Қазақстан Республикасының техникалық реттеудің мемлекеттік жүйесі

№1 тәжірбиелік  сабақ

Тақырып: Қазақстан Республикасының  техникалық реттеудің мемлекеттік жүйесі

 

Сабақтың  мақсаты: Қазақстан Республикасында өнімнің, көрсетілетін қызметтің ,  процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің құқықтық  негіздерін белгілеуді студенттерге таныстыру.

Сабақтың  жоспары:

1. Стандарттау,метрология және сертификаттау жүйесіндегі, мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі заңының  қолданылу саласы
2. Техникалық реттеудің негізгі мақсаттары мен принциптері

Кілті сөздер:

МЕМСТ- мемлекеттік  стандарт

ИСО- халықаралық  стандарт

ТШ- техникалық шарт

ҚР- Қазақстан  Республикасы

 

1-бап.  Негізгі ұғымдар

1) аудит(  сәйкестікті  растау  саласындағы) – сәйкестікті растау жөніндегі аккредиттелген органдардың және сынақ знрт/ң  қызметін  жүйелі, тәуелсіз  құжатталған  талдау , сондай-ақ  өтінім берушінің бастамасы  бойынша  жүргізілетін  сертификатталған  өнімнің, көрсетілген қыметтің, процестердің, сапа менеджменті жүйелерінің  белгіленген талаптарға сәйкестігін  бақылау;

2)өнімнің,  көрсетілген қызметтің жән прцестердің  қауіпсіздігі(бұдан әрі- қауіпсіздік)- қауіпті фактордың іске асу ықттималдығы мен оның зардаптарының ауырлық деңгейінің үйлесімін ескере отырып, адамның өміріне, денсаулығына, қоршаған ортаға, оның ішінде өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне зиян келтіруіне байланысты жол берілмейтін қауіп-қатердің болмауы;

3) үйлестірілген  стандарт- техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық  актілерде белгіленген талаптардың орындалуын  қамтамасыз ететін стандарт;

4) мемлекеттік  техникалық реттеу жүйесі- өз құзыреті шегінде тнхниекалық реттеу саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын  мемлекеттік органдардың, жеке және заңды тұлғалардың, сондай-ақ  нормативтік құқықтық актілердің,  стандарттардың жиынтығы;

5) техникалық-экономикалық  ақпараттың мемлекеттік жіктеуіші- техникалық-экономикалық ақпарат объектілерінің жіктеу топтпрының кодтары мен атауларының жүйеленген жиынтығын білдіретін құжат;

6) мемлекеттік  стандарт- уәкілетті орган бекіткен  және  тұтынушылардың  көпшілігі қло жеткізе алатын стандарт;

7) техникалық  реттеу саласындағы  нормативтік  құқықтық актілер мен стандарттардың  мемлекеттік қоры- техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілердің,  стандарттың және мемлекеттік органдардың өз құзыреттері шегінде  қалыптастыратын өзге де  құжаттарының  мамандандырылған  қорларының жиынтығы;

8) өнімнің өмірлік циклі- өнімді жобалау, өндіру , пайдалану, сақтау, тасымалдау, өткізу, кәдеге жарату және жою процестері;

9) мүдделі  тараптар- қөызметі техникалық реттеу саласындағы нормативтік  құқықтық  актілерді әзірлеумен тікелей байланысты жеке тұлғалар және олардың  қауымдастықтары, одақтары, сондай-ақ қатысуы Қазақстан Республикасының  халықаралық  шарттарында  көзделген өзге де  тұлғалар;

10) өтінім беруші- сәйкестігін растау үшін өнімді, көрсетілген қызметті, процестерді ұсынған жек немесе заңды тұлға, сондай-ақ аккредиттеуге және аудитке)сәйкестікті растау саласында) өтінім берген заңды тұлғалар;

11) сәйкестік белгісі-өнімнің, көрсетілетін қызметтің техникалық реттеу  саласындағы нормативтік құқықтық  актілерде,  стандарттар мен өзге де құжаттарда белгіленген  талаптарға сәйкестігін растау рәсімінен өткені туралы сатып алушыларды хабардар етуге арналған белгі;

12) өнімді, көрсетілетін қызметті  бірдейлендіру- белгілі бір өнімді, көрсетілетін қызметті ерекшелейтін белгілері бойынша бірмағыналы тануды қамтамасыз ететін рәсім;

13) дайындаушы(орындаушы)- өнімді кейіннен иеліктен шығару немесе өндірістік  мақсаттарда өзі тұтыну үшін өндіретін, сондай-ақ өтеулі және өтеусіз шарт бойынша жұмыстарды орындайтын немесе заңды тұлғалар;

14) инспекциялық  тексеру- сертификатталған өнімнің, көрсетілген қызметтің, процестің техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерде белгіленген тәртіппен жүзеге  асыратын  тексеруі;

