойыңыз.Нәтижесінде Index қасиеттері 0, 1 және 2- ге тең Frame1(0), Frame1(1) және Frame1(2) элементтерінен тұратын Frame1 массивын аламыз. 
2.Frame1(0) объектісінің Caption қасиетіне «Трапеция» мәнін беріп, оның үстіне келесі объектілерді топтастырамыз: 
трапецияның қабырғалары мен биіктігін енгізетін Text1, Text2, Text3 және түсініктеме үшін Label1, Label2, Label3 объектілерін. 
3.Frame1(1) объектісінің Caption қасиетіне «Шеңбер» мәнін беріп, оның үстіне келесі объектілерді топтастырыңыз: 
шеңбердің радиусын енгізетін Text4 және түсініктеме үшін Label4 объектілерін. 
4.Frame1(2) объектісінің Caption қасиетіне «Тіктөртбұрыш» мәнін беріп, оның үстіне келесі объектілерді топтастырамыз: 
тіктөртбұрыштың қабырғаларын енгізетін Text5, Text6 және түсініктеме үшін Label5 объектілерін. 
5.Форманың жоғарғы жағына Command1 объектісін орналастырып , оның Style қасиетіне 1- Graphical мәнін орнатыңыз да, оның формаға екі көшірмесін алып қойыңыз.Нәтижесінде Index қасиеттері 0, 1 және 2- ге тең Command1(0), Command1(1) және Command1(2) элементтерінен тұратын Command1 массивын аламыз. 
6. Command1(0), Command1(1), Command1(2) объектілерінің Caption қасиеттерінің мәндерін тазалап, Picnure қаситтері арқылы оларға ретімен трапецияның, шеңбердің, тіктөртбұрыштың суреттерін түсіріңіз. 
7.Формада Command1 объектілерінің кез- келгенін екі рет шерту арқылы код редакторын ашып, төмендегі Command1_Click процедурасын толтырыңыз.Бұл процедураның орындалу нәтижесінде шертілген Command1 объектісінің Index қасиетінің мәніне байланысты орындалады.Егер трапецияның суреті бар батырма басылса, онда таңдау селекторы P(P= Index)0- ді меншіктеп 0 қатар орындалады да, экранда тек Frame1(0) объектісі ғана көрінеді;егер P=1 болса, онда Frame1(1 ) объектісі; ал егер P=2 болса, онда Frame1(2) объектісі ғана көрінеді. 
Private Sub Command1_Click (Index As Integer) 
P= Index 
Select Case P 
Case 0: Frame1(0).Visible= True 
Frame1(1).Visible =False 
Frame1(2).Visible= False 
Case1: Frame1(1).Visible= True 
Frame1(0).Visible= False 
Frame1(2).Visible= False 
Case2:Frame1(2).Visible= True 
Frame1(0).Visible= False 
Frame1(1).Visible= False 
End Select 
End Sub 
7.Форманың сол жағына  Command2 объектісін орналастырып формаға екі көшірмесін алып қойыңыз.Нәтижесінде Index қасиеттері 0, 1 және 2- ге тең элементтерінен тұратын Command1 массивын аламыз. 
8. Command2(0), Command2(1) , Command2(2) объектілерінің Caption қасиеттеріне ретімен «Есепте», «Тазалау», және «Шығу» мәндерән орнатыңыз да, олардың кез- келгенін екі рет шерту арқылы код терезесіне өтіп, төмендегі процедураны толтырыңыз:

Private Sub Command2_Click (Index As Integer) 
N= Index 
Select Case N 
Case 0: 
If P= 1 Then GoTo 10 
If P= 2 Then GoTo 20 
a= Val(Text1.Text): b=Val(Text2.Text): h=Val(Text3.Text) 
S=h*(a+ b ) /2: GoTo 30 
10R= Val(Text4.Text) 
S= Pi*R^2:GoTo 30 
20a= Val(Text5.Text): b= Val(Text6.Text) 
S=a*b 
30 MsgBox (S), , “S=” 
Case1:Frame1(0).Visible= False 
Frame1.(1).Visible= False 
Frame1.(2).Visible= False 
Case2:End 
End Select 
End Sub 
9.Код терезесінің объектілер тізімінен General бөлігін ашып, Рі тұрақтысы мен Р айнымалысының мәнін бірнеше процелдурада қолдану үшін сипаттап кетіңіз:

Const Pi= 3.14 
Dim P As Integer 
10.Frame1 объектілерін бір- бірінің үстіне дұрыстап орналастырғаннан кейін, қосымшаны іске қосып, әртүрлі батырмаларды басып, олардың атқаратын қызметтерін тексеріп көріңіз.Әртүрлі фигуралардың аудандарын есептеп көріп, қосымшаның дұрыс жасалғандығына көз жеткізіңіз.

3.5.List Box және Combo Box компоненттері.

List Box компоненті бірнеше текстік қатарлардан тұратын тізім жасау үшін қолданылады.Қосымшаның орындалу барысында пайдаланушы тізімді қарап, бір немесе бірнеше қатарларды таңдап алып, олармен жұмыс жасауына болады.Көбінесе таңдау оқиғасы ретінде DblClick(тышқан батырмасын екі рет шерту) оқиғасы алынады. 
List Box компонентінің негізгі қасиеттері: 
List- қатарға мән беру немесе оның мәнін анықтау.Тізім қатарлары мәндерін қасиеттер терезесінде және программалық код терезесінде толтыруға болады.Тізімнің алғашқы қатарының нөмірі 0- ге тең болады. 
Программалық кодта тізім қатарын толтыру операторы төмендегідей түрде жазылады:

Oa.List(n)= “жазу”

Оа- объектінің аты, n- қатар нөмірі, мысалы List1.List(2)= “Химия” операторының орындалу нәтижесінде List1 тізімінің екінші қатары «Химия» мәнін меншіктейді. 
List Index- толтырылған тізімнен қатардың нөмірін анықтау және оны белгілеу, мысалы: List1.List Index=2 операторы толтырылған тізімнен үшінші қатарды белгілейді.Үнемдеген жағдайда 0- қатар белгіленіп тұрады. 
List Count-тізімдегі қатарлар санын анықтау. 
Column-тізімді бірнеше бағандарға бөліп көрсететін мүмкіндігін орнату, мәні орнатылғанда, тізімді бірнеше бағанға бөліп, экранда көрінетін жерінде Column мәніне тең бағандар саны көрініп тұрады.Мысалы Column= 2 болғанда, тізім түрі төмендегідей болады: 
Multi Select- тізімнен қатарлар белгілеу мүмкіндігін орнату:егер 0- None, онда тізімнен бір ғана қатарды таңдауға болады:егер мәні 1- Simple болса, онда тізімнен бірнеше қатарды таңдауға болады, курсорды қатар үстіне апарып шертсе белгіленеді, екінші қайта шерткенде белгі кетіп қалады;егер мәні 2- Extended болса, онда тізімнен бірнеше қатарды Ctrl клавишасын басып тұрып белгілеуге болады(Windows операциялық жүйесіндегідей). 
New Index (List Count-1)- соңғы қатардың нөмірін анықтау. 
Selected- тізімнен қатарды таңдау, мысалы:программалық кодтағы List1.Selected(3)= True операторы төртінші қатарды таңдап белгілейді. 
Sorted- тізім элементтерін алфавиттің өсу тәртібі бойынша сұрыптау. 
Style- тізімнің сыртқы түрін өзгерту, түрін стандартты не жалаушалы етіп шығарады(мәндері:Standard/Chec box). 
Clear- тізімдегі барлық қатарды өшіру, мысалы программада List1.Clear операторы List1 тізімін тазалайды. 
Addltem- тізімге жаңа қатар қосу әдісі, мысалы программалық кодта List1.Addltem «текст» операторы List1 тізіміне жаңа қатар қосады.Егер тізімде әлі ешқандай қатар толтырылмаса(жаңа тізім болса), онда 0- қатар толтырылады. 
Removeltem- тізімнен қатарды өшіріп тастау, мысалы программалық кодта жазылған List1.Removelttem 2 операторы List1 тізімінің 2- ші қатарын алып тастайды, ал өшірілген қатардың орнына төмендегі қатарлар автоматты түрде бір саты жоғарыға көтеріледі.

