Мемлекет жəне құқықтың

Құқықтық жүйе

Ондықты басқарушы уəзір. Мөрді

сақтаушы немесе Бас қазынашы.

Барлық патшалық

жұмыстарының бастығы.

Перғауын жəне Ондық кеңесі

жоғарғы сот инстанциясы

ретінде. Жаңа патшалық

кезеңінде 30 судьядан құралған

Кенбет.

Бүкіл аумақ номархтар

басқаратын номдарға бөлінді.

Төменгі аумақтық бірлік –  село

қауымы.

Номархтар басқарған округтар

мен қалалар кенбеттері.

Құқықтың негізгі қайнар көздері – кодекске айналдырылған

əдет-ғұрыптар: Перғауын Менес  кодексі – қылмыстық жəне

діни құқық жинағы, Бокхорис кодексі – қаржы жəне сауда

бойынша кодекс, Амасис кодексі  – жергілікті басқару

бойынша заңнама.

Жер мен су көздерінің жоғарғы  иесі болып перғауын табылды.

Неке-отбасы құқығы ерлі-зайыптылардың  теңдігінен көрініс

тапқан матриархаттың  қалдықтарын сақтап қалды.

Перғауын гвардиясы, соғыс

болған жағдайда шаруалар қолы

жиналатын. Кейінгі уақыттарда

жалданбалы əскер пайда  болды.

Қылмыстық құқық бойынша  аса ауыр қылмыстар болып

мемлекетке қарсы қылмыстар  танылды. Жазалауда талион

қағидасы кең қолданылды. Ежелгі Үндістанның мемлекеті жəне құқығы

Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                                                                            Құқықтық жүйе

                                                                         

                                                       

Патша – раджа немесе магараджа  Құқықтың негізгі қайнар көздері  – Ведалар (діни кітаптар),  дхармашастралар 

(діни-құқықтық ережелер), олардың ішіндегі ең маңыздылары  Манудың дхарма-

шастралары (екі өлеңдік (шлок) түрінде жазылған 2685 баптан құралған 12

тараудан тұратын Ману заңдары. Құқықтық сипаттағы ережелер  4,7,8,10 

тарауларда көрініс тапқан.

Қоғам 4 варнаға (каста) бөлінді:

Брахмандар – абыздар,

кшатрийлер – əскерилер,

Мемлекеттік аппараттың басында.

Маурийлер дəуірінді патшаның

билігін паришад шектеді. Вайшалар -  жер өңдеушілер,

Шудры - құлдар.

  

                                                                                           30 əскербасыдан құралған əскери

кеңес. 4 түрлі əскер бойынша  6

алқа, ол əскерлер: жаяу əскер,

атты əскер, пілдер мен  арбалы

əскер, əскери флот жəне көлік.

Жеке меншік құқығы құлдарға, малға, үй мүлкіне таралды, жерге  жеке меншік аса

дамымады.

Отбасық құқық касталық қағиданы негізге алды, аралас некеге тыйым  салынды

немесе шек қойылды, шудра  мен  брахманның некесінен туылған  балдар чандал

– қоғамнан аластатылған.

Жоғарғы шенеуніктер:

пурохита- бас кеңесші  жəне

патшаның абызы, сенапати

- əскерді басқарушы, 

Орталық аппарат  үш

ведомствоға бөлінді:

əскери, қаржылық жəне

қоғамдық жұмыстар

ведомстволары.  Міндеттемелік  құқықта шарттардың келесідей түрлері  көрініс тапты, ол: қарыз,

сыйға тарту, тасымалдау, сақтау шарттары.

ахармадьякша – жоғарғы

сот шенеунігі

Мұрагерлік құқықта мұргерліктің екі түрі танылды. Не үлкен ұлы  толығымен

өзіне алатын, не ұлдарының  арасында теңдей бөлінетін, ал қыздары  тек жасау

алуға құқылы болатын.

Патшаның билігіне қараған  облыстар. Провинциялар, 

округтар, аудандар. Төменгі  аумақтық бірлік – селолық

қауым –  гана.