15) сынақ  зертханасы(орталығы)-өнімнің  стандарттау жөніндегі нормативтік  құжаттарда  белгіленген талаптарға  сйкестігіне сынақ  жүргізетін зертхана, соның ішінде мемлекеттік органдар зертханасы;

16) стандарттау  жөніндегі нормативтік құжат- стандарттау жөніндегі нормативтік құжат- стандарттау жөніндегі қызметтің әр түріне немесе оның нәтижелеріне қатысты нормаларды, ережелерді, сипаттамаларды, принцптерді белгілейтін құжат;

17) техникалық  реттеу саласындағы нормативтік   құқықтық акт- осы Заңға және «Нормативтік құқұықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес қабылдаған, техникалық реттеу саласындағы құқықтық нормаларды белгілейтін, олардың қолданылуын өзгертетін,  тоқтататын немесе тоқтата тұратын белгіленген нысанадағы жазбаша ресми құжат;

18) міндетті  сертификаттау- сәйкестікті растау жөніндегі органдардың қатысуымен өнімнің, көрсетілген қызметтің техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптарға сәйкестігін растау нысаны;

19) сәйкестікті міндеті растау - өнімнің, көрсетілетін қызметтің техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқұықтық актілерде белгіленген талаптарға сәйкестігін растау жүзеге асырылатын рәсім;

20) сәйкестік  растау жөніндегі орган-сәйкестікті растау жөніндегі жұмыстарды орындау үшін белгіленген тәртіппен аккредиттелген заңды тұлға;

21)негізге  алынатын стандарт- қолдану саласы кең немесе техникалық реттеудің белгілі бір саласына арналған жалпы ережелері бар стандарт;

22) сәйкестікті  растау- нәтижесі объектінің техникалық реттеу  саласындағы нормативтік құқықтық актілерде, стандарттарда немесе шарттарда белгіленген талаптарға сәйкестігін құжаттамалық куәландыру(сәйкестік туралы декларация немесе сәйкестік сертификаты түрінде) болып табылатын рәсім;

23) беруші-өнім беретін, қызмет көрсететін жеке немесе заңды тұлға;

24) өнім- прцестің немсе қызметтің нәтижесі;

25) процесс-өнімнің өмірлік циклінің процестерін қоса алғанда, қандай да бір тапсырылған нәтижеге жету жөніндегі өзара байланысты және дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы;

26) стандарттау  жөніндегі өңірлік ұйым – географиялық немесе экономикалық бір ғана өңірдің стандарттау жөніндегі тиісті органдары қызметіне қатысу үшін ашық болатын стандарттау жөніндегі ұйым.

27) өңірлік  стандарт – стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым қабылдаған және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт;

28) мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің тізілімі- техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, стандарттарды есепке алу құжаты;

29) қауіп-қатер- зардаптарының ауырлық деңгейі ескеріле отырып, адамның өміріне немесе денсаулығына, қоршаған ортаға,оның ішінде жануарлар мен өсімдіктер дүниесіне зиян келтіру ықтималдығы;

30) сәйкестік сертификаты-өнімнің, көрсетілетін қызметтің техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптарға, стандарттардың немесе өзге де құжаттардың ережелеріне сәйкестігін куәландыратын құжат;

31) сәйкестік  растау схемасы- объектінің техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерде, стандарттарда немесе шарттарда белгіленген талаптарға сәйкестігін осы жұмысты жүргізудің нақты кезеңдерін(сынау,өндірісті бағалау, сапа менеджменті жүйесін бағалау, нормативтік және техникалық құжаттаманы талдау және басқалар) сипаттай отырып айқындау тәсілдері;

32)техникалық кедергі- техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерде және стандарттарда қамтылатын талаптардың әр түрлілігі немесе өзгермелілігі салдарынан туындайтын кедергі;

33)стандарттау  жөніндегі техникалық комитет- бекітілген стандарттау объектілері немесе қызмет бағыттары бойынша стандарттарды  әзірлеу және мемлекеттік техникалық реттеу жүйесін құруға қатысу үшін  ерікті негізде экономика салаларында құрылатын консультациялық-кеңнсші орган;

34)техникалық сарапшы-сәйкестігі расталатын объектіге қатысты арнаулы білімі немесе тәжірибесі бар жеке тұлға;

35)техникалық реттеу-сантарлық және фитосанитарлық шараларды қоспағанда, сәйкестігі растау, аккредиттеу және  белгілнген талаптардың сақталуын мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі қызметті қоса алғанда өнімге, көрсетілетін қызметке, прцестерге қойылатын міндеттіжәне

ерікті талаптарды анықтауға, белгілеуге, қолдануға және орындауға байланысты қатынастарды құқықтық және  нормативтік реттеу;

