Салықтық бақылаулар

"justify">     12.Жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық алым

13. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.

• Төлемақылар:

1. Жер учаскілерін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
2. Жер бетіндегі көздерін су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
3. Қоршаған ортаны эмиссия үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлем ақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлем ақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.

     7-1.Қалааралық  және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені үшін төлемақы.

8. Кеме жүретін су жолдарын пайдалынғаны үшін төлем ақы.
9. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы.

• Мемлекеттік баж

• Кедендік төлемдер:

1. Кеден баж.

2. Кеден алымдар.
3. Алдын ала шешім қабылдағаны үшін төлемақы.
4. Алымдар.

     Салық – бұл мемлекеттің  органдарының қызмет етуін қамтамасыз ету мақсатында заңды және жеке тұлғалардан алынатын мемлекетпен бекітілген міндетті төлем.

     Алым – белгілі бір құқықты беруге төленуі міндетті шарт болып табылатын міндетті жарна.

     Баж – мемлекеттік қызмет көрсетуге айырбас ретінде заңдық мәні бар ярекеті жасағаны немесе құжатты берген үшін мемлекеттік органдарымен өкілетті тұлғалардың алатын міндетті төлемі.

     Төлемақы – бұл мемлекеттік меншігінде  және мемлекттік фискалдық монополияға жатқызатын объектілері қолданғаны үшін төлем. [2.6-10]

     Салық категориясы субъекті үшін мәжбүрлі төлем, алым, өтініш білдірушіге қызмет көрсеткен мемлекеттік органның шығындарын өтейтін мөлшерге болатындықтан компенсациялық сипатты иеленеді. Салық өткенсіз эквивалентсіз болса,  төлем ақы өтемді эквивалентті болады.

     Баж мемлекетінің қызметіне төлем емес қызмет пен байланысты төлем болып табылады.

     Әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын салық  жүйесін құрудың принциптерін ғалым Я.Корнай ұсынған. Салық жүйесінің келесідей принциптері бар:

1. Салық жүйесінің қарапайымдылығы – салық салу нысанын анықтайтын қарпайым нысанды таңдау керек, себебі салық төлеушілер салық төлеуден бас тартып, табыстарын азайтып көрсетуге тырысады.
2. Салық жүйесінің бейтараптылығы, яғни салық жүйесі мемлекетті қолдап, салық төлушілерді жазаламау керек.
3. Салық жүйесінің тиімділігі, салықтарды белгілеу және оның төленуін қамтамасыз ету экономиканың қызмет етуі мен капитал салымының өсуіне кедергі болмау керек.
4. Сызықтық пропорционалдық қолдану, сызықтық салықты қосылған құн салығына, табыс салығына  қолдану қажет, бірақ мұндай салық ставкалары, кәсіпорын салық төлеушінің меншік нысанына тәуесіз түрде біріңғай болу қажет.
5. Салық жүйесі ашықтығы немесе салыстырмалылығы, экономикалық қатынастар бойынша елдің әріптес елдердің негізгі салық түрлері мен салық салудың әдіс-тәсілдерімен белгілі бір салыстыруды, қамтамасыз ету керек.

     Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес салық салу принциптерінде салық жүйесінің біртұтастық принципі қарастытылады. Яғни салық жүйесі республикалық бүкіл аумағындағы барлық салық төлеушілерге қатысты біртұтас болып табылады. [ 4.176-178] 

     Қазақстан Республикасының салық жүйесі Қазақстан  Республикасының салық кодексіне  сәйкес салықтар және бюджетке төленетін  басқа да міндетті төлемдерден салықтық қатынастарды реттейтін заңнамалық базадан және мемлекеттік салық қызметі органдарынан құралады.  
 

