Бағалау міндеттемелері, шартты активтер және шартты міндеттемелер

Пайдалануға шығару шығындары.

Кейбір салаларда (атом энергетикасы, өнеркәсіп) өндірістің тоқтауы және өнеркәсіптік аймақтарды қайта құруына байланысты қосымша шығындарды жүргізу керек. Мұндай шығындарды қайта құру және эксплуатацияның нәтижесіндегі шығындар деп атайды. Бұл шығындарға қатысты резервтер міндетті оқиғадан кейін, мысалы, келісім шарттың іс әрекетінің басында дереу танылу керек. Резерв алдағы экономикалық табыстар әкелу мақсатында пайда болатын мерзімі ұзартылған шығындарға қатысты ұйымдастырылады. Бұл жағдайда шығындар актив ретінде капиталға айналдырылуы тиіс.

Есеп

Кәсіпорын теңіздік мұнай  кен орнын пайдаланады. Лицензиялық  келісімге сәйкес, қазылым аяқталғаннан  кейін мұнай платформасы қайта құрылуына, ал теңіз асты қалпына келтірілуі тиіс. Шығындардың 90 пайызы теңіз астын қалпына келтіру мен платформаны қайта құрылуына қатысты, ал 10 пайызы мұнай өндіріп алу әлі басталған жоқ.

Сұрақ:Резерв құру қажет пе?

Шешімі:

Нақты міндеттеме мұнай платформасының құрылуы лицензиялық келісімге  сәйкесінше платформаның қайта құрылуына  қатысты заңды міндеттеменің  пайда болуына әкеледі, осыған орай ол міндеттелетін жағдай болып табылады. Өтеудің ықтималдығы бар. Нәтижесінде  платформаны қайта құру және оның құрылысының әкелген залалдарын жою жалпы шығындардың 90% оптималды  бағалаудың көлемінде резерв танылады. Бұл шығындар мұнай платформасының құнының бір бөлігі ретінде есепке алынады. Шығындардың 10% ол мұнайды  өндіріп алу үрдісінде пайда  болған шығындар, мұнай өніріп алғаннан кейін міндеттеме ретінде танылады. 37 ХҚЕС сәйкес резерв ретінде танылатын кеңістікті қалпына келтіру мен активті есептен шығару мен қайта құру құны 16 сәйкес актив құнының элементі болатынына назар аудару қажет.

Резервтерді қолдану

Резервке қарсы тек  қана ол бастапқыда жасалғандарға қатысты  шығындар ғана есептеледі.  Бағалау резервтері бастапқыда мойындалғандар үшін осы шығындар бойынша ғана қолданылады.

Есеп

2002 жылы мейрамхананың 15 клиенті мейрамхана компаниясына, астан улануына байланысты сотқа талап берді. Сақтанушылық шаралары ретінде компания мейрамхананы уақытша жабуға шешім қабылдады. Жыл бойы осы іс бойынша соттық тыңдаулар жүріп жатты. 2002 жылдың 31 желтоқсанының жағдайы бойынша, сотта компанияның мүдделерін құрғайтын адвокаттар бұл істі сотта ұтып ала алмайды деп ойлады. Осы қорытындының негізінде кәсіпорын алдағы кезеңдегі талаптарды төлеуге байланысты резерв құру туралы шешім қабылдады. Бір жылдан кейін, 2003 жылдың 31 желтоқсанында адвокаттардың пікірлері өзгерді, себебі сот осыған ұқсас талаптар бойынша шешімді жауапкер жағын қабылдады. Осыған сәйкес адвокаттар бұл істің ұтып алуының ықтималдығы 50% құрайды деп есептейді.

Сұрақ: Қызметтің болашақ баға өзгерісі қандай үлгіде көрініс табады.

Шешімі:

 Компания корреспонденцияда резервтерді бұрынғы кезеңдердегі жүргізілген аударымдар сияқты шығындардың шоттарын қалпына келтіру керек. Бірдеу уақытта есептіліктің түсіндерме хатында жүріп жатқан соттық қарауға байланысты шартты міндеттеменің бар болуын бейнелеп түсіндіру қажет.

2.5 Қайта құрылымдау

Қайта құрылымдау мысалдары:

• Сату немесе шаруашылық қызмет бағытының тоқтатылуы;
• Шаруашылық бөлімдерінің жабылуы немесе шаруашылық қызметтің басқа мемлекетке немесе аймаққа орын ауыстыруы;
• Басқару құрылымының ауысуы, мысалы, басқару деңгейінің ликвидациясы;
• Түп нұсқаны қайта ұйымдастыру, компания қызметінің бағыттарына және сипатына маңызды әсер көрсетеді.

