Ағылшын тіліндегі неологизм сөздердің ерекшеліктері

Құрылымдық деңгейдегі тіларалық интерференцияны жоюға арналған жаттығулар

Семантикалдық деңгейдегі интерференцияны, оның ішінде дифференциалды қасиеттерді толық дифференциялай алмау немесе тым асыра дифференциялау құбылыстатрын жеңуге арнналған жаттығулар.

Тілішілік инрте ферецияны жеңуге арналған жаттығулар

Аралас интерференцияны жеңуге арнрналған жаттығулар. Интеррференцияның бұл түрін жеңу үшін тіларалық интерференцияның да, тілішілік интерференцияның да әсерін әлсірететін жаттығулар қодлданыла алады.

Синонимдес және көп мағыналы тілдік бірліктермен жүйелі – жалпыламалы түрде жұмыс жасаған кезде дайындық жаттығуларын координациялық және дифференцияциялық сеамлардан бастау жеке тілдік құбылыстармен қатар лексикалық бірліктерді ді бір – бірімен байланыстыра және салыстыра отырып, толық та тиімді игертуе болады. Төменде біздің тәжірибелік оқыту барысында қолданған дайындық жаттығуларымызға сипаттама беріледі.

Дайындық жаттығулары

1.1. Құрылымдық деңгейдегі тіларалық интерферецияны жеңуге арналған жаттығулар:

а) Мекен етістіктерін қажетті жерге қой.

1) When the warm sun in spring, the buds open and the leaves out of them.               

comes, come

2) She in one of a long row of houses which were all joined together

lived

3) How would you like to awake listening for Uncle Andrew`s step to creaping along the passage to your room.

lie,  come

ә) Мекен етістігімен есімді қажеті жерге қой.

1) You on the end everything around you is a part of it.

live, earth

2) One morning she was out in the back garden when a boy scrambled up from the garden next door and his face over the

put, wall

3) “And so you`d you” he went on … if you`d all your life in the and had a pony, and a at the bottom of and then been brought to live in a beastly hole like this.

lived, country, river, garden

б) Қазақтіліндегі баламасын қолдана отырып сөйлемді аяқта.

Now, Digory, wouldn`t you like to

      далаға шығып бақшада ойнау

It is woderful how much exploring you can do with a stump of candle in a

      үлкен үйде немесе бірнеше үйлер қатарында

In the roof there were little chuuncs of light

     тесіктердің арасынан

Семантикалық деңгейдегі тіларалық иннтерференцияны жоюға арналған       жаттығулар.

а) Дифференциалды қасиеттерді шамадан тыс дифференциялауға жол бермеу үшін қолдануға арналған жаттығулар.

1 “тұру” мекен етістігі бар тіркестердің әр сөйлемдегі мағынасына сәйкес ағылшын баламасын беріңдер:

1) Атасынан қалған қобыз керегеде ілулі тұр.

2) Бала сасқалақтап босағада тұрып қалды.

3) Терезеден қарағанда көлдің жағасы көрініп тұр.

4) Таулар арасынан ну орманның шеті шығып тұр.

5)Сен іздеп жүрген кітап сөренің шетінде тұр.

Дифференциялды қасиеттерді “толық дифференциялай алмауға” байланысты орын  алатын қателердің алдын алуға бағытталған жаттығулар.

а) Берілген етістікпен тіркесе алатын сәйкес есім сөзді таңда.

1) Then his head suddenly came out into the air and he found himself scrembling …. , out on to smooth grassy ground at the edge of a pool.

ashore

2) He was standing by the edge of a small …. – not more than ten feet from side to side in a wood.

pool ,                                                   window,                                                              tree

3) There were no birds, no insects, no anymals, an no wind, you could almost feel the growing ….

wind                                                   trees                                                                       horses

After Digory had looked at the wood for a long tie he noticed that there was a girl lying on her …    at the foot of a tree a few yards away.

neck                                                    back                                                                        head

5) And it was a fat guinea – pig, nosing about in the

grass                                                  sea                                                                           hole

ә) Сөйлемді сәйкес етістіктің тіркесімен айақта (баламасы қазақ тілінде беріледі)

1) Neither of them much liked the idea of … .