Қылмыстық құқықта жеке тұлға  мен жеке меншікті қорғауға қатысты  нормалар

ерекше орынға ие болды. Сот  процесі азаматтық жəне қылмыстық  істерге нақты

бөлінбей, жарыспалылық сипатты  иеленді, істер тараптардың ынтасы бойынша

қозғалатын. Ортағасырлық Үндістанның  мемлекеті жəне құқығы

Ортағасырлық Үндістанның  мемлекеті жəне құқығы тарихының  кезеңдері

1 кезең – ерте феодалдық  қатынастар. Солтүстік Үндістан (5-12 ғ.ғ.), Оңтүстік Үндістан (6-14 ғ.ғ.).

Гуптілер империясы (4-5 ғ.ғ.) жəне Харш  империясы (7ғ.) –бірнеше шағын князьдықтарға бөлініп  кетті.

2 кезең – дамыған феодализм  (13 ғ. – 16 ғ. бірінші жартысында.) Делилық сұлтандық

3 кезең  - 16-18ғ.ғ.Ұлы Моғолдар  империясы.

                                                                                                   Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым

                                                                                                                   

1 кезең. Махараджалар 1 кезең.  Касталық бөлініс (4 варна).

2 кезең Султан   2 кезең.  Жаулап алушылардан ақсүйектердің  пайда болуы. 

3 кезең. Падишах 3 кезең.  Əлеуметтік құрылым өзгермеді.

Құқықтық жүйе.     

                                                                                                                                           

                                                                                            

1 кезең. Монтри паришад  – басты кеңесші

2 кезең  Диуан -ивазират (қаржылық 

ведомство), диуан -и-инша (басшының

поштасы), диуан -и-расалат (діни істер), диуан

-и-кази (сот істері),  арид-и-мамалик

басқарған əскери ведомство. 

3 кезең.  Мир-бакши басқарған  əскери

ведомство жəне диуан   басқарған қаржылық

ведомство, ведомстволар.

1 кезең  Князьдық отрядтар

жəне шарулар жасақтары.

2 кезең. Сұлтан Гвардиясы, 

соғыс болған жағдайға – 

жасақ. 

3 кезең Джагирдарлар

отрядынан құралған əскер.

Құқықтың негізгі қайнар көздері.

1 кезең. Дхармашастралар. 

2 кезең. Құқықтың мұсылмандық  қайнар көздері. 

3 кезең.  Құқықтың мұсылмандық  қайнар көздері. 

Жерлердің құқықтық режимі:

1 кезең. Мемлекеттік жер  келесідей бөлінді:  халиса –  салық

шенеуніктері пайдаланатын жерлер жəне икта – иктадарлардың

иелігіндегі жерлер, жеке меншіктегі жерлер  вакуф пен мульк деп

бөлінді.

1 кезең. Гонтри немесе  упарика басқаратын провинциялар (деша, бухти). Одан кейін

округтар (вишая) тұрды, төменгі  аумақтық бірлік – граминк басқаратын қауым.

2 кезең. Мемлекеттік жер  төмендегідей бөлінді: халиса  – 

мемлекеттік жер, джагира  – əскери қызметі үшін шартты иелік.

Жерге жеке меншіктің келесі нысандары болды: суюргаль – 

мұсылмандық дін қызметкерлеріне  жəне ақсүйектеріне берілген жер

жəне заминдарлар жері – бағындырылған үндіс феодалдарының

2 кезең. 23 провинциялар,  ірілері  облыстарға - шикаларға, ал облыстар  аудандарға – 

парганаларға бөлінді.

3 кезең. Хакимдер басқаратын 15 облыс жəне хакимдерден тəуелсіз  сайланатын

фоуджи-дарлар – əскербасылар, гомашттар – салық жинаушылар, котвалдар – қала

басшылары.

Барлық мəселелер мұсылмандар  үшін шариғатпен жəне үндістер

үшін үнділік құқықпен реттелетін. Қазіргі замандағы Италия.

Қазіргі замандағы Италияның  тарихының кезеңдері

1 кезең. -  Фашистік  диктатура  1922 – 1943 ж.ж. 

