Муниципалды қызмет және жоспарлау жүйесін жетілдіру орны мен атқаратын қызмет

    Үкіметтік комиссия мемлекеттік органдардың  Баяндамалары негізінде бюджеттік  жоспарлау субъектілері қызметінің нәтижелері мен негізгі бағыттары  туралы Ресей Федерациясы Үкіметінің жиынтық жоспарын әзірлеуде. Жиынтық  жоспарда ұлттық стратегиялық  мақсаттардың, Ресей Федерациясы Үкіметінің қызметінің стратегиялық мақсаттарының сипаттамасы жазылған, сондай-ақ барлық бюджеттік жоспарлау субъектілері үшін қызмет нәтижелері мен стратегиялық мақсаттардың сипатын қамтиды. Жиынтық жоспар талқылау және одан әрі пысықтау үшін кең сарапшылар аясына ұсынылды.

    2004 жыдан бастап, атқарушы билік  органдары қызметінің нәтижелілігі  мен тиімділігі сұрақтары Ресей  Федерациясы Үкіметінің  тарапынан  қызу назар аударуының объектісі  болып табылады. Қызметтің түпкілікті  нәтижелері туралы деректер ұсынылған бюджеттік жоспарлау субъектілері қызметінің нәтижелері мен негізгі бағыттары туралы Баяндамаларды Қаржы министрлігін, Экономикалық даму министрлігін, бюджет шығындарының нәтижелілігін көтеру бойынша Үкіметтік комиссияны қоса алғанда, әртүрлі меморгандар бағалайды, ал 2006 және 2007 жылдарда жекелеген ведомстволардың Баяндамалары Ресей Федерациясы Үкіметінің  отырыстарында қарастырылды.

    Атап  айтқанда, 2007 жылы маусымнан қыркүйекке дейінгі кезеңде Ресей Федерациясы  Үкіметінің  отырыстарында сегіз министрлік пен ведомствоның Баяндамалары қарастырылды. Рессей Федерациясы Үкіметінің  отырыстарында ұсынылған Баяндамалар негізінен мақұлданған болды, алайда жұмыс істейтін министрліктерге қызметі басымдықтарын айқындау, қызмет көрсеткіштері жүйесінің сапасын көтеру және олардың мақсаттық мәндерін дәлелдеу бөліктерінде оларды пысықтау тапсырылды.

    Нәтижелерге бағдарланған бюджеттік жоспарлау  әдістерін ендіру бойынша тәжірибелер (одан әрі - тәжірибе) атқарды. Тәжірибелерді өткізу мақсаттары болып табылады:

    - атқарушы биліктің федералдық  органдарының қызметінің нәтижелері  мен негізгі бағыттары туралы  және қызметінің тиімділігі туралы  Баяндамалардың сапасын арттыру;

    - бюджеттік жоспарлау субъектілері  қызметінің нәтижелері мен негізгі  бағыттары туралы баяндамаларды бюджеттік процеске енгізуді жеделдету;

    - нәтижелерге бағдарланған бюджеттік  жоспарлау әдістерін әзірлеу  мен ендіру бойынша атқарушы  биліктің федералдық органдары  үшін ынталандырулар жасау;

    - бюджет шығындарының нәтижелілігін  және бюджет қаражаттарын басқару сапасын ескерумен конкурстық негізде бюджет қаражаттарын бөлу рәсімдері мен өлшемдерін мақұлдау;

    - қаржылық менеджмент сапасын  бағалау әдістерін ендіру.

    Тәжірибелерге қатысуға құқық атқарушы биліктің федералдық органдарында ғана болды (одан әрі- тәжірибе қатысушылары). 2004-2006 жылдардың тәжірибелеріне қатысу үшін атқарушы биліктің федералдық органдарына тәжірибе қатысушысының өтініш дайындау қажет болған, онда келесі бөліктер жазылуы тиіс еді:

    - бюджеттік жоспарлау субъектілері қызметінің нәтижелері мен негізгі бағыттары туралы баяндама;

    - бюджеттік жоспарлау субъектісінің  қызметі саласында бюджеттік  заңнаманың сақталуын бақылаудыі  сапасын және бюджет шығындарының  нәтижелілігін арттыру бойынша  бюджеттік жоспарлау субъектісінің федералдық министр бекіткен шаралар жоспары.