      бассейнге секіру

2) Then if it does , will  change rings and come up again before … .

       Мистер Кеттлеридің бөлмесіне қайта оралғанша 

3) But before he became quite real Polly shouted “Change”, and they did change, and our world fadd  

away like a dream, and the gren light above grew stronger and stronger, till their heads … .

      бастары судан көрініп жағаға шықты

4) At any rate, then they had both put on their greens and … .

     судың жағасына қайтып келді

5) Then suddenly they felt that they were … .   

      жұмсақ бірдеменің үстінде тұрды

б) Мағынасы бойынша сай келетін етістікті таңда  

1)All the light was green light that … through the leaves: but there must have been a very strong sun  overhead, for this green daylight was bright and warm.

came                                                         lie                                                                 fell

2) But as soon as they seemed to be  …  back to Uncle Andrew`s study, or even to their own world , Polly was to shout  “Change” and they wood slip off their greens and put on their yellows

getting                                                     carrying                                                         lie   

3) Down and down they … first thrown darkness and then through a mass of vague and whirling shapes which might have been almost anything.

spread                                                      cross                                                               rush

4) They were standing on a flat paved surface and buildings … and all around them.

sit                                                             place                                                                 rose

5) She had brought up bits of old packing cases and the seats of broken kitchen chairs, and things of that sort, and … then across from rafter to rafter sa as to make a bit of floor.

pour                                                         spread                                                                 hit

Тіларалық иннтерференцияны жоюға арналған жаттығулар (етістіктің мағыналық   құрылымын ашуға бағытталған)

а) Синонимдес етстіктердің ішінен мағынасы бойынша сәйкес келетін етістікті таңда.

1) “We mustn`t make a sound” said Polly as they … in again behind the cistern.

Climbed                                                  come                                                                    go

2) They decided they would have to … into the box – room and walk across it taking steps as long as steps from one rrafter to the next.

Come out                                                rush out                                                                go out

3) She says “Don`t worry the boy, Andrew” or  “I`m sure Digoru doesn`t want to hear about it ” or else “Now, Digory wouldn`t you like to … out and … in the garden”.

Come, play                                             go, play                                                                 go, stay

4) He didn`t seem … standing on anything, or sitting, or lying.

To be                                                       to stay                                                                  to remain

5) If we once … in to it we shall just lie down and drowse for ever and ever.

Hand                                                       offer                                                                       give

ә) Әр сөз тіркесінің мекен ұғымының қай түрін білдіретінін (дифференциалды  

    мағыналық қасиет) көрсет

to come out of the tunnel

to get into the building

to stand on a surface

t o rise all around

to be at the bottom

Жаттығуды орындау үлгісі:

come out (кеңістікте шеті ғана шығып тұру); stand on (кеңістікте толық орналасу)

б) Диалог құрастыр 

      Диалог 1  

- Hello! Is that nice? I hope you enjoy your breakfast, don`t you?

Oh, yes, very. Thanks.

………………………………………  .

Thank you.

Диалог 2

- Oh, dear call your little brother, please.

…………………………………….  .

Well, let him ……………………..   .

He says he won`t until you agree to play football with nim.

Oh, no. I can`t do that. I`m too old to do that.

Диалог 3

– I`ve got to …………………………  .

What for?

To meet a friend of mine. How do I get there from here?

Catch a bus. It`s the  quickest way I think.

      Диалог 4

- What`s the matter with you?

I`m not feeling very well tday.

Do you have a headache?

Yes, and a sore throat, too.

Well, in yhat case you`d better ……..  .

Oh, yes i`ll have to.

       Диалог 5

– Your things are ………..  .

Well, what about it?