2 кезең. –  Республикалық  кезең., 1947 ж. бастап қазіргі кезге  дейін.

                 

                            Мемлекеттік құрылым

1 кезең. Монарх (номиналды).

2 кезең.Президент.

                                          

1 кезең.  Екіпалаталық  парламент: Фашалар

палатасы жəне Корпорациялар  палатасы.

2 кезең. Екіпалаталық парламент: 

Депутаттар палатасы жəне Сенат.

1 кезең.   Сот-офицерлерден  құралған саяси

трибунал.

2 кезең. Магистратураның  жоғарғы кеңесі.

1 кезең.  Жергілікті деңгейде

фашистік партияның мүшелері

болып табылатын старосталар

мен префекттер тағайындалды.

2 кезең. Ел үкіметтік  комиссарлар

басқаратын облыстарға,

префекттер басқаратын

провинцияларға жəне мэрлер

басқаратын коммуналарға

бөлінді.

1 кезең.  Дуче (көсем) 

басқаратын Үкімет.

1 кезең.  Полициялық

соттар.

2 кезең. Премьер-

министр басқаратын

Үкімет.

2 кезең. Мемлекеттік

кеңес, Есеп палатасы,

кассациялық жəне

апелляциялық соттар

Əскери трибуналдар

халықтық сот.

1 кезең. Фашистік

Италияның қарулы

күштері.

2 кезең.  Қазіргі кезгі

үлгідегі əскер.

Əкімшілік  джунтта.Жаңа дəуірдегі  Қытай

Жаңа дəуірдегі Қытайдың тарихын мемлекеттік режимдер бойынша  бөлу                                                                                Құқықтық жүйе

1 кезең – Маньчжурлық   Цин династиясы (1644-1911 ж.ж.).   Құқықтың  негізгі қайнар көзі болып  Конфуций ілімі

табылды, ол сипаты бойынша  этатистік ілім болып табылды

жəне төменгінің жоғарыға бағынуын уағыздады.

2 кезең -  «Ұлы жақсылықтардың  аспан мемлекеті» атты Тайпин  көтерілісі  (1853 – 

1864 ж.ж.).

Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым

7 ғ.-да «Қылмыстық құқықтағы  қылмыстар тізімі» 

атты қылмыстық құқық  жинағы құрастырылды.

Қылмыстардың басым көпшілігі  өлім жазасымен

жазаланатын, себебі,  Конфуций ілімі дене

жазаларына тыйым салған болатын.

1 кезең - Император,   Феодалдар, шаруалар,

2 кезең - Тяньван – жоғарғы  заңшығарушы жəне колөнершілер, саудагерлер.

атқарушы билік.

1) Цин империясының мемлекеттік

құрылымы өзгерген жоқ.

Соттар əкімшіліктен бөлінбеді,

жергілікті жерлерде сот  əділдігін сəйкес

аумақтық бірліктердің басшылары

жүзеге асыратын.

Жаңа дəуірде қытай  құқығы өзгерген жоқ.

2) Вандар Тяньванның кеңесшілері  ретінде. 

1 кезең. Бұрынғыдай əкімшілік  бөлініс. 

2 кезең. Аумақ провинцияларға, округ бастықтары басқаратын  округтарға, уезд бастықтары басқаратын  уездерге бөлінді.Қазіргі замандағы  Қытай

Қазіргі замандағы Қытайдың тарихының кезеңдері

1 кезең. -  1911 – 1947 ж.ж.  Республикалық режимнің орнауы. 

2 кезең 1947 – 21ғ. ҚХР  (Қытай Халық Республикасы).

Мемлекеттік құрылымы

1 кезең. Президент –  бірінші азаматтық соғыстан кейін  оның билігі

күшейе түсті.

2 кезең. –   ҚХР-ның  төрағасы.

1 кезең.  Парламент (пэрлер  пала-

тасы жəне  депутаттар палатасы)

1 кезең. Еуропалық үлгідегі

соттар жүйесі.

2 кезең. Халық өкілдерінің  2 кезең.   Жоғарғы халықтық  сот. 