     

2. Салық органы қызметін ұйымдастыру

 

     Мемлекеттің салық қызметі дегеніміз - бұл мемлекеттің салық салуды ұйымдастыру мен оның қызмет етуін қамтамасыз етуге бағытталған іс әрекеттерді ұсынады. Мемлекеттің салық қарекеті келесідей құрамдас бөліктер мен бағыттардан тұрады:

1. Салықтардың үйлесімді белгілеу жолымен оны әрекет етуін қамтамасыз ететін мемлекеттің салық жүйесін қалыптастыру.
2. Салық салу саласындағы мемлекеттік билік органдарының құзырлығы мен уәкілеттілігін анықтау.
3. Мамандырылған салық органдары жүйесін құрып олардың қызмет етуін қамтамасыз ету.
4. Салық заңдарының сақталуына салықтық міндеттемелердің орындалуына салық бақылауын ұйымдастыру мен жүргізу
5. Салық  төлеушілердің салықтарды ерікті және мәжбүрлі төлеуін қамтамасыз ету. 
6. Салық заңдарын бұзғаны үшін және осы заң бұзушылыққа жол берген үшін  жауапты тұлғаларды заңдық жауапкершілікке тартып салық салу саласындағы заңдылықты сақтау режимін сақтау.

     Мемлеттің салық қарекеті белгілі бір әдістер  көмегімен жүзеге асырылады.

     Салық қарекеті әдістері дегеніміз - бұл мемлекет салық салуды ұйымдастыру мен жүзеге асыруда қолданатын амалдар мен тәсілдер. Салық салудың амалдары мен тәсілдері:

1. Салықты белгілеу мен қолданысқа енгізу.
2. Салық төлеушілерді есепке алу.
3. салықтың окладты түрлері бойынша салық салу объектілерін есепке алу.
4. Окладты салық түрлері бойынша салық салуды жүзеге асыру.
5. Табыс алу көзінен салықты алуды ұстап қалуды ұйымдастыру.
6. Салық төлеушілердің кейбір категорияларына салықтық есеп беру нысанын белгілеу.
7. Салық төлеушілердің өзендік салық міндеттемелерін орындалуына салық агенттері мен салықты жинаушылардың салық салумен байланысты салық заңымен анықталғанміндеттемелерінің орындалуына бақылау жүргізу.
8. Салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ететін шаралар қабылдау.
9. Салық органдары жүйесін ұйымдастыру
10. Салық заңдарын бұзғаны үшін заңдық жауапкершілікті белгілеу.
11. Салық заңдарын бұзылуына жауапты тұлғаларға белгіленген жауапкершілікті жіктеу.

     Салық органдары – бюджетке төленетін  міндетті төлемдерді есептеуді және жинауды жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының Үкіметі уәкілеттік берген уәкілетті органдар. Салық органдары Қаржы министрлігінің құрамына енеді. Салық комитеті туралы ереже 2002 жылы 9-қазанда қабылданып, соңғы рет 2004 жылдың 13-тамызында өзгертулер мен толықтырулар енгізілген, Қазақстан республикасының Қаржы министрлігінің салық комитеті Қаржы министрлігінің ведомствосы болып табылады. Бұл ведомство, яғни комитет мемлекет алдында салық кодексіне сәйкес жұмыстардың орындалуын қамтамасыз етуге өкілетті. Салық қызметі органдары уәкілетті мемлекеттік орган мен салық органынан тұрады. Салық органдарына аймақаралық салық комитеттері, Астана және Алматы қалалары бойынша салық комитеттері, ауданаралық салық комитеттері, аудандар, қалдалардағы аудандар бойынша салық комитеттері жатады. Арнайы экономикалық аймақтар құрылған жағдайда, бұл аймақтардың аумағында салық комитеттері құрылуы мүмкін. Салық органдары тиісті жоғары тұрған салық қызметі органына төменнен жоғары қарай тікелей бағынады және жергілікті атқарушы органдарға жатпайды. Уәкілетті мемлекеттік орган салық органдарына басшылық жасауды жүзеге асырады. Салық органдарының бірініші басшыларын қызметке уәкілетті мемлекеттік органның бірініші басшысы тағайындайды. Комитет өзінің қызметін заңдарға сәйкес және ереже мен басқа нормативті құқықтық актілермен жүзеге асырады. Комитет – заңды тұлға, өз атынан азаматты-құқықтық қатынастарға қатысады. Комитеттің құрылтайшылық құжатты – оның ережесі болып табылады. Салық комитетінің құрылымы:

• басшылық;
• әкімшілендіру және ірі салық төлеушілердің мониторингтік басқармасы;
• салықтық әкімшілендендіру басқармасы;
• әдістеме басқармасы;
• халықаралық салық салу басқармасы;
• ішкі жұмыстар басқармасы;
• анализдеу, кірістерді болжау басқармасы;
• ақпарттық-технология басқармасы;
• ұйымдастырушылық-қаржылық қамтамасыз ету басқармасы;
• өндірістік емес төлемдер басқармасы;
• заң басқармасы;
• акциздерді әкімшілендендіру басқармасы.

     Салық қызметі органдарының құқықтары

     1. Салық қызметі органдары:

     1) Салық кодексінде көзделген нормативтік құқықтік актілерді өз құзыреті шегінде әзірлеуге және бекітуге;

     2) өз құзыреті шегінде салық  міндеттемелерінің туындауы, орындалуы  мен тоқталуы жөнінде түсіндіруді жүзеге асыруға және түсініктеме беруге;

     3) Салық кодексінде белгіленген тәртіппен салық бақылауын жүзеге асыруға;

     4) салық төлеушінің бухгалтерлік құжаттамасына, сметаларына ақшасының бар-жоғына, бағалы қағаздарына, есеп айырысуларына, декларацияларына және салық міндеттемелерін орындауға байланысты өзге де құжаттарына Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды сақтай отырып, тексеру жүргізуге;

     5) салық төлеушілерден уәкілетті  мемелекеттік орган белгілеген  нысандар бойынщша салық және  бюджеттке төленетін басқа да  міндетті төлемдерді есептеу  және төлеу (ұстау мен аудару) жөнінде құжаттар, оларды толтыру жөнінде түсіндірмелер, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыу қорына әлеуметтік аударымдардың дұрыс есептелгендігін және дер кезінде төленгендігін (ұсталғандығын және аударылғандығын) растайтын құжаттар беруді, сондай-ақ резидент салық төлеушінің  Қазақстан Республикасының шегінен тыс Қазақстан Республикасының жерде орналасқан еншілес компанияларының қаржылық есептілігін қоса алғанда, оның шоғырландырылған қаржылық есептілігін талап етуге;

     6) Қазақстан Республикасының заң  актілерінде белгіленген тәртіппен  салық тексеруін жүзеге асыру  барысында салықтық құқық бұзушылықтар  жасалғанын айғақтайтын құжаттарды салық төлеушіден алып қоюға;

     7) орналасқан жеріне қарамастан  табыс табу үшін пайдаланылатын  кез келген салық салу объекілері  мен салық салуға байланысты  объектілерді тексеруге, салық төлеушінің мүліктеріне (тұрғын үй-жайлардан басқа) түгендеу жүргізуге;

     8) Қазақстан Республикасының Үкіметі  бекітетін тізбе бойынша уәкілетті  мемлекеттік орган белгілеген  тәртіппен салық төлеушіден электрондық  құжаттар түріндегі ақпарат алуға;

       9) мыналарға:

• салық салуға байланысты мәселелер бойынша тексерілетін салық төлеушіге заңды тұлға мен дара кәсіпкерге;
• қаржы нарығы қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті органмен келісім бойынша, уәкілетті орган белгілеген тәртіппен әрекетсіз заңды тұлғаға;
• заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің және маслихаттың депутаттығына, сондай-ақ жерілікті өзін-өзі басқару органдарының меншігіне кандидат ретінде тіркелген тұлғаға және оның зайыбына (жұбайына) қатысты комерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге  Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген талаптарды сақтай отырып, банктерден немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан банк шоттарының бар-жоғы және олардың нөмірлері туралы, осы шоттардығы ақшаның қалдығы мен қозғалысы туралы мәліметтер алуға;

     10) Салық Кодексінің ерекше бөлімінде көзделген жағдайларда салық төлеушінің салық міндеттемесін жанама әдіспен айқындауға;

     10-1) салық тексерулеріне басқа да мемлекеттік органдардың мамандарын тартуға;

     11)  Қазақстан Республикасының заңдарына  сәйкес соттарға талаптар қоюға  құқылы.

     12) Қазақстан Республикасының Азаматтық  кодексінің 49-бабы 2-тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларында көзделген негіздер  бойынша заңды тұлғаны тарату туралы сотқа талап-арыз беруге құқылы.

     1-1. Салық қызметі органдары  Қазақстан  Республикасының заңнамалық актілерінде  жүктелеген міндеттерді іске  асыруды уәкілетті орган белгілеген  тәртіппен электрондық тәсілмен жүзеге асыруға құқылы.