Муниципалды қызмет және жоспарлау жүйесін жетілдіру орны мен атқаратын қызмет

    4. Қойылған мақсаттың қол жетімділігі және құзырлы мемлекттік орган мен салалық министрліктерінің арасында жасалған келісімдердің тиімділігі.

    5. Есеп палатасы немесе парламент  комитеттері тарапынан жоспарланған  нәтижеге жетудегі сыртқы бағалауға  назар салудың тиісті деңгейі, сондай-ақ жоспардың орындалмау салдарын түсіну.

    Стратегиялық  жоспарлар олардың нысанды өлшемдерге сәйкестігін бағалау, пайдалы құрал  болып табылатыны сөзсіз, бірақ әзірге жоғарыда тізбеленген стандарттардың сақталуын қамтамасыз ететін әрекетті тетіктер қалытастырылмағандықтан, тек стратегиялық жоспарлардың басталу сатысында ғана болады.

    Стратегиялық  мемлекеттік жоспарлау аясындағы  бағдарламалық құжаттарды бағалау  жөніндегі халықаралық тәжірибені зерделеу негізінде және Қазақстан  Республикасы мемлекеттік органдарының құрылымы мен олардың арасындағы құзырын  бөлісуді ескере отырып,  Қазақстан  Республикасы мемлекеттік органдарының стратегиялық жоспарларына бағалау жүргізудегі едәуір мүмкін болатын шектеулер:

    - стратегиялық жоспарлардың жаңа  болуы, 2008 жылы оларды кең масштабта бағалауға мүмкіндік бермейді, ал ең бастысы, олардың іске асырылу нәтижелеріне талдау жүргізугі мүмкіндік бермейді;

    - осы бағалауды жүргізуге укілетті  орталық мемлекеттік органдардың  сараптамалық әлеуеттігінің шектеулігі, оның тар уақыт жағдайында және бір мезгілде бағалауға жататын жоспарлардың едәуір санының болуы кезінде ондай бағалаудың сапасына ықпал етуі немесе оның өз уақытында аяқталуына қауіп төндіруі мүмкін;

    - стратегиялық жоспарларды талдауға  тартылуы мүмкін мамандардың біліктілігі мен тар мамандығы деңгейіндегі айырмашылығы, олардың объективті бірдей шамадағы сапасы кезінде едәуір айырмашылығы бар бағалауды туғызуы мүмкін және ендеше, тұтастай алғанда негізділігіне күмән келтіреді;

    - Қазақстан Республикасыдағы бюджеттік процесстердің созылмалы реформалардың жалпы контексінде стратегиялық жоспарларды (сондай-ақ тиісті мерзімдерді) бекіту мен нақтылау (түзетулер) рәсімдерінің жеткіліксіз іс жүзіндегі талқыланбауы, ол уақыт таңдау мен бағалау жүргізу үшін рәсімдерді белгілеуді қиындатады;

    Бағалауға үлкен мән беруге мүмкіндік беретін  және сонысымен оны жүргізуден бюджеттік  процесстердің барлық қатысушылары үшін пайдалы әсерді ұлғайтатын факторларға  бағалау рәсімдеріне саяси жетекшілердің (белгілі бір сатыда) тартылуы, сондай-ақ бағалау барысында айқындалған стратегиялық жоспарларды жасайтын мемлекеттік органдардың белгіленген талаптардан ауытқуларын талқылау мүмкіндіктері жатады. [9]

    Жоғарыда  айтылғандарды ескере отырып бағалауды  ұйымдастырудың мынадай жалпы жолдары  ұсынылады:

    1. Бағалау нәтижелеріне үлкен мән  беру үшін Экономика және бюджеттік  жоспарлау министрлігі әзірлеген  Қазақстан Республикасының мемлекеттік  органдарының стратегиялық жоспарларын  іске асырылуын бағалау жөніндегі  әдістемелік ұсынымдарды Қазақстан  Республикасы Үкіметі деңгейінде бекіту мақсатқа лайықты болады. Ондай шешім сондай-ақ стратегиялық жоспарларды бағалауды ұйымдастыруға саяси басшылардың алғашқы қатыстырылуын қамтамасыз етеді. Көрсетілген материалдарды саяси басшылар деңгейінде бекіту мүмкін болмаған жағдайда оларды Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің бұйрығымен бекіткен жөн.

