Енбек акы бойынша есеп

1. Болашақта пайдалану үшін ұйымда болып жатқан операцияларды тіркеп және өңдеп отырады.

       Ұйымның  қаржылық ақпаратының мәліметтерін  өңдейді және сақтайды.

2. Қаржылық ақпараттарды пайдаланушыға уақытылы беріп отырады.

      Бухгалтерлік есеп мамандығына қайшы келетін екі пікір бар:

2. Бухгалтерлік есеп басқа да ғылымдар сияқты табиғат заңымен принциптеріне бағына бермейді, себебі оларды ұйымдастыруы керек.Осы арналған бухгалтерлік есеп принциптерін жеке тұлғалар ғана ұйымдастыра алады, сонда да қайшылықтар мен әртүрлі көзқарастар болуы мүмкін.
3. Бухгалтерлік есеп түсінігі, логикалық негіздеу экономикалық теория іс –тәрбие бағдарлама және ортақ келісім негізделеді.Осыған орай бухгалтерлік есеп түсінігі күнделікті өмірде,болып жатқан әлеуметтік құбылыс жағдайы болып өзгеріп отырады.Кәсіпорындар мен ұйымдардағы болып отыратын өзгірістер алдымен бақылап орындалған жұмыстар мен өнімдерді олар үшін жұмсалған материалдар мен шикізаттарды қаржылық қаражаттарды сандық өлшемге келтіріп арнаулы құжаттарға толтырып,реттеліп, соңынан тіркеу жұмысын жүргізіп мына осының бәрі бухгалтерлік есептің басты мақсаты болып табылады.

               Бухгалтерлік есептің негізгі  мақсаты ұйымның өзі экономикалық  және саяси жағдайына тән шаруашылық  қызметіне тиімді жолдарымен басқаруға қажетті ақпараты мәліметтерді қамтамасыз ету.Қорыта келгенде,бухгалтерлік есептің  негізгі мақсаты кәсіпорындар жұмысының экономикалық тиімді тұрғыдан орындалу ұйымның өзін – өзі қаржыландыру және табыс табуы болып табылады.

    Көптеген кәсіпорындар,сондай – ақ,қаржылық емес ақпараттарды пайдаланады. Сан түрлі ақпараттық қажеттілерді қанағатандыру үшін әдетте,басқару ақпараттық жүйе құрылады.

      Бұл  жүйе кәсіпорынды басқару үшін  қажетті ақпараттарды беруші,өзара  байланысты кіші жүйелерден тұрады. Бухгалтерлік есеп – белгілі бір шаруашылық жүргізуші субъект туралы қаржылық ақпараттарды өлшеуді,өңдіруді және тапсыруды жүзеге асырушы жүйе. Бұл ақпараттар оларды пайдаланушыларға (тұтынушыларға) ұйымның шаруашылық қызметіне басқару жүргізудің альтернативтік варианттарын таңдау кезінде негізгі шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Америкалық ант беруші бухгалтерлік институтының мәлімдеуінше,бухгалтерлік есептің міндетті қызметі (функциясы) – басқару шешімдерін қабылдау мақсатына пайдалану үшін шаруашылық жүргізуші ұйым туралы қаржылық сипаттағы сандық ақпараттарды дайындау. Демек,  қазіргі замандағы бухгалтер тек шоттарды жүргізумен ғана емес,сонымен бірге жоспарлау мен шешім қабылдаудан,бақылау жасау мен басшылардың көнілін аударудан, бағалау мен ұйым қызметіне шолу жасаудан және аудит өткізуден тұратын кең көлемді қызметті жүзеге асырады.

   Ақша қаражаттары бұл- кассадағы және банктегі шоттарда бар нақты ақшалар. «Құрылыс консалтинг» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігіндегінің ақша қаражаттары 2006 жыл бойынша 227 мың теңгені құраса, 2007 жылы бұл  2 мың теңгені құрады, абсолюттік өзгерісі 225мың теңгеге кеміді.    

Дебиторлық  борыш – деп белгілі бір  қарым –қатынасқа байланысты заңды  тұлғалардың шаруашылық субъектісінің  алдындағы сатып алған тауарлары,субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай ақ жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе несиеге,қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті борыштарын айтамыз.Осы субъектіге берешек борышы бар кәсіпорындар мен  ұйымдар,сондай ақ жеке тұлғалар дебиторлар болып табылыды. Шаруашылық субъектісіне басқа да операциялар бойынша тиісті дебиторлық борыштар төмендегідей шоттарда есептелінеді:

1420 – «Алынуға  тиісті қосылған құн салығы(ҚҚС)»;

2170 – «Алуға арналған ұзақ мерзімді сыйақылар»;

2150 – «Қызметкерлердің ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі»;

2160 –«Жалдау бойынша ұзақ мерзімді дебиторлық берешек».

