Несиенің түрлері және оның пайда болу негіздері

Несие тауар айырбасы сатысында пайда болады және тауар өндірісі шарттарынан туындайды. Несиенің қажеттілігі ұдайы өндіріс процесі фазаларының бірлігі мен өзара әсерін қамтамасыз ететін тауар-ақша қатынастарының, құнның тауарлай және ақшалай формаларының бар болуымен түсіндіріледі. Құнның тауарлай және ақшалай формасына сәйкес несиенің екі негізгі формаларын қарастыру керек: коммерциялық және банктік. Егер коммерциялық несие тауарлық формада берілетін болса, онда банктік несие ақшалай формада беріледі. Банктік несие әмбебап болып табылады, өйткені банк арқылы қайтарымдылық, төлемділік шарттарымен қайта бөлінетін ақшалай қаражаттар экономиканың барлық салаларында қолданылады.

Сонымен қорыта келе экономика  дамуының сатысына қарамастан, несиенің арқасында қарыз беру капиталы құрылып, оның өнім өндіруге пайдаланылуы қамтамасыз етіледі. Несие ұдайы өндіріс процесінің үздіксіздігі мен тездетілуіне қызмет етеді. Уақытша бос материалдық және ақшалай қаржыларды қайтарымдық және төлемдік негізде қайта бөлуді қамтамасыз етуші несие кез- келген экономикалық субъект бойынша ағымдағы өндірістік шығындармен табыстардың арасында, өндірістің маусымдық сипаты мен экономика салаларында тауарлардың сатып реттеудің арсында, капиталдың жұмсауға қажетті көлемі мен қолда бар жиынтықтардың арасында болатын қарама- қайшылықтарды шешіп отырады. Ұдайы өндіріс процесін несие арқылы түзету ең алдымен қоғамдық өндірістің үздіксздігін қуаттап отырудың арқасында қамтамасыз етіледі. Жоғарыда көрсеткеніміздей, қорлар айналысының біркелкілік танытпайтындығына байланысты бір полюсте бос тұрған қаржылар пайда болады, екіншісінде оларға деген тапшылық орын алады. Уақытша қаржылық қиыншылықтарға ұшыраған кәсіпорындарға берілетін несие оларға ұдайы өндіріс процесін жалғастыруға ТМҚ үшін ақы төлеуді қамтамасыз етуге, еңбекақы төлеуге және т. б. мүмкіндіктер тудырады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1)²ҚР Ұлттық банк туралы² Заңы 1995 ж. 30 наурызынан N2155.

2)ҚР ²Қазақстанның даму банкі туралы² Заңы 2001 ж. 25 сәуір N178-ІІ

3)ҚР-ның ²Ашық акционерлік қоғам халықтық банктің борыштық қарыз есебінің тәртібі² 2000 ж. 20 қаңтар N20.

4)Алимбаев А.А. Банктік және өнеркәсіптік капиталдың шоғырлануы: Қазақстанда қазіргі беталыс және түйінді мәселелердің дамуы. -Қарағанды 2002.

5)Давлетова М.Т. Кредитная деятельность банков в Казахстане: учебное пособие. –Алматы: Экономика, 2001

6)Жуков Е.Ф., Максимова Л.М., Печникова А.В. и др. Деньги. Кредит. Банки: учебник для вузов. –М. 1999 г.

7)Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары: Оқу құралы. –Алматы: Экономика, 2000 ж.

8)Лаврушин О.И., Мамонов И.Д., Валенцева Н.И. и др. Банковское дело: учебник для вузов. –М. 2000 г.

9)Мақыш С.Б. Қазіргі неиселік механизм және оларды жетілдіру жолдары: Автореферат. –Алматы. 1999 ж.

10)Орманбаев А.Х., Өмірбаев С.М., КЕсенгелдин С.М. Ақша. Қаржы және несие. -Қарағанды: Болашақ-Баспа. 1997 ж.

11)Поляка Г.Б. Финансы. Денежное обращение. Кредит: учебник для вузов. –М: 2001 г.

12)Сейтқасымов Ғ.С. Ақша. Несие. Банк. –Алматы. Экономика. 2001ж.

13)Самсонова Н.Ф. Финансы, денежноре обращение и кредит: учебник. –М: 2001 г.

14)Бекболатұлы Ж. Қаржы-несие мекемелерінің тиімділігін арттыру факторлары // Қаржы-қаражат 1999.  N5, 40-45 бет.

15)Дауранов И., Шмикина А., Рудецких А. Малый бизнес: проблемы оформления кредита // Вестник предпринимателя 2001 г. N4 –с. 21-27.

16)Голом М., Гурко А., Смиренко Е. Развивать новые виды кредитных операций необходимо // Банки Казахстана 2001 г. N11.

17)«Несиелік тәуекелділікті  реттеу». ВестникКазНУ №3, 2004г.

18)Лисак Б. Анализ  кредитоспособности и платежеспособности  заемщика банка при потребительском кредитовании // Банки Казахстана 2000 N6. –С. 3

19)Долан Э.Д. Деньги, банки и денежно-кредитная политика. Санкт-Петербург, 1994г.

20)Лексис В. Кредит  и банки. М.: Перспектива, 1994г.

21)Деньги. Кредит. Банки.  Под редакцией Сейткасимова Г.С. Алматы, Қаржы- қаражат, 1999г.

22)Правила краткосрочного  кредитования экономики Респуьлики  Казахстан № 1 от 11.02.1994г. 

23)Общая теория денег  и кредита. Учебник для ВУЗов.  Под редакцией Жукова Е.Ф. М.: Банки биржи, ЮНИТИ, 1995г. 

24)Деньги. Кредит. Банки. Под редакцией Сейткасимова Г.С. Алматы, Экономика 1996г.

25)Умбетов А. Кредитование  малого бизнесам банки // Альпари  1999. N2. –С.