Just tidy them up.

I`ll think about it.

How about doing it now?

Well … if you insist … .

В)Келесі мекен және қозғалыс етістіктерін қолданып монолог құрастыр.

Appear, vanish,emerge,streatch,border, extend, stand out, overhang, tower, figurate, turn, to overcome,to arrive, to leave, to depart, to enter, to move.

      3 Тарау Ағылшын тілінің мекен ұғымын білдіретін тілдік бірліктерін  қазақ топтарында оқытудың эксперименталды тәжірибелік сипаттамасы

Эксперименталды тәжірибелік оқытудың сипатамасы, эксперимент алды тексеру.

Жоғарыда айтылғандай біздің зерттеу жұмысымыздың негізгі мақсаттарының бірі ағылшын және қазақ тілдерінің мекен және қозғалыс ұғымын білдіретін тілдік бірліктерін салыстырмалы түрде зерттеу нәтижесінде оларды игеру барысында кездесетін қиындықтарды анықтап, ол қиындық түрлерінің шын мәнінде зерттеуді қажет ететіндігін, қазақ топтарында оқитын студенттердің осы тілдік бірліктерді қолданған кезде жіберген  қателерді қарастыра отырып дәлелдеу.

Алдыңғы тарауларда біз ағылшын және қазақ тілдерінің мекен және қозғалыс ұғымын білдіретін етістіктерін салыстырып, студенттердің ол тілдік бірліктерді қодану кезінде жіберген қателерінің психолингвистикалық себептерін қарастырған болатынбыз. Ал жұмысымыздың келесі тарауының міндеттері:

Ағылшын және қазақ тілдерінің мекен ұғымын білдіретін тілдік бірліктерін салыстырудың негізінде бұл тілдік бірліктерді оқушылардың қодданған кезде жіберулері мүмкін қателердің түрлерін айқындау.

Айқындалған қателердің шынында да сөйлеу барысында жиі кездесетінін анықтау үшін эксперимент алды тексеру барысында, оқушылардың осы тілдік бірліктерді қолдану кезінде жіберген қателееріне анализ жүргізе отырыпб дәлелдеу, себебі тек қана лингвистикалық материал мен психолингвистикалық болжамдап отырған кез – келген қиындық шынайы материал мен интерфереция арқылы, яғни студенттердің сөйлеу барысында жіберетін қателері арқылы дәлелдену керек. 

       Бірініші міндет бойынша (салыстырмалды анализ нәтижесінде пайда болуы мүмкін қателердің түрлерін анықтап, болжау) біз келесідей қателердің түрлерін болжаған болатынбыз:

1) Тіларалық интерференция (қазақ – ағылшын тілдері), құрылымдық және мағыналық жағынан да кездеседі. Интерферецияның бұл түрі екі тілдің мекен ұғымын білдіру жолдарының сәйкес келмеуіне байланнысты айқын немесе жасырынды түрде орын алады.         

2) Аралас интерфенция, яғни интерференцияның себебі тіларалық та, тілішілік те интерференцияларға байланысты болады.

Тілішілік интерференция (ағылшын - ағылшын тілі), қатенің пайда болу себебі ағыдшын тіліндегі тілдік бірліктердің көп семалылығы және көпмағыналылығымен байланысты болуы мүмкін.

Эксперимент барысында интерференцияның осы түрлерінің тәжірибеде расында да кездесу – кездеспеуі тексерілді.

Негізінен интерференция ана тілі мен шет тілінің тілдік жүйеклеріндегі айырмашылықтарға байланысты болатындықтан біз қазақ және ағылшын тілдіерін лексика – граммаатикалық жақтан салыстыра отырып, бұл тұрғыда интерференция жиі орын алатынына көзіміз жетті. Біздің ойымызша студенттер көбінесе ана тіліндегі тілдік бірліктермен шет тіліндегі тілдік бірліктердің мағыналарын және тіркесу заңдылықтарын теңдестіреді.