36) уәкілетті  орган-Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес техникалық реттеу саласындағы жұмыстарды басқаруға, бақылау мен қадағалауды жүзеге асыруға және стандарттау, сәйкестікті растау мен аккредиттеу мәселелері ббойынша халықаралық және өңірлік ұйымдарда Қазақстан Республикасының  атынан  өкілдік етуге  уәкілетті мемлекеттік орган;

37) көрсетілетін  қызмет- беруші мен тұтынушының тікелей өзара іс-қимылының және берушінің тұтынушы қажеттіктерін қанағаттандыру жөніндегі ішкі қызметінің қорытындылары;

38) сәйкестікті  растау нысанасы- нәтижелері өнімнің, көрсетілетін қызметтің техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерде, стандарттарда немесе шарттарда белгіленген талаптарға  сәйкестігінің дәлелі  ретінде қалатын іс- қимылдардың жиынтығы;

39) сәйкестікті  растау, стандарттау, аккредиттеу жөніндегі сарапшы-аудитор- уәкілетті орган белгілеген тәртіппен аттестатталған маман;

Стандарттау, метрология және сертификаттау жүйесіндегі, мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі заңының  қолданылу саласын үйрету.

       1. Осы Заң өнімге, көрсетілетін қызметке, өнімнің өмірлік циклінің процестеріне

(бұдан әрі-процестер) қойылатын міндетті және ірікті талаптарды  айқындау, белгілеу, қолдану және орындау, олардың сәйкестігін растау, аккредиттеу және техникалық реттеу саласындағы мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі қоғамдық қатынастарды реттейді.

     2. Өнім, көрсетілетін қызмет, прцестер техникалық реттеу объектілері болып табылады.

      3. Мемлекеттік органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын және Қазақстан Республикасының  азаматтық заңнамасына сәкес техникалық реттеу объектілеріне қатысты пайдалану құқығын иеленетін жеке және заңды тұлғалар техникалық реттеу субъектілері болып табылды.

         Техникалық реттеудің негізгі мақсаттары мен принциптері

        1. Техникалық реттеудің негізгі мақсаттары:

1) өнімнің, көрсетілетін қызметтің, процестердің адам өмірі мен денсаулығы және қоршаған орта, соның ішінде жануарлар мен өсімдіктер дүниесі үшін қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

2) ұлттық  қауіпсіздікті  қамтамасыз ету;

3) өнімнің, көрсетілетін қызметтің қауіпсіздігіне қатысты тұтынушыларды  жаңылыстыратын іс-әрекеттердің алдын алу;

4) саудадағы техникалық кедергілерді жою;

5) өнімнің бәсекеге қабілеттілігін  арттыру болып табылады.

       2.Техникалық реттеу:

1) Мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің бірлігі мен тұтастығы;

2) Біріңғай терминологияны, өнімге көрсетілетін қызметтке, процестерге қойылатын талаптарды белгілеу ережелерін қолдану;

3) Техникалық реттеу мақсаттарының  орындылығы мен  қолжетімді болуы, техникалық реттеу процестеріне қатысу үшін тең мүмкіндіктерді, мемлекет пен мүдделі тараптар мүдделерінің теңгерімін қамтамасыз ету;

4) Отандық және импортталатын өнімге көрсетілетін қызметке және оларды белгіленген талаптарға сәйкестігін растау рәсімдеріне қойылатын талаптардың бірдей болуы;

5) Техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілер мен стандарттарды әзірлеу кезінде ғылым мен техника жетістіктерін, халықаралық және өңірлік ұйымдардың стандарттарын басым пайдалануы;

6) Техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілер талаптарының мемлекет экономикасының дамуы оның материалдық-техникалық базасы деңгейіне және ғылыми-техникалық даму деңгейіне сәйкестігі;

7) Мемлекеттік құпияларды және  заңмен қорғалатын өзге де құпияны  құрайтын мәліметтерді қоспағанда, техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілердің, стандарттардың және олар туралы оларды әзірлеу, бекіту, жариялау тәртібі туралы ақпараттардың қолжетімділігі;

8) Стандарттарды  қолдану мақсатында оларды ерікті түрде  таңдау;

9) Сәйкестікті растаудың біріңғай жүйесі мен  ережелері;

10) Бір органның аккретиттеу және сәйкестігі растау жөніндегі  өкілеттіліктерді қоса атқаруын болдырмау;

11) Бір мемлекеттік органда мемлекеттік бақылау және сәйкестікті растау функцияларының үйлеспеушілігі;

12) Сәйкестікті растау жөніндегі органдардың дайындаушылардан(орындаушылардан), сатушылардан және сатып алушылардан  тәуелсіздігі;

13) Сәйкестікті растау жөніндегі жұмыстарда бәсекелестіктің шектелуін  болдырмау принциптеріне негізделеді.