Өндірістік іс – тәжірибе дайындау және ұйымдастыру

Өтелмеген дебиторлық және кредиторлық қарыздарға жол бермейтін және де өз міндеттемелерін уақтысында қайтаратын шаруашылық субъектілері қаржылық тұрақты болып табылады" деп жазады

  Баланс  мәліметтері бойынша активтердің құрамы мен олардың таратылуына талдау жасау үшін келесі 1-аналитикалық кесте құрылады.                                                                                                                                           

                                                                                                 1-кесте

 

2008 жылдың  басы мен  соңындағы «ЖанТас» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің  баланс  активтерінің  құрамы мен  құрылуы

 

 

 

 

 

 

2-кесте

Кәсіпорынның  баланс пассивтерінің  құрамы мен құрылымын талдау     

Кестеде берілген  мәліметтер  негізінде  мынанадай  тұжырымдарды алдық :

• Кәсіпорынның соңғы бір жыл ішінде  жарғылық  капиталға  салым салынбағанын.
• Кәсіпорынның  басқа кәсіпорындар (жабдықтаушылар,салық органдары, банк мекемелері, ж.т.б контрагенттер) алдындағы міндеттемесінің өскенін

 

 

 

 

 

 

 Кәсіпорынның баланыс өтімділігін  талдау             3-кесте

 

   Әлеуметтік – экономикалық  талдау  әлеуметтік  және  экономикалық  процесстердің  өзара  байлансын,  олардың  бір – біріне  және  шаруашылық  қызметін  экономикалық  нәтижелеріне  әсерін  зерттейді.

 

4-кесте

   2008 жылдың «ЖанТас» кәсіпорнының негізгі қызметінің экономикалық көрсеткіштері

№	Көрсеткіштер	Өлш. бірл.	Жыл басында.	Жыл соңында	Ауытқу (+,-)
1.	Өнімді(жұмысты, қызметті) өткізуден түскен кіріс	мың тг.	57971	74590	8132
2.	Өткізілген  өнімнің (жұмыстың,қызметтің) өзіндік  құны	мың тг	28407	47558	19151
3.	Жалпы кіріс(зиян)	мың тг	29564	27032	-2532
4.	Кезең шығындары	мың тг	23951	24275	324
5.	Негізгі қызметтен  түскен кіріс (зиян)	мың тг	5613	2757	-2856
6.	Корпаративтік   табыс салығы  бойынша шығыс	Мың тг	1684	827	-857
7.	Кіріс (зиян), барлығы	мың тг	3929	1930	-1999
8.	Еңбек ақы қоры	мың тг	5210	5654	444

     

   Кесте  мәліметтерінен көріп отырғанымыздай, қызмет көрсетуден түскен кіріс  есепті жылы өткен жылмен салыстырғанда, 8132 мың тг. артқан. Ал көрсетілген  қызметтің өзіндік құны 19151 мың  тг. өскен, бұл көрсеткіштердің  арасындағы айырмашылық кәсіпорынның жалпы кірісін немесе зиянын көрсетеді. Кәсіпорын  жыл басында да жыл соңында да жалпы табыс алған, ол жыл басында 29564 мың тг жыл соңында. 27032 мың тг құрап отыр.Кезең  шығындары 324 мың теңгеге артса, негізгі қызметтен  шеккен  зиян -2856 мың  теңгені құрап  отыр.Салық  комитеті алдындағы  төленген корпаративтік   табыс салығы  бойынша шығысы -857 мың теңгеге  кеміп  отыр. Жалпы шығындарды  шегере келсек кәсіпорнынның   таза  пайдасы жыл басына  қарағанда -1999 мың  теңгеге  кеміп  отыр. Жалпы талдау барысында 2009 жылдың  соңында  жыл басындағыға  қарағанда кәсіпорынның қаржылық жағдайы  едәуір дағдарысқа ұшырыған.Бірақ төлем қабілеттілі тұрақты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІ-БӨЛІМ

2.1. Ақша қаражаттардың  есебі, талдауы және аудиті

 

    Қаржы нарығының  күрделенуіне  байланысты  ақшаны басқарудың маңыздылығы арта түсуде сондықтан  ақша қаражаттары  әр бір кәсіпорын ұшін есеп айырсу құралы болып табылады. Қатаң бәсекелестік  жағдайында  өндірістік жаңалықтарды  енгізу  және   шаруашылық  процесін  ары қарай   дамыту  үшін  кәсіпорындардың    ақшалары    болуға  тиісті.

     Бухгалтерлік есептің 7 «Ақша қаражаттарының қозғалысы жөніндегі қорытынды есеп» деп аталатын халықаралық стандартына сәйкес ақша қаражаттарына, оның эквиваленттеріне нақты ақшалар және талап етілгенге дейінгі салымдар жатады.

    Ақша бұл-кассадағы және  банктегі   шоттарда бар   нақты  ақшалар. Ақша қаражаттарына,  оның эквиваленттеріне  нақты   ақшалар  және  талап    етілгенге   дейінгі    салымдар  жатады.