   Бұл шоттарда  Бұл шоттарда 30  - «Сатып алушылар  мен тапсырыс берушілер»бөлімшесінің  шоттарында есептелуге жатпайтын есеп айырысу операциялары жүргізіліп есептелінеді Серіктестіктің қысқа мерзімді дебеторлық қарызы 2006 жылы 99мың теңгеге зиян шексе, ал 2007 жылы ол 957 мың теңгеге болды, өзгеріс көлемі 1056 мың теңгеге кеміген.

  Тауарлы  –материалды қорлар бұл- шикізат қорлары, материалдар,сатып алынатын жартылай фабрикаттар мен кешендік бұйымдар,отын,ыдыс және ыдыстық материалдар,қосалқы бөлшектер және өндірісте немесе жұмыстарды,қызметтерді орындау кезінде пайдалануға арналған өзге материалдар.      Материалдық қорлардың барлық түрлерінің есебі 20-«Материалдар»бөлімшесінің негізгі,активтік,инвентар

лық шоттарында жүргізіледі:

1310 – «Шикізаттар  мен материалдар»шоты;

1311 – «Жартылай  фабрикаттар және конструкторлар  мен тетіктердің жиынтықтаушы  бұйымдары»;

1312 –« Отын»;

1313 – «Ыдыс және ыдыстық материалдар»;

1314 –«Қосалқы бөлшектер»;

1315 – «Өзге материалдар»;

1316 – «Өңделетін материалдар»;

1317 – «Құрылыс  материалдары».

 «Құрылыс консалтинг»  Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігіндегінің  ақша қаражаттары 2006 жыл бойынша 176 мың теңге, 2007 жыл бойынша 357 мың теңге, абсолюттік өзгерісі 181 мың теңгеге өсіп отыр. Қысқа мерзімді активтер қортындысы бойынша 2006 жылы 304 мың теңге, 2007 жыл бойынша 1316 мың теңге, өзгеріс көлемі 1012 мың теңгеге көбейген.

 Негізгі құралдарға  мыналар жатады: жылжымайтын мүліктер( жер учаскелері, үйлер, ғимараттар,көпжылдық  өсімдіктер және  жермен өте  тығыз байланысты, қозғалысы олардың  мақсатына зиян келтірмеуі мүмкін  емес басқа объектілер) көлік  құралдары,жабдықтар,аулау аспабы, өндірістік және шаруашылық құрал-саймандар, үлкен және өнім беретін малдар, арнайы құралдар мен басқа да негізгі қорлар( кітапхана қорлары,мұражай  құндылықтары, жануарлар әлемінің  экспонаттары,автомобиль жолдары және т.б. ) Негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойынша пайдаланылады, қасиеті мен нысанын сақтай отырып, жанама түрде тозады,өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.

Серіктестікте негізгі  құралдар екі жыл бойы 582778 мың  теңгені құрап өзгіссіз қалды.

    Айналым құралдары бір ғана өндірістік процесте тұтынылады  және өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге толықтай көтереді.Серіктестік көрсеткіштері бойынша айналым құралдарының жылдық құнына келетін болсақ 2006 жылы 583082мың теңге, 2007 жылы 584094 мың теңге, абсолюттік өзгерісі 1012 мың теңгеге артып отыр.

Қандай да болмасын шаруашылық субъектілерінің, олардың  қандай салада қызмет атқаратындығына  қарамастан алып қарасақ,олардың барлығының да міндеттемелері болады.Кез келген өндіріспен айналысатын субъекті сол өнімді өндірі үшін қажетті шикізаттар мен материалдар үшін жабдықтаушыларының алдында міндетті болса, саудамен айналысатын шаруашылық субъектісі сол сататын тауарларын өткізіп беруші, яғни жабдықтаушы субъектінің алдында міндетті болуы мүмкін. «Құрылыс консалтинг» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігіндегінің міндеттемелері бойынша 2006 жылы 5542 мың теңге, 2007 жыл бойынша 6748мың теңгеболып, абсолюттік өзгерісі 1206 мың теңгеге өскен.

 Жарғылық  қор мөлшері субъектінің жарғысында  және басқа да құрылтайшылық құжаттарында белгіленген,өкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек.Оның мөлшері құрылтайшылық құжаттарға тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін. Серіктестік екі жыл қатарымен 584075мың теңге көлемінде жарғылық капиталды құрады. Капитал бойынша қортындысы есебі 20006 жылы 577540 мың теңге, 2007 жылы 577346 мың теңге, өзгерісі 194мың теңгеге кеміген

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

 

Еңбекақыны құқықтық ұйымдастырудың екі әдісі бар: орталықтандырылған (мемлекеттік) және орталықтандырылмаған (локальдық). Қазіргі кезде жалақыны орталықтандырылған мемлекеттік реттеу тек бюджеттік ұйымдар үшін қалған. Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында жалақы мөлшерін шарттық реттеудің негізінде  белгілеу  күннен-күнге ерекше мәнге ие болып келе жатыр. Еңбекке ақы төлеудің белгілеудің шарттық әдісі жеке еңбек және ұжымдық шарттардан бастап басты әлеуметтік-әріптестік келісімдерге дейінгі шарттардың барлық деңгейлерінде орын алады.