Қайта құру бойынша шығындарға деген резерв танылады, егер компания:

• Келесідей аз мөлшерде анықтайтын қайта құруы бойынша айқынды формальдық жоспарға ие;
• Қызметтің қозғалмалы бағыты немесе оның бөлімі;
• Негізгі қозғалмалы аймақтың бөлімшелері;
• Жұмысшылардың санының қысқартуымен байланысты төленетін төлемдер қызметі мен орналасқан орны;
• Әкелетін шығындар;
• Жоспар жасаудың мерзімі;
• Компания қайта құру жоспарын іске асыруды бастауды ұсынды. Мысалы, жоспардың негізгі ерекшеліктеріне орай, активтерді сату немесе қондырғыны қайта құру жолымен ашық түрде жарияланады. Есепті күнге дейінгі қабылданған қайта құру туралы директорлар кеңесі немесе әкімшілік шешімі есепті күнге нақты міндеттемелер жүктелмейді, егерде компания есепті күнге дейін:
• Қайта құру жоспарын іске асыруды бастамаса;
• Қайта құру жоспарының негізгі ерекшеліктерін хабарламаса.

Көптеген жағдайларда, компания есепті күннен кейін ғана жоспарды қайта құруды бастайды. Онда 10 ХҚЕС есепті кезеңінен кейінгі жағдайларға  сәйкес ақпарат мына жағдайларда  ашылады, егер қайта құрылымның жабық  түрі қаржылық есеп беруді қолданушылар қабілетіне яғни олардың дұрыс бағалауына және дұрыс экономикалық шешім қабылдауға әсерін тигізген жағдайда. Қызметті сату міндеті, компания сатуды бітіргенше қалыптаспайды. Компания осындай келісім жасағанша өз көзқарасын өзгерту мүмкін және басқа да қызмет қабылдауы тиіс.

Есеп

2004 жылы 12 желтоқсанда компания  өз өндіріс бөлімшелерінің біреуін  жабуға шешім қабылдады.  2004 жылы  20 желтоқсанда компания бөлімше  тұлғаларына алдағы жұмыстан  шығу жөнінде хат жіберілген.

Сұрақ: Резерв мойындалуы керек пе?

Шешім:

Мұнда жұмысшылар мен клиенттерге  компания басқармасының шешімі қаралған. Бұл тұлғаларды бөлімшелердің жабылуы  жөнінде шындық күтіп тұр. 2004 жылы 31 желтоқсанда бөлімшелерді жабу шығынын бағалау мөлшерінде резерв мойындалды.

Қайта бағалаудағы  резерв бағасы

Қайта құруға деген резерв тек қана келесідей екі шартқа сәйкес келетін тікелей шығындарды қосады:

• Міндетті түрде алынған қайта құрылым
• Ағымдағы компания қызметін байланысты емес қайта құруға деген резерв мынадай шығындарды қосады:
• Тұлғаларға әсер ететін қайта дайындық
• Тұрмысқа деген шығын.

Бұл шығындар болашақ іс жүргізуге жатады және есепті кезеңге  қайта құрылым бойынша міндетті болып танылмайды. Қайта құру күніне дейінге болашық операциялық  зияндар резервке қосылмайды.

Қызмет ету мен жөндеуге деген резервтер

Қарапайым қосымша техникалық қызмет көрсетуге деген кейбір активтердің  ірі модернизацияға бірнеше жыл  көп шығынды қажет етеді. 16 ХҚЕС активтер шығынымен байланысты бөлек қатынасты қажет етеді.

 Ақпараттың ашылуы

Резервтер

Әр класс резерві үшін компания ашуы керек:

• Келесі түрлері бойынша кезең соңында көрсетілген қозғалыстармен және кезең басындағы баланстық сомамен:
• Бар резервтердің өсуімен қоса кезең ішіндегі құрылған қосымша резервтер;
• Кезең ішіндегі қолданылған сомалар;
• Кезең ішінде қалыптасқан қолданылмаған сомалар;
• Кезең уақытының өсуі және дисконт мөлшеріндегі өзгерістердің өсуі;
• Экономикалық шешімнің болжамды уақыты және міндеттемелердің қысқаша жазып беру;
• Қатысты саланың көрсеткіштері, онда адекваттық ақпарат тапсыру қажет және компания негізгі жіберімдерді ашу қажет.
• Әрбір актив сомасының көрсетуімен әр түрлі күтілген компенсация сомасы.