    Шаруашылық  жүргізуші   субъектілердің    нақты ақшалары, әдетте,кассадағы    бар нақты    ақшаларынан, есеп айырсу, валюталық  шоттардағы және  банкте  ашылған арнайы  шоттардағы    нақты   ақшаларынан  тұрады.Ақшаның есебі бухгалтерлік есеп шоттарының   типтік   жоспарының 4 «Қаржылық   инвестициялар  және  ақшалар» бөлімінің  синтетикалық   шоттарда   жүргізіледі.

     ЖШС «ЖанТас» компаниясының ақша қаражаттары банктік есеп шоттарда сақталынған.Кәсіпорынның есеп шоты «Казкомерц банк»екінші деңгейлі банкте сақталған

Кәсіпорын  банктен мына жағдайда  кассаға қолма-қол ақша аударады:

• Тауарлар мен орындалған жұмыстарға ақы төлеу
• Тапсырма-өкілеттеуіш шығындарға ақы төлеу,шаруашылық шығындары
• Іссапарлық шығындарға ақы төлеу
• Еңбек –ақы төлеу (жалақы, сыйақы, үстемақы, қаламақылар)

Кассаға  банк келесі құжаттар арқылы қолма-қол ақша береді.

• Түбіртек-чек (корешок чека)
• Банктен ақша алушы тұлғаның жеке  басын  куәландыратын төл құжат

Егер түбіртек-чекте  ЖШС «ЖанТас» компаниясының басшысының қолы мен  мөрі болмаса, ондай жағдайда түбіртек –чек  жарамсыз деп саналады.

   ЖШС «ЖанТас»  құрылыс компаниясы 2009 жылы 26 маусым күні Казкомерцбанкінен 500 000 теңге мөлшерінде ЖШС «NUR OIL TRADE» компаниясымен (жабдықтаушылармен) есеп айырсу мақсатында ақша алды.                                                                                                     

 

 5-кесте

Рет №	Шаруашылық операцияларының  мазмұны	Сома, теңге	Шоттардың корреспонденциясы
			дебет	кредит
1	2	3	4	5
1	ЖШС «ЖанТас» құрылыс компаниясының есеп айырсу шотынан кассаға қолма-қол нақты ақша акелінді	500 000	1010	1030
2	ЖШС «ТӨРЕ»ден түскен тауарларға жазған шот-фактурасы төленді	432400	3310	1010

 

   ЖШС  «ЖанТас»  құрылыс компаниясы  түбіртек чек негізінде 500 000 теңге мөлшерінде қолма-қол ақшаны кіріс ордері арқылы кассаға кіріске алынды. 26 Маусым күні Аванстық есеп негізінде Жокешов  Сұлтанбайға (кәсіпорын жұмысшысына) кәсіпорынның   жабдықтаушыларымен   есеп айырсу ұшін 432 400 теңге Кассалық шығыс Ордері арқылы кассадан ақша берілді. (2-ші тіркемеде берілген)

 

6-кесте

 

Рет №	Шаруашылық операцияларының  мазмұны	Сома, теңге	Шоттардың корреспонденциясы
			дебет	кредит
1	2	3	4	5
	Сатып алынған тауарлардың түсуі
3	Жабдықтаушының салықтық шот-фактурасы акцептеліп, тауарлар түсті және қоймаға кірістелді: тауардың құны	386072	1310	3310
	ҚҚС сомасы	46328	1420	3310
4	Жабдықтаушылармен есеп айырсу ұшін кәсіпорын жұмысшысына  аванысқа ақша берілді	432400	1251	1010
5	Жабдықтаушының түскен тауарларға жазған шот-фактурасы төленді	432400	3310	1251

 

Аванстық есепте мынадай мәліметтер көрсетіледі.

• Жабдықтаушының кассасына қолма-қол ақшаның түскендігін растаушы құжат (квитанция к приходному кассовому ордеру)
• Фискалдық чек
• Жабдықтаушыдан берілген тауарды растаушы құжат (накладная на  отпуск запасов  на сторону)
• Тауарға қосылған құн салығын растаушы құжат (Счет-фактура)
• Кассалық шығыс ордері

Осы құжаттардың негізінде  Жокешов  Сұлтанбай  кәсіпорын  алдындағы  өзінің дебиторлық  борышынан құтылады.

Ескертпе: Егер  жоғарыда келтірілген құжаттар көлемі 432400 теңгені растайтын болса.

Қолма-қолсыз есеп айырсу

   ЖШС «ЖанТас»  құрылыс компаниясы 11 Маусым күні тауар алу мақсатында  ЖШС «Туркуаз Машинери» кәсіпорнының есеп айырсу шотына Счет на оплата негізінде Төлем тапсырысы бойынша 74554 теңге мөлшерінде  ақша аударды.Ақшаның аударғаны туралы растаушы құжат Выписка по счету.   ЖШС «ЖанТас»   кәсіпорны тауарды алушы   тұлғаға  сенімхат беріледі.