Тапсырма 8.

   Тізімді әртүрлі  әдістермен толтыру қосымшаларын  құру.Тізім қатарларын  қасиеттер  терезесіндегі  List қасиетінде және программалық код терезесінде List(n) немсе Addltem әдістерінің бірін қолданып толтыруға болады.

8- тапсырманы орындау  барысы.

1.Формаға List1 объектісін орналасытырып, оның өлшемдерін суреттегідей етіп алыңыз. 
2.Енді тізімді келесі үш түрлі оқиға пайда болғанда толтыру әдістерін қарастыралық. 
а)Қосымша іске қосылғанда бірден List1 тізімін толтыру. Ол үшін: 
- форманы екі рет шертіп, код терезесінде төмендегі Form_Load процедураларының бірін жазыңыз да қосымшаны іске қосыңыз.Нәтижесінде тізім бірден форманың жүктелу барысында толтырылуы тиіс.

Тізімді Addltem әдісін қолдану арқылы:

Private Sub Form Load ()

List1.Addltem “Galatasaray” 
List1.Addltem “Manchester United” 
List1.Addltem “Real” 
List1.Addltem “Porto” 
List1.Addltem “Milan” 
List1.Addltem “Arsenal” 
List1.Addltem “Inter” 
List1.Addltem “Roma” 
List1.Addltem “Barselona” 
End Sub 
ә) Тізімді клавиатурадан кез- келген клавишты басқанда толтыру мысалы қосымша іске қосылғанда кез- келген клавишты басқанда List Box1 тізімі толтырылуы тиіс.Ол үшін: 
- List1 объектісін екі рет шертіп, код терезесін ашыңыз; 
- Оқиғалар тізімінен Key Press оқиғасын таңдаңыз; 
- Код терезесінде төмендегі List1_ Key Press процедураларының бірін жазыңыз да қосымшаны іске қосыңыз.Нәтижесінде тізім кез- келген клавишты басқан кезде толтырылады. 
Тізімді List(n) әдісін қолдану арқылы толтыру процедурасы: 
Private Sub List1_Key Press(KeyAscii As Integer) 
List1.List(0)= “Galatasaray” 
List1.List(1)= “Manchester United” 
List1.List(2)= “Real” 
List1.List(3)= “Porto” 
List1.List(4)= “Milan” 
List1.List(5)= “Arsenal” 
List1.List(6)= “Inter” 
List1.List(7)= “Roma” 
List1.List(8)= “Barselona” 
End Sub 
б)тізімді кез- келген бір объектіні шерткенде толтыру: 
мысалға қосымша іске қосылғаннан кейін Command1 батырмасын басқанда ListBox1 тізімі толтырылады.Ол үшін: 
-Формаға Command1 объектісін орналастырып, оның Caption қасиетіне «Шығар» мәнін орнатыңыз.  
- Command1 объектісіне курсорды апарып екі рет басып код терезесіне өтіңіз де, келесі берілген тізім толтыру процедураларының бірін жазыңыз. 
Тізімді Addltem әдісін қолдану арқылы толтыру:

Private Sub Command1_Click () 
List1.Addltem “Galatasaray” 
List1.Addltem “Manchester United” 
List1.Addltem “Real” 
List1.Addltem “Porto” 
List1.Addltem “Milan” 
List1.Addltem “Arsenal” 
List1.Addltem “Inter” 
List1.Addltem “Roma” 
List1.Addltem “Barselona” 
End Sub 
в)Тізім элементтерін Input Box әдісін қолдану арқылы массив элементтері сияқты енгізіп толтыру: 
Private Sub Command1_Click () 
Dim A(8) As String 
For k= Input Box(“Футбол клубтарын енгіз”) 
List1.Addltem A(k) 
Next k 
End Sub 
- қосымшаны іске қосып, «Шығар» батырмасын басу арқылы шыққан нәтижелерді көріңіз. 
-Екінші процедураны қолданған жағдайда, қосымшаның орындалу нәтижесінде «Шығар» батырмасы басылғанда экранға Input Box терезесі шығады.Тізім Input Box терезесінде массив элементтерін ендіру арқылы толтырылады.