бүкілқытайлық жиналысы

(ХӨБЖ)

1 кезең. Аумақтық бірліктегі

соттар.

1 кезең. Провинциалық бөліну.

2 кезең. Ел автономиялық

аудандарға, округтерге, уездерге

бөлінді.

2 кезең. Үш дəрежедегі  жергілікті

халықтық соттар.

1 кезең. Еуропалық үлгідегі

қазіргі заманғы əскер.

2 кезең. Қытай халық-азаттық

əскері.

1 кезең.  Министр-президенттің  басшылығындағы

үкімет болды.

2 кезең ХӨБЖ-ға ұсынылған  Премьердің

басшылығымен Мемлекеттік  кеңес.Латын Америка елдерінің  мемлекеті жəне құқығы

Латын Америка тарихын  мемлекеттік режим бойынша кезеңдерге бөлу                                                                               Құқықтық жүйе

1. 1492 ж. – 19 ғ. басы.  Колониалдық əкімшілік.  Құқықтың  негізгі қайнар көзі болып

2. 19 ғ. басы – 21 ғ.  Тəуелсіз даму. метрополий құқығы  табылды. 

1) Испан патшасы жəне  оның 4 вице-патшалары, 

олар мына мемлекеттерді  басқарды: 1 – Мексика,

Орталық Америка, 2 – Перу, Чили, 3 – Венесуэла,

Эквадор, Колумбия, 4 – Боливия, Парагвай, Уругвай

и Аргентина.

2)  Каудильо (əскери диктаторлар), кейін

республика президенттері, хунта басшылары.

(Тəуелсіздік алған мемлекеттер  өз

конституцияларын американдық  үлгі бойынша

жасады.)

1. Метрополийлардың феодалдары, креолдар

– ақ колонистердің ұрпақтары, пеондар – 

басыбайлы шаруалар (үндістер, метистер),

Африкадан əкелінген құлдар.

1) Жер иеленудің екі  нысаны болды: 

асьенда – онда батырақтар

(жағдайлары басыбайлы  шаруаларға

ұқсас) жұмыс істеді, құлиеленушілік

плантациялар – онда негр-құлдар

жұмыс істеді.

2) Латифундиялар (ірі жер  иеліктері) 

– пеонаж жүйесімен (басыбайлы

тəуелділік жүйесі) бірге.

1) Вице-патшалардың аппараты.

2) Президенттің үкіметтері  немесе əкімшіліктері. 

2) Екіпалаталық парламенттер

Тəуелсіздік алған соң  Латын Америкасының

көптеген елдері бұрынғы  метрополийлердің

құқықтық жүйесін жəне басқа да  еуропалық

елдердің құқықтық жүйелерін  негізге алды.

2) Аумақ провинцияларға  немесе  штаттарға

бөліндіПольшаның мемлекеті  мен құқығы

Польшаның мемлекеті мен  құқығы тарихының кезеңдері

1 кезең. – Ертефеодалдық   монархия (10-12 ғ.ғ.)

2 кезең. – Феодалдық  ыдыраушылық (12 ғ. ортасы –  14 ғ. бірінші жартысы) 

3 кезең. – Сословиелік-өкілдік  монархия (14 ғ. – 15 ғ. ортасы)

4 кезең. -  (15 ғ. екінші  жартысы – 18ғ. соңы) екі кезеңнен  тұрды: 

а) щляхеттік демократия;

б) ірі магнаттар олигархиясы.

                                                                                        Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым         

                                                             1 кезең. Ақсүйектер – можновладцтер  – нобилдер, рыцарьлар, дін қызметкерлері,  еркін

   1 кезең. Патша шаруалар  – смердтар.

2 кезең.  Ақсүйектер жəне  ірі магнаттар – пандар, шляхта, шаруалар – смердтар

(тəуелді), кметтар –   еркін шаруалар. 

2 кезең. Патша (номиналды)  жəне князьдар

3 кезең.  Патша

3 кезең. Ірі магнаттар  – пандар, шляхта, дін қызметкерлері,  шаруалар.