Пәнге кіріспе. Инновациялық менеджменттің негізгі түсіні мен заңдылығы

Ішкі рентебельділік бағасы мен  сыртқы қаржылық нарығын  бақылау-жаңалық рентабельділігінің қаржылық нормативтігін құрады.

 Фирма бірінші қажеттілігі  перспективалы әріптестерді таңдау, нарықты терең талдау, туысқандық кәсіпорындармен келісім жүргізу болып табылады.

Икемді басқару, бәсекелестік әріптестермен байланыс жасау «стратегиялық  ядро» құруға мүмкіндік береді, сонымен  бірге инфраструктуралы, ақын және алыс «переферия» құруға жа мүмкіндік береді. Бұл нарықтағы ұзақмерзімді жағдайын ұстап тұрудың  алғышарттарын  жасайды.

Инновациялық менеджер стратегиялық талдау, жобалау, жаңалықты  енгізу мен өндіру, тактикалық оперативті басқару және бақылау функцияларын орындайды. Инновациялық қызметтің күрделігіне қарай басқару  функцияларын бөлу проблемасы туындауы м.мкін. Ірі корпорацияларда қаржылық ағымдарды басқару жәнекапиталды тиімді пайдаланатын каржылық менеджері бар, инвестицияны таңдау және жоспарлау менеджері де бар. Ал ең ірі фирмалардың тәуекелділікті басқаратын ҒЗТКЖ-ды басқаратын, сақтандыру менеджерлері, маркетологтары болады.

Бақылау сұрақтары:

1. Инновациялық жобаның  тиімділігінің негізгі көрсеткіштерін  сипаттап бер. 

2. Коммерциялық нәтижелілікті  сипатта. 

3. Бюджеттік нәтижеліліктің көрсеткіштеріне сипаттама бер.

4. Интегралды бюджеттік  нәтижелілік астарында не түсіндіріледі?

5. Критерийлер көмегімен  жобаларды іріктеу тәсілінің  мәні неде?

6. Жобаны баллдық бағалаудың  маңызы қандай?

7. Белгісіздік және  тәуекелділік факторларын есепке алу әдісінің мән-мағынасы неде?

8. Ең жақсы жобаны  таңдау барысында қандай көрсеткіштер  қолданылады? 

СӨЖ тапсырмасы:

Экономикалық дамыған  мемлекеттерде және ҚР инновациялық инфрақұрылымның қалыптасу ерекшеліктері  туралы реферат жазу. Жұмыс көлемі 5-6 беттен аспауы тиіс

Әдебиеттер  тізімі:

1. Санто Б. Инновация как средство экономического развития – М.: Прогресс, 1990

2. Программа инновационного развития РК от 10.05.2001. Постановление Правительства РК № 617, 2001

3. Алдашов Б. Инновационная инфраструктура: понятие, основные элементы и направления развития // АльПари, 2007, № 4

4. Гриднева Е. Реализация конкурентоспособных инновационных проектов в промышленности Казахстана // Вопросы управления, 2005, № 3

5. Фирсов М. Реинжиниринг процессов как метод управления бизнесом // Проблемы теории и практики управления, 2005, № 2

 

Тақырып 12: ҚР-ғы инновациялық дамыту және қолдаудың  негізгі бағыттары

Жоспар

1. ҚР-ғы индустриалды-инновациялық  стратегия 

2. ҚР   инновациялық  құрылымы

3. ҚР- ның Ұлттық инновациялық жүйесінің қалыптасуы мен даму механизмі

Лекцияның мақсаттары: ҚР индустриалды-инновациялық стратегиясын талдау; инновациялық құрылымды зерттеу; республикада Ұлттық инновациялық жүйенің қалыптасу механизмін қарастыру

Лекцияның мазмұны

Ғылым мен технологияны дамыту, оның нәтижелерін жағымды орта шарттарынды комерциялизациялау негізінде « Білім экономикасын » құру Қазақстанның дамуының стратегиялық мақсаты болып табылады. « Білім экономикасында » білім алудың жоғарғы деңгейі, жаңа білімді қолдау масштаптылығы, инновация сапасы, өндірістің жағарғы технологиялық және ұйымдық деңгейі, экономиканың барлық сферасының информатизациясы (ақпараттандырылуы) талап етіледі.

Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғанддай, әлемдік технологиялардың қарқынға сай бағыттардағы инновациялық индустриалды даму стратегиясын таңдау барысында ғана мемлекет тұрақты экономикалық өсімге қол жеткізеді. Постиндустриалды әлемде жалпы ішкі өнімнің маңызды бөлігі қызмет секторында, жоғарғы технология, білім, байланыс пен ақпараттық- коммуникация технологиялар сферасында құрылады. Қазақстан шикізат ресурстарын алғашқы қайта өңдеу мен эксплуатациясы дамудың негізгі факторлары болып қала береді. 90 жылдары мұнай-газ, тау-кен, өнеркәсібі мен металлургия салалары интенсивті дамыды, тек кәсіпорын өңдейтін тамақ өнеркәсібі саласы ғана стагнация жағдайында қалды.

Қазақстанды нарықты  экономикалы мемлекет деп мойындау — ғылымды қажет ететін өндірістерді құру; ауылшаруашылақ өнімдерін қайта  өңдеу және сақтау, металлургия және тау – кен өнеркәсібінде, мұнай – химия, жанар – энергетикалық комплекс салаларында инновациялық жобаларды игеру; өнеркәсіптік өнірісті диверсификациялаумен байланысты басымдылықтар 2003 – 2015жылдарға арналған Қазақстан Республикасының индустриалды – инновациялық даму стратегиясының құрылуын алдын алды.        

2003 – 2005 жылғы заңнамаға  өзгертулер енгізілді, соның нәтижесінде  кәсіпорындардың стандартизация  және сертификация процесстерін, білім және ғылымдағы реформалар, даму Институтын құру компания  – новаторлар үшін салықтық  ауыртпашылықтарды түсіру, жобаның алғашқы кезеңдеріне мемлекеттің қатысуы айқындала түсті. Екінші кезеңде ( 2006- 2010 ж ж ) халықаралық үлгілер бойынша кәсіпорынның инновациялық потенциалын арттыру процестері басталады. Бұл уақытта индустриалды – технологиялық орталықтар мен парктер негізінде қайта өңдеудіің индустриалды зоналары дамуы тиіс. Сондай – ақ  металлургия, машинақұру, тігін кәсіпорындарында экспортты 2006 жылы 1,7 есе көбейді деп күтілуде. Экономикалық өсім ғылымды қажет ететін өнім өндірісінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етумен байланысты, 2011 – 2015 жылдарға арналған инновациялық – технологиялық Стратегияның 3 – кезеңінен іс – шараларын жүргізілуін жылдамдатуы мүмкін.

Экономиканың жаңа секторында инновациялық және қаржылық инфрақұрылымның  құрылу шеңберінде Ұлттық инновациялық жүйенің құрылуына бағытталған инновациялық саясаттың жүргізілуімен мемлекеттің технологиялық дамуындағы айқындаушы жарылыс ескерілді, ғылымды қажет ететін және қайта өңдейтін өндірістердің дамуы технологиялық трансферттердің қолданылуы және инновациялық өнеркәсіптердің өнімдері мен технологиялары, ғылыми – техникалық және тәжірибе конструкторлық жұмыстардың қызмет етіп тұрған ғылыми базасы мен нәтижелеріне  сүйенеді.

Сондай – ақ, инновациялық инфрақұрылымды құрудағы әлемдік тәжірибені алып пайдаланған да маңызды. Мысалы, АҚШ – та жаңа технологиялар өңделетін инновациялық орталық ( « Ғылымды іске асыру орталығы » ) құрылған. 70 жылдары Стэнфорд институты жаңа технологиялар өңделетін және сатылытын « Силикондық долинаны құрды.