         Еңбекке ақы төлеуді орталықтандырылған  мемлекеттік реттеу еңбекке ақы  төлеудің тарфтерін, қызметкерлердің  барлық санаттары үшін еңбекке  ақы төлеуде Бірыңға тарифтік  жүйені қолданудың негізгі ережелерін, қызметкерлердің біліктілік топтары арасында түрлерге бөлінген разряд аралық тарифтік коэффициенттерді және т.б. мемлекеттің белгілейтінін білдіреді. Жалақыны орталықтандырылған реттеу мемелекеттік нормалау әдісін білдіреді. Басқаша айтар болсақ, мемлекет белгілі бір мамандық, кәсіп, лауазым қызметкерлерінің жалақысын олардың біліктілігіне қарай белгілейді. Қосымша еңбекақы төлеу мәселесі ұжымдық шартта әрбір жұмысшы-қызметкермен жекелей жасаған еңбек шартында қаралады. Өндіріс пен құрылыста халық шаруашылығының басқа да салаларында еңбекақы есептеудің және оны төлеудің екі түрі қолданылады. Шаруашылық субъектілерінде барлық жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеу және есептеу үшін еңбекақының: мерзімді және кесімді түрлері қолданылады. Әдетте, еңбекақы мөлшерін жұмыс беруші тағайындайды, ал жұмысшы немесе қызметкер екі жақты келісімге сәйкес белгілі мамандығы бойынша берілген жұмысты атқаруға міндеттенеді, ал жұмыс беруші басқа да төлемақыларда уақытылы төлеп отыруға міндеттенеді.

Жеке еңбек шарты мазмұны мен сипаты жұмыс берушінің қаржы жағдайы мен өндіріс алдындағы міндеттер мен оның салалық ерекшеліктеріне байланысты анықталады. Әйтсе де Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңындағы 7,8 және 9 баптар міндетті түрде еңбек шартына енгізілуі тиіс.

       Қорыта  айтқанда, әрбір азамат өз еңбегімен  жұмыс атқара отырып, еңбек ақысын  алуға толық құқысы бар және  қазіргі уақытта Қазақстан республикасының  еңбекақы жөніндегі мәселелері  бір ретке қойылып, тиісті органдармен  қадағаланып отыр.

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

 

1. «Қаржылық есеп» Қ.Қ Кеулімжаев,З.Н. Әжібаева,Н.А.Құдайбергенов

     А.Ә. Жантаева- Алматы «Экономика»;2000ж

 

2. Тасмағанбетов Т.А,Омаров  А.Ш.Әлібекова Б.А,Рабатов О.Ж.,Байболтаева 

     Н.Ә.,Родостовец  В.П. «Қаржы есебі» -Алматы:Дәуір,1998ж

 

3. «Бухгалтерлік бюллетені» қазан, 2007 ж

 

4.   С.Б.Баймұханова, Ә.Ж. Балапанова – Алматы 2001 «Бухгалтерлік есеп»

 

5.   С.Б. Баймұханова «Бухгалтерлік есеп» : Издат Маркет; Алматы, 2005ж

 

6.  Родостовец В.К,Т.Ғ. Ғабдуллин,В.В. Родостовец,О.И. Шмидт                   «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп»- Алматы; 2003ж

 

7. Тоқсанбой Т. «Қаржылық  есеп»- Алматы ;оқулық 2002ж.

 

8. «Бухгалтерлік бюллетені»  қараша, 2007 ж

 

9. Андросов А.М «Бухгалтерский учет»-М: Финансы и статистика;1996

 

7.    Курятов Л.А.,Эргашев Х.Х «Бухгалтерский учет основы теорий»-М:

       Маркетинг  1999.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

А – ҚОСЫМША «ҚҰРЫЛЫС КОНСАЛТИНГ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІНІҢ ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ

 

 

 

Көрсеткіштер	2006жыл	2007жыл	өзгерісі (+;-)
1.Өнімді өткізуден түскен түсім, мың тг	5083	4381	- 657
2. Өнім өндірудің өзіндік құны, мың тг	4662	2066	-2596
3. Жалпы табыс, мың тг	376	2315	+1939
4. Кезең шығындары, мың тг	2517	2509	-8
5. Дебеторлық қарыз,мың тг	-99	957	-1056
6. Кредиторлық қарыз, мың тг	2875	3632	+756
7. Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, мың тг	582778	582778	-
8. Айналым құралдарының  жылдық құны, мың тг	583082	584094	+1012
9. Еңбекақы қоры, мың  тг	12783,84	12869,4	+85,56
10. Еңбек ресурстары, адам	40	45	+5
11. Орташа айлық еңбекақы, тг	26633	23832	-2801
12. Қор қайтарымдылығы, мың тг	0,0087	0,0075	-0,0012
13. Қор сиымдылығы, мың  тг	115,68	133,02	+17,34
14. Еңбек өнімділігі, мың  тг	125,95	97,36	-28,59
15.Пайда (зиян), мың  тг	-2517	-194	+2323
16. Рентабельділік деңгейі, %	-54	-9,4	+44,6