ҚР салық салу ерекшеліктері

Жер салығы олардың меншік құқын, тұрақты пайдалану кұқын, уақытша тегін пайдалану құқын растайтын құжаттардың негізінде есептелінеді және әр жылдың 1 қаңтарына жердің сапасы бойынша есебі мен мемлекеттің үлесі бойынша мәліметін жер ресурстарын басқаратын өкілетті органдарға ұсынады.

1

1

Темір жол транспортын ұйымдастыру үшін: заңмен белгіленген  тәртіпте темір жол транспортын ұйымдастыру объектілеріне берілген жер төлімдері, темір жол қарауына алынған жерлері, станциясы, вокзалы, жолдары салық салынатын объекті болып табылады.

Энергетика мен электростанция жүйесін ұйымдастыру үшін: заңмен белгіленген тәртіпте осы ұйымның жұмысын ұйымдастыру объектілеріне берілген жер төлімдері, электр сымдарын ұстап тұратын бағаналармен байланысты жер телімдері, станциялары салық салынатын объекті болып табылады.

Қазба байлықты, газ бен мұнай өнімдерін тасмалдайтын кәсіпорындардың жұмысын ұйымдастыру үшін: заңмен белгіленген тәртіпте осы ұйымға берілген жер төлімдері, газ бен мүнай құбырларымен байланысты жер төлімдері, салық салынатын объекті болып табылады.

Байланыс сферасының балансында тұрған жер төлімдері салық салынатын объектісі болып табылады.

Жердің әрбір теліміне тиесілі салық мөлшерлемесін пайдаланады.

Жер салығын есептегенде 821 шоты дебеттеліп, 636 шоты кредиттеледі. Салықты төлеу салықтық кезеңнің 1-ші шілдесінен кешіктірмей тіркелген объектілер бойынша жергілікті бюджетке төленеді. Ол кезде 636 шоты дебеттеліп, 441 шоты кредиттеледі.

д) Көлік құралдарына салынатын салық. Мемлекеттік есепте тұрған меншік және меншікті сенімді басқаруға, шаруашылықты жүргізуге алғандар және жеке тұлғалар салық төлеушілер болып табылады.

Көлік құралдарына салынатын салық жыл сайын төленеді және Қазақстан Республикасы заңдарымен белгіленген кезінде төлем жасалады және олар көлік құралдары қуатының әр киловатынан алынатын айлық есептеу көрсеткіші бойынша алынады (салық кодексінің 146-147 беттеріне қараңыз).

40 тонналық және одан да жоғары жүк кетеретін самосвалдар және арнайы жабдықталған медициналық транспорттық құралдары салық салу объектісі болып табылмайды.

Көлік құралдарына салынатын салықты есептеген кезде 821 "Жалпы және әкімшілік шығыстарының" шоты дебеттеледі де және 638 "Көлік құралдарына салынатын салықтар" деп аталатын шоты кредиттеледі.

Салық бюджетке аударылады, ол кезде 638  шоты дебеттеліп, және 441 "Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша" шоты кредиттеледі.

е) Мүлікке салынатын салық. Бюджетке төленетін мүлік бойынша салынатын салықтың есебі 637 шотында көрініс табады.

Салық салынбайтын объектісі болып:

жер салығы салынатын объектілері;

көлік құралдарының салығы салынатын объектілері;

Қазақстан Республикасының үкіметінің шешімімен консервацияға жатқызылған, негізгі құралдары;

мемлекеттік автомобиль жолдары;

-инвестициялық жобаның айсында пайдалануға берілген, негізгі құралдар.

Объектінің орташа құнын анықтау үшін бір мысал келтіріп көрейік.

Мысал. Негізгі құралдың қалдық құны 01.01.2002 ж. 11160 мың теңге, ал материалдық емес активтердің құны 200 мың теңге құраған. Ағымдағы жылы келіп түскен негізгі құралдың құны 1200 мың теңге болса, ал олардың есептен шыққаны 800 мың теңге құраған.

Енді біз осы негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің қозғалысын көрсететін кестені құрастырып көрейік.

Ағымдағы кезеңде объектілердің орташа жылдық құны 10918528 теңге (141940870:13) құраған, сәйкесінше, мүлік салығының сомасы -109185,28 теңгеге тең болған (10918528 х 0,1).

Әрбір салық төлеуші салықты өздігінше есептейді, бірақ ол кезде салық базасына тиесілі салық мөлшерлемесін пайдаланады. Есептелген салыққа 821 шоты дебеттеледі де, 637 шоты кредиттеледі. Салықты бюджетке төлеу сол объектілердің тұрған жерлері бойынша жасалынады.

и) Жер қойнауына салынатын салықтар. Мұндай арнайы салықтардың қатарына:

Үстеме пайдаға салынатын салық;

Жер қойнауына салынатын арнаулы төлемдер:

Бонустар (қол қойылған және коммерциялық);

Роялтилер;

3. Өнімді бөлу бойынша ҚР үлесі жатады.

1.Үстеме пайдаға салынатын салық. Жер қойнауын пайдаланушыларға салынатын салық онда жасалатын контрактының мазмұнына байланысты болып келеді, соңдықтан оны шартты түрде екі модельге бөлуге болады:

біріншісі - Салық Кодексі белгілеген міндетті төлемдерімен қоса салықтың барлық түрін төлеуді қарастырады;

екіншісі — тек Қазақстан Республикасының үлесінде жер қойнауына тиесілі міндетті төлемдерімен қоса барлық салықтарды төлеуді қарастырады, тек шикі мұнай өнімдеріне төленетін акциздерді, үстеме пайдаға салынатын салықты, жер салығын, мүлік салығын қоспағанда.

Үстеме пайдаға салынатын салық пайданың ішкі нормасының салықтық кезеңінің соңына жеткен деңгейінен есептелінеді.

2.1 Бонустар. Жер қойнауын пайдаланушылардың белгіленген төлемдері болып табылады және жерді пайдалануға жасаған келісім-шартта белгіленген мөлшерлемесі мен тәртіп бойынша ақша түрінде төленеді. Жер қойнауын пайдалануды жүргізудің жеке шарттарын негізге ала отырып, бонустардың мына төмендегі түрлерін төлейді: қол кою бонусы; коммерциялық табу бонусы.

Қол қою бонусы жер қойнауын пайдаланушылардың заңда белгіленген тәртіпке сай келісім-шарт жасау кезінде жер қойнауын пайдалану жөніндегі қызметін жүзеге асыру құқығын беру үшін бір жолғы тіркелген (тұрақты) төлемі болып табылады. Қол қою бонустарының бастапқы мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі немесе Өкілетті оргаңдары белгілейді, не тендер өткізудің шарттары бойынша белгіленеді. Қол қою бонусының түпкілікті мөлшері жер қойнауын пайдалану үшін берілетін кен орындарының (аумақтардың) экономикалық құндылығына қарай келісім-шарт негізінде белгіленеді. Қол қою бонусын төлеу мерзімі тараптардың келісім-шартымен немесе келісімімен белгіленеді, бірақ ол келісім-шарт жасалған күннен бастап отыз күнтізбелік күннен кешіктірілмеуі керек.