Мемлекеттің инновациялық инфрақұрылымы құрылтайшылар құрамымен  ерекшеленеді және оған мыналар кіреді: инновациялық бизнес инкубаторлары  және инновациялық орталықтар, университет  жанындағы инженерлік орталықтар, өнеркәсіптік технологиялар орталықтары, ғылыми және технологиялық парктер.

Технополистер бұл құрылымдардың  барлығы университет, ғылыми және қызмет көрсету ұйымдары, сондай – ақ дамыған  әлеуметтік инфрақұрылыммен бірге  қамтиды. Инновациялық бизнес инкубаторларында қолданбалы зерттеулер орындалады. Күтілетін нәтижелердің бекітілімі бағдарламаның қаржыландыруы мен инновациялық компаниялардың құрылуына алып келді. Жаңа компанияның құрылу барысында, орталық қаржылық қолдау көрсетіледі, яғни инновациялық бизнестің инкубаторы қызметін атқарады. Өз кезегінде « Майкрософт » компаниясы дәл осылай пайда болған.

Өнеркәсіптік технологиялар  орталықтары және университеттік - өнеркәсіптік орталықтар сериялық өндірісте  жаңашылдықтарды игеру үшін құрылады. Бұл өнеркәсіптік фирмалардың консультациялары, ғылыми зерттеулері, экспертиза жүргізулері. Қазақстан Республикасында өнеркәсіптің бірлестік ғылымын құру үшін ауыспалы форма ретінде Ғылыми зерттеу институттары мен университеттердің өндіріспен өзара байланысының серіктестігі мүмкін. Инженерлік орталықтар жаңа технологияны өңдеуде ынталандыру үшін үкіметтің қаржылық қолдауы арқасанда ірі университеттер мен Ғылыми зерттеу институттары базасында құрылады. Ғылыми парктер университеттен зерттеушілер жобаларына тарту үшін университет маңындағы өнеркәсіптік компаниялардың зерттеу фирмалардың шоғырлануын қамтамасыз етеді. Ең алғашқы ғылыми  парк 1972 ж. Кембридж университеті арқасында пайда болған. Қазіргі таңда ол жерде 80 ғылымды қажет ететін фирмалар қатысатын 2 парк қызмет етуде. Ғылыми және технологиялық парктер аймақтарындағы инновациялық кәсіпкерліктің дамуын қолдайды.

Технопарк – бұл тапсырмасы бизнестің инкубаторларында және инновациялық орталықтарында өсірілген, ірі компаниялар  мен университеттің ғылыми бөлімшелерінде құрылған шағын және орта ғылымды  қажет ететін фирмалар үшін орын ұсынуда тұжырымдалатын кәсіпорын болып табылады. Технологиялық парктерді құрудың 3 бағытын ерекшелейді:

- құрылтайшылардың басым  бөлігі – ғылыми зерттеу орталықтары  мен университеттерден шығып  кеткен, шағын және орта кәсіпкерлер  оларды өздерінің ғылыми – техникалық және тәжірибе конструкторлық жұмыстардың нәтижелерін сату ғана қызықтырылады;

- ғылыми –техникалық  персоналмен, ірі өнеркәсіптік  жиынтықтардан негіздеоген мамандандырылған  шағын фирмалар;

- кәсіпорынды қайта  жаңғырту нәтижесінде технопарктерді пайда болатын шағын және орта фирмалар; олар технопарктер шарттарында дамуға жаңа импульс алады.

Технопарктер тәжірибелі сынақтар өткізу, лабораториялар, құрал  – жабдық, ғимараттарды жалға алудың жеңілдік шарттарымен байланысты инновациялық айналымды қысқартады.