    Қосымша тәжірибе қатысушысының өтінішінде ұсына алатын:

    - бюджеттік процесті және бюджеттік  есепті ұйымдастыруды сипаттайтын  кестені; 

    - Ресей Федерациясының  бюджет  шығындарын экономикалық және  функционалдық жіктеу бойынша, бюджеттік мақсаттық бағдарламаларды жүзеге асыру үшін қажетті қаражатты бөлудің талдамалық кестелері;

    - бюджеттік мақсаттық бағдарламалардың  қаржыландыру көлемдерін бағалау  нысанын (жылдар бойынша бөлумен).

    - ағымдағы жылдың басындағы жай-күйі бойынша айқындалған деректермен бюджет секторының мониторинг нысандары және 2009 жылғы 19 желтоқсаннан № 399 Ресей Федерациясының  Қаржы министрлігінің бұйрығымен бекітілген Бюджеттік сектордың мониторингін өткізу ережесінің талаптарына сәйкес бюджет секторын оңтайландыру бойынша іс-шаралар жоспарының  айқындалған жобасы. [6]

    2008 және 2010 жылдардағы тәжірибелердің  ерекшелігі олардың қатысушылары  өз өтініштерінің бағалауын Тәжірибені  өткізу ережесімен бекітілген  бағалаудың формалды әдістемесін  қолданумен өз бетінше өткізгендігі болды. Бағалаулар бар кестелер өтініштің құрамында Ресей Федерациясының Қаржы министрлігіне жіберілді, ол ұсынылған бағалаулардың Тәжірибені өткізу ережесімен бекітілген әдістемеге сәйкестігін тексеруді жүргізген және ұсынылған өтініштерге өз қорытындыларын, сондай-ақ тәжірибе шегіндегі қаржыны бөлу бойынша өз ұсыныстарын Бюджет шығындарының нәтижелілігін көтеру бойынша Үкіметтік  комиссияға жіберді.

    2008 жылы тәжірибеге қатысу үшін  бюджеттік жоспарлау субъектілерінен  9 өтінім ұсынылды. Тәжірибенің  көптеген қатысушылары өтінімнің міндетті, сол секілді қосымша бөліктерін ұсынды. 2009 жылы тәжірибе қатысушыларының саны 16 ведомствоны құрады.

    2010 жылы тәжірибені өткізу ережелері  мен рәсімдері, алдыңғы жылдарға  қарағанда министрліктерден жеке өтінішті дайындауды болжаған жоқ; тәжірибе шегінде бағалау Бюджет шығындарының нәтижелілігін көтеру бойынша Үкіметтік  комиссияға ұсынылған барлық баяндамаларды қамтыды. Басқаша сөзбен айтқанда, 2010 жылы тәжірибе ерікті емес, міндетті сипатта болды. Бұнымен бюджеттік жоспарлау субъектілері болып табылатын, тәжірибе қатысушылары үшін бюджеттік жоспарлау субъектілері қызметінің нәтижелері мен негізгі бағыттары туралы Баяндамаларға қосымшалар ретінде кіргізілген, қызмет нәтижелері мен негізгі бағыттары туралы Баяндамалар бағаланды.

    2008-2010 жылдарға Тәжірибе қатысушылары  қызметінің нәтижелері мен негізгі  бағыттары туралы Баяндаманы  бағалауды Бюджеттік шығындардың  нәтижелілігін көтеру жөніндегі  Үкіметтік комиссия тұсындағы  Ғылыми- әдістемелік кеңес құрған Жұмыс тобы жүргізді. Баяндамаларды бағалау негізіне оның Баяндамаларды дайындау бойынша әдістемелік ұсыныстардың ережелеріне сәйкестігі өлшемдері жатты.