Счет  –бұл құжатта жабдықтаушының мекен жайы, банктік бенифициары,төлемнің атын,тауардың немесе көрсетілген қызметтің қандай сомаға  қай күнге жасалғанын көрсетеді

Төлем тапсырмасы-бұл құжатта   ЖШС  «ЖанТас»  құрылыс компаниясының  есеп айырсу шотынан яғни АҚ «КазкоммерцБанк»-тен 74554 теңге ақшаның ЖШС «Туркуаз Машинери» кәсіпорнының есеп айырсу шотына түскендігін растайды.Құжатта төлемнің неге жасалынғаны,күні,айы,жылы, қандай сомаға жасалынғаны көрсетіледі.

Сенимхат-осы  құжат негізінде  тауарды алушы  тұлғаға  кәсіпорын өкілдік береді.Құжатта кәсіпорынның  мөрі, бас бухгалтердің қолы,жабдықтаушыдан алынатын тауардың түрі, өлшембірлігі,саны, артикулы көрсетіледі. (ТІРКЕМЕ №3)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақша  қаражаттарының аудиті

 

   Ақша  қаражаттарымен   операциялар   жүргізу   жеткілікті түрде   заңдық, ведомстволық  және  басқа нормативтік    құжаттармен  реттелген.

Ақша қаражаттары өтімді   активтерге жататын болғандықтан,  олардың ұрлану   ықтималдылығы  жоғарырақ болады. Бухгалтерлік   есептің  451 «кассадвғы ұлттық валюта түріндегі нақты  ақша», 441 ағымдағы корреспонденттік   шоттардағы   ұлттық  валюта түріндегі  нақты ақша»,  431 « Ағымдағы  корреспонденттік   шоттардағы  шетелдік валюта түріндегі  нақты ақша»  шоттары обьектіге  қатысты тексеру  жүргізілетін категорияға  жатады.

 

Обьектіге  қатысты  тексеруді орындау алдында  аудитор ең алдымен:

1.Аудитор процедурасын  жасайды

2.Клиент туралы нақты  ақпарат көзін  жинау

Бірінші кезекте  орындалатын  операциялардың   нормативтік  актілерге сай    және  ішкі  нұсқауларға сай  (есеп саясаты, ішкі  бақылауды  ұйымдастыру бойынша процедуралар мен   ереже- нусқаулар) сәйкестігін   зерттеу керек

Бухгалтерлік  есептің 4 «Ақша  қаражаттарының   қозғалысы    жөніндегі    қорытынды  есеп»  деп аталатын    ұлттық  стандарттарда   ақша  кассадағы   және  банктерде ашылған   шоттардағы   нақты ақша  ретінде анықталған. Кәсіпорында ақша ұрлану  фактісі көп   болғандықтан, аудит   өткізу  кезінде    бірінші кезекте ішкі   бақылаудың   ұйымдастырылуын зерттеу қажет.

  Бақылау  процедураларына   зерттеу   жүргізбес  бұрын   аудиторға  өзінің   қандай  ақпараттардың   негізінде   тексеруді  жүзеге  асырлатындығын  білу қажет.

 

  Кәсіпорындағы   ақша  қаражаттары  аудитінің   негізгі   ақпарат   көздері.

• Қаржылық  есеп  беру
• Есеп  саясаты
• Бас кітап  бухгалтерлік  есеп   регистрлері
• Есеп   айырсу-кассалық   қызмет  көрсетуге  банктермен  жасалынған  келісім   шарттар
• Банк үзінділері, төлем   тапсырмасы, чек, вексель, талап  төлем   тапсырмасы, аккредитив, инкассалық   өкім.
• Касса  операцияларын  жүргізу Ережелері
• Толық  материалдық   жауапкершілік  туралы  келісімшарт
• Бақылау  және   ақша  есептегіштердің    көрсетілулерін  шығарып алу туралы акт
• Пайдаланылған   касса  чектері   бойынша   сатып алушыларға  ақша сомаларын  қайтару туралы акт
• Ақшаны түгелдеу актісі
• Кассалық  кіріс ордері
• Кассалық  шығыс ордері
• Кассалық кіріс және  шығыс ордерін тіркеу журналы
• Касса  кітабы
• Кассирдің  қабылдаған   және  берген   ақшаларын есепке алу кітабы
• Аваныстық  есеп, іс-сапарға   шыққан  жұмыскерлерді  есепке алу журналы.

Касса  операцияларының  аудиті

Касса   операцияларына   аудиторлық  тексеруді   обьектіге  қатысты   төмендегі  реттілікпен  жүргізуге  болады.

• Кассаға   түгелдеу   жүргізу  және ақша  қаражаттарынң   сақталу  жағдайын тексеру
• Операциялардың  құжаттық  рәсімделуін   дұрыстығын  тексеру
• Ақшаның  толық  және өз  уақтынды   кіріске алынуын   тексеру
• Ақшаның  шығысқа  есептен  шығарылуының   дұрытығына  аудиторлық  тексеру жасау
• Операциялардың    бухгалтерлік есеп   шоттарында  көрсетілуінің   дұрыстығын  тексеру