Технополистер ғылыми және өндірісті интеграциялау формасы  болып табылады.Жапонияда технополистерді  құру бағдарламасы мемлекеттік стратегиясының бір бөлігі болатын. Технополистерді  құруда негізгі рөл жергілікті билікке  жүктелетін. Технополистердің Американдық концепциясы бөлім мен ақпарат факторында негізделеді. Қазақстанда технопарктер ғылымды қажет ететін кәсіпкерлікті дамыту үшін орта құрудағы аймақтық деңгей шеңберінде орталық болуы мүмкін.Сондай – ақ технопарктер мен технополистер халықаралық ғылыми – техникалық бағдарламаларға қатысуы тиіс.

Әлеуметтік тәжірибеде мемлекеттік және мемлекетаралық құралдардан  әлеуметтік, медициналық және экологиялық  зерттеулер қаржыландырылады. АҚШ –  та, Жапонияда және Еуроодақ елдерінде  жеке компанияларды сәйкесінше 55% , 20% және 40% өнеркәсіптік ғылыми – техникалық және тәжірибе конструкторлық жұмыстардың қаржыландыруының дамуы бет алған.

Қазақстанның технологиялық  жарылысының саясаты мен Стратегиясының жүргізілуі нанотехнология мен ақпараттық, ғарыштық, биотехнологияда – « жаңғырық жобаларын » игерудің басымды бағыттарындағы ресурстарды шоғыоландыруды көздейтін маркетинг, ғылыми – техникалық даму және әлемдік экономикалық, тағы басқаларды болжауда негізделуі мүмкін, жаңа салалардың технологиялық дамуының жағдайы туралы ақпарат индикативті жоспарлар мен бағдарламалар ретінде стратешиялық шешімдердің қабылдауына мүмкіндік туғызады.

Аталған кезеңде Үкімет тапсырмасы бағдарламаларды және стратагияларды өңдеу жөніндегі қызметтерге  қарағанда көп кеңірек болып  табылады. Қазіргі уақытта шикізат секторында өндірістің ғылыми инновациялық дамуы « нарықтық күш » емес, ұйымдық итеріліс тәсілімен жүргізілуде. Табиғатты қорғау инновациясына бағытталған ғылыми орталықтар мен ғылыми зерттеу институттары технологиялық өңдеулері талап етілмеушілердің қатарында қалып отыр. Аталған жағдайда мемлекет тау – кен өнеркәсібі мен металлургия кәсіпорындағы табиғатты қорғау заңнамасының бұзылуына экологиялық талаптарды қатаңдатуы мүмкін.

2005 жылы Қазақстанның  индустриалды – инновациялық даму стратегиясының жүргізілуінің дайындық кезеңі аяқталды. Бұл уақыт ішінде даму институттары құрылды, технологиялық және өнімдік инновацияны қолдауға Ұлттық Инновациялық қор қызметі бағытталды. Инвестициялық қор жобаларды бөліктік қаржыландыруға, Даму Банкі – ұзақ мерзімді несие ұсынуға қатысуда. Қазақстандық келісім – шарт агентігі, технологиялар трансферті мен инжинниринг орталығы, маркетинг және талдаушы зерттеу орталықтары өз қызметтерімен Ұлттық инновациялық жүйенің барлық құрылтайшыларының тұрақты өзара байланысын қамтамасыз етуі тиіс.

Ғылымды қажет ететін секторды құруға «Қазатомпром» АҚ, «Ұлттық ақпараттық технология»  ЖАҚ, «Қазақстан инжиниринг» ЖҚ сияқты мемлекеттік институттардың қызметі  бағытталған. «Қазатомпром» АҚ урандық  өнеркәсіпті басқарады. «Ұлттық ақпаратық технологиялар» ақпараттық инфрақұрылымды құрайды. «Қазақстан инжиниринг » өндірістің технологиялық келешегін сақтауға, экспорт көлемін өсіруге, ішкі нарыққа өнімнің жетуін, өндіпіс диверсификациясын қозғалтуға тартылған.              

 «Инжиниринг орталығы  мен технологиялар трансферттері»  технопарктерді&n