    Баяндамалармен  қатар қызметтің тікелей (тура) нәтижелерінің  көрсеткіштері, сондай-ақ 2008-2010 жылдарға федералдық бюджеттің қаражаттарын басты бөлушілердің шығындық міндеттемелерінің айқындалған тізілімдері ұсынылған, 2008-2010 жылдарға бюджеттік ассигнованиялардың негіздері бағалануға тиісті болды.

    Тәжірибелер шегінде Баяндамаларды бағалаудың күдіксіз артықшылығы жүргізілетін бағалаудың айқындығының қажетті деңгейін қамтамасыз ететін, бірыңғай әдістеме мен өлшемдерді пайдалану болып табылады. 2007 жылғы тәжірибе шегінде мемлекеттік органдар қызметінің тек мақсаттары, міндеттері мен көрсеткіштері ғана, яғни Баяндамалар «Қызметтің мақсаттары, міндеттері мен көрсеткіштері» бірінші бөлімінде ұсынылған ақпарат   бағаланғандығын айтып өту керек,  қалған бөлімдер мен қосымша бағалауға ұшыраған жоқ. Бағалау әдістемесі Баяндамалардың Әдістемелік ұсыныстардың  ережелеріне сәйкестік деңгейін анықтауға негізделген. Бағалау келесі өлшемдер бойынша жүргізілді.

    Қызметтің тұжырымдалған стратегиялық мақсаттарының  қызметтің нәтижелері мен негізгі  бағыттары туралы баяндаманы әзірлеу  жөніндегі  Әдістемелік ұсыныстардың  ережелеріне сәйкес келуі. Бұнымен қоса мемлекеттік органның мақсаттары мемлекеттік саясаттың басымдықтарына, релеванттылыққа (ФОИВ қызмет салаларына тура қатынас), ерекшелікке, өлшенгіштікке, қол жетерлікке, тұжырымдаманың ықшамдылығына және айқындығына, қоғамның өзекті қажеттіліктерін көрсетуге, қол жету құралдарынан тәуелсіздікке сәйкестігі тексерілді.

    Тұжырымдамада қоғам үшін маңызды ФОИВ қызметінің негізгі нәтижелерінің стратегиялық  мақсатын сипаттау.

    ФОИВ  қалыптасқан тактикалық міндетінің қызметтің нәтижелері мен негізгі бағыттары туралы баяндаманы әзірлеу бойынша Әдістемелік ұсыныстардың ережелеріне сәйкестігі:

    - әрбір тактикалық міндет тек  бір мақсатқа қатысты болуы  керек,

    - мемлекеттік органның өзінің  қызметін қамтамасыз етуге бағытталған  міндеттерге жол берілмейді,

    - міндеттердің жиынтығы қажеттілік  және жеткіліктілік қағидаларына  сәйкес келуі керек,

    - міндеттер құрылымы атқарушы  билік органдарының ұйымдастырушылық  құрылымын ескеруі керек. 

    Таңдалған көрсеткіштердің бірегейлік, объективтілік  және бір мағыналылық талаптарына сәйкестігі.

    Көрсеткіштердің дәлдік, анықтық, үнемділік, салыстырмалылық, дер кезділік  және жүйелілік  талаптарына сәйкестігі.

    Көрсеткіштердің санын барынша азайту қағидасына еру және тікелей және түпкілікті нәтижелер  көрсеткіштеріне шек қою.

    Көрсеткіштер  жүйесінің тұрақтылығы. Бұнымен  қоса 2008-2010 Баяндамада да ұсынылған, 2005-2008 Баяндамада жазылған, көрсеткіштер пайызы есептелінді.

    2006 жылға қызмет көрсеткіштері жоспарын  жүзеге асыру. Бұл өлшем мемлекеттік  орган қызметінің тікелей нәтижелілігін бағалайтын, жалғыз өлшем болып табылады, өйткені оны бағалау үшін есепті кезең ішіндегі көрсеткіштердің жоспарлық және нақты мәндерін салыстыру қажет болды.

    2007 жылға және 2008 жылға СБП/ФСА қызметінің  көрсеткіштері жоспарын іске асыру. Бұл өлшем әртүрлі жылдардың Баяндамаларында анықталатын, 2007 жылға және 2008 жылға көрсеткіштердің жоспарлық мәндерінің  ауытқуларын анықтау арқылы бюджеттік жоспарлау сапасын бағалады.

    Бағалау кестелерінің  әрбір өлшемдерін (бөлімін) бағалау 0-ден 5 ұпайға дейінгі шкалада жүргізіледі.

    Қандай  да бір өлшем бойынша бағалауды  анықтаудың объективті мүмкін еместігі анықталған жағдайда Тәжірибеге қатысудың  бірдей шарттарын қамтамасыз ету  мақсаттарында көрсетілген өлшем  бойынша Тәжірибенің қалған қатысушылары алған, сәйкес бағалардың орташа арифметикалығына тең шартты баға қойылды.

    Қызметтің нәтижелері мен негізгі бағыттары  туралы баяндаманың, бюджеттік жоспарлау  сапасы мен әрбір бөлімнің қаржылық менеджменті сапасының қорытынды  бағасы сәйкес бағалау кестелерінде көрсетілген, өлшем (бөлім) үлесін ексерумен әрбір өлшем (бөлім) бойынша ұпайлар қосындысы ретінде анықталады.

    2007 жылғы тәжірибе барысында министрліктердің 16 Баяндамасын, ведомствоға қарасты  қызметтер мен агенттіктердің 18 Баяндамасын, сондай-ақ қызметтер мен агенттіктердің 12 Баяндамасын қоса алғанда, қызметтің нәтижелері мен негізгі бағыттары туралы 46 Баяндама бағаланды.

    Баяндамаларды  бағалауды өткізген сарапшылар бірқатар объективті қиындықтармен ұшырасқандықтан, Баяндамаларды бағалау барысында қолданылатын өлшемдер жүйесі  жетілдіруді қажет ететіндігі  айқын болды.

    Осылайша, бағалау пәні тактикалық міндеттердің көрсеткіштері ғана болғандығы, ал стратегиялық мақсаттардың көрсеткіштері  бағалаудың ар жағында қалғандығы туралы факт толықтай негізді болып көрінбейді. Бұнымен қоса нақ осы мақсаттардың  көрсеткіштері қызметтердің соңғы тұтынушысы  тұрғысынан, сол секілді нәтижелерге бағдарланған жалпы  бюджеттеу қағидалары тұрғысынан да  шешуші болып табылады.

    «Мемлекеттік  органның 2006 жылға арналған қызметті көрсетудің жоспарын іске асыру» өлшемі жоспарланған нәтижелерге жету бойынша министрліктер мен ведомстволар қызметінің сапасын тікелей бағалайтын бірегей өлшем болып табылған. Бұл ретте осы өлшем бойынша нақтылы жоспарланған мәнінен ауытқуын, сондай-ақ жоғары және төмен жақтарын көрсете отырып бағаланады. Жоспарды асыра орындау нәтижесінде бағалау бәрі бір төмен болды, асыра орындау неғұрлым жоғары болған сайын бағалау соғұрлым төмен болды. [6]

    Жоспарлы  мәндердің ауытқуын сипаттайтын өлшемдер бойынша бағалаудың қатаң шеңберін атап өту қажет: бір көрсеткіш ауытқуының ең болмағанда 10 % болуы (5-тің) 1 балдан артық болмайтын бағалауын береді. Сондай-ақ, жоспарлы көрсеткіштерді түзетудің объективті қажеттілігі есепке алынбаған, мысалы, есептеу әдістемесі ауысқанда немесе осы көрсеткіштерге әсер ететін немесе есеп берілетін деректер негізінде болатын болмаса саяси шешімдерді немесе нормативтік құқықтық актілерді қабылдаған кезде.

    2007 жылдың Тәжірибесі шеңберінде  ұсынылатын баяндамалар нәтижелерге бағдарланған бюджеттеу әдістерін меңгеруде қатысушылардың елеулі алға басуын көрсетеді. Басқа жағынан, орта мерзімдегі бюджеттік жоспарлаудың әдістерін бюджеттік жоспарлауды түсінуде және қолдануда проблемалар мен кемістіктер әліде қалып отыр.