    2. Стратегиялық жоспарларды бағалау  рәсімдерін 2008 жылы бір реттік  іс-шара ретінде бекіту мақсатқа  лайықты болады. Оны жүргізу нәтижесінде ұйымдастыру мезеттерін нақтылауға және 2009 жылы (және келесі жылда-ры) тұрақты бағалаулар жүргізу тәртібі туралы шешім қабылдауға мүмкіндік туады. 2009 жылға стратегиялық жоспарларда белгіленген мемлекеттік органдар қызметінің көрсеткіштеріне қол жеткізуді бағалау 2010 жылдың ақпан - наурыз айларынан ерте емес, тиісті есептік деректер шыққан кезде, жүргізуге болатындыңы ескерген жөн.

    3. Бағалау екі кезеңнен жүргізілетінін  белгілеу қажет. Бірінші кезеңде  мемлекеттік органдар Экономика  және бюджеттік жоспарлау министрлігі әзірлеген стратегиялық жоспарлардың іске асырылуын бағалау жөніндегі әдістемелік ұсынымдар бойынша өздерінің стратегиялық жоспарларына өзіндік бағалау жүзеге асырады. Екінші кезеңде сыртқы бағалау жүргізіледі, оны осы бағалауды жүргізуге уәкілетті орталық мемлекеттік органдардың өкілдері тәуелсіз сарапшылардың мүмкін болған ағдайда жүзеге асырады.  (Сыртқы бағалауға әртүрлі мемлекеттік органдардың қатысуындағы артықшылықтары мен кемшіліктері төменде қарастырылатын болады.).

     4. Бағалау:

    - Экономика және бюджеттік жоспарлау  министрлігі мамандарымен, қажет  болған жағдайда тартылатын тәуелсіз  сарапшылардың шектелген санының  қатысуымен;

    - бақылаушы органдардың мамандарымен;

    - Қазақстан Республикасы Үкіметі  жанынан немесе үкімет комиссиясы  жанынан арнайы құрылған стратегиялық жоспарларға бағалау жұмыс тобымен (мысалы, Бюджет комиссиясы) жүргізу мүмкін.

    А. Сыртқы бағалауды жүргізу кезінде  неғұрлым мақсатқа лайықты нұсқасы  Экономика және бюджеттік жоспарлау  министрлігі мамандарының, тартылатын тәуелсіз сарапшылардың шектелген санының қатысуымен, күшімен ондай бағалауды жүзеге асыру болып табылады. Аталған мамандар мемлекттік органдардың қызметінің ерекшеліктерінің жеткілікті білімін меңгерген, нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін енгізу жөніндегі жұмыстарға тартылған, және стратегиялық жоспарлауды дайындаудың әдістемелік мәселелерімен таныс. Бағалаудың екінші кезеңінің ондай нұсқасын ұйымдастыру оны тар уақытта және ұйымдастырудың ең аз шығындарымен жүргізуге мүмкіндік береді.

    Б. Балама нұсқасы бақылаушы органдардың мамандарының күштерімен бағалауды жүргізу болып табылады. Алайда оның артықшылықтары аз, өйткені бақылаушы органдар Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігіне қарағанда нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін енгізу жөніндегі жұмыстарға едәуір аз дәрежеде тартылған және стратегиялық жоспарлауды жасаудың әдістемелік сұрақтарын дайындауға қатыспаған.

    В. Тағы бір мүмкін болатын нұсқасы  Қазақстан Республикасы Үкіметі  жанынан немесе үкімет комиссиясы жанынан стратегиялық жоспарларды бағалау жөніндегі арнайы жұмыс тобын қалыптастыру болып табылады. Жұмыс тобының құрамына Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің, Қаржы министрлігінің, бақылаушы органдардың, Қазақстан Республикасы Президенті аппаратының және/немесе Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Кеңсесінің, сондай-ақ бірқатар салалық министрліктердің немесе ведомстволардың өкілдері және тәуелсіз сарапшылар кіруі мүмкін. Ондай тәсілдің айқын мәртебесі маңызды ресурстарды шоғырландыру есебінен бағалаудың жоғары сапасын қамтамасыз ету мүмкіндігі және стратегиялық жоспарларды жетілдіру жөніндегі нақтылы шешімдерді жедел қабылдау мүмкіндігі, сондай-ақ салалық министрліктер мен ведомстволар үшін тұтастай алғанда бағалаудың мәнін арттыру болып табылады. Сонымен қатар ондай нұсқаның іске асырылуы елеулі ұйымдастыру күштерін талап етеді және бағалау жүргізуге көп уақытты талап етеду.

    5. Іске асыруды бағалау стратегиялық жоспарлаудың түпкілікті нұсқасының мемлекеттік бюджетін құру мен бекіту процессін қалыптастырғаннан кейін жүргізу мақсатқа лайықты. Бағалауды жүргізудің мерзімін анықтау кезінде сондай-ақ оның қатысушылары шеңберінің кеңдігін ескеру және стратегиялық жоспарлардың талдауы үшін сарапшылар ресурсының болуы қажет. [9]

    6. Стратегиялық жоспарлаудың іске асырылуын бағалауды енгізу бірнеше (пилотты) ведомстволарда басталуы мүмкін. Келесі циклдарында қатысушылар шеңбері барлық мемлектеттік органдарға дейін кеңейілуі мүмкін. Реформаның бастапқы сатысында бағалау сондай-ақ ерікті (тәжірибелік) негізде жүргізілуі мүмкін. Сондай-ақ бағалауға қатысушы мемлекеттік органдардың тізімін белгілеуге жол берілген.

    7. Стратегиялық жоспарларды бағалаудың  нәтижелері Үкіметтің қарауына  және бекітуіне ұсынылады. Алғашқы  нәтижелері Стратегиялық жоспарлары  бағалаған мемлектеттік органдар хабарландырылады. Үкіметке ұсынбастан бұрын бағалау нәтижелеріне, ең болмаған да,  жеке ведомстволармен талқылау жүргізген мақсатқа лайықты.

    8. Мүдделі мемлекеттік органдарды  ыталандыру үшін  әкімшілік (саяси  басшылық (Қазақстан Республикасының Үкіметі) өкілдерінен немесе бағалаудың екінші кезеңін жүзеге асырушы мемлекеттік орган басшыларынан стратегиялық жоспарларды құру жөніндегі олар орындаған жұмыс үшін марапаттауды ауызша түрде жасау) стратегиялық жоспарларды дайындауға қатысушы қызметкерлерді материалдық ынталандыруға қосымша қаражат бөлу нысанында материалдық ынталандыруды қолданған өте маңызды.

    9. Бағалау қорытындысы жөніндегі  шешімде бағалау процессінде  анықталған нақтылы кемшіліктерді  есекере 2009 жылғы стратегиялық  жоспарларды жетілдіру жөніндегі, сондай-ақ нәтижелерге бағдарланған мемлекетік жоспарлау жүйесін енгізуге бағытталған басқа да іс-шараларды іске асыру жөніндегі тапсырмаларды мемлекеттік органдарға айқындау қажет.

    10. 9-тармақта көрсетілген  тапсырмаларды  орындау нәтижелері келешекте стратегиялық жоспарлауды бағалауды жургізу кезінде бақылаудың нысаны болып табылуы мүмкін. Тиісті ережелерді 2009 жылы жүргізілетін бағалауды реттейтін құжаттарға енгізу қажет болады. 

     2 Муниципалды Стратегиялық жоспарлау жүйесіндегі шұғыл жоспарлаудың орны мен атқаратын қызметі 
 

    2.1 Муниципалды органдар қызметіне шұғыл жоспарлаудың қажеттілігі 

    Стратегиялық  жоспарлаудан айырмашылығы жедел жоспарлау  нақты операцияларға, іс-әрекеттерге, олардың бірізділігіне, нақтылы  кестелерді жасауға, кестеде көрсетілген жоспардың сол немесе басқа да тармақтарын орындауға қажетті ресурстарды анық айқындауға және т.б. байланысты. Тұтастай алғанда жедел жоспарлау стратегияның егжей-тегжейлену, операциялану, әртүлі құрылымдар мен ұйымдар қызметінің нақтылы көрсеткішіне ауыстыру сатысы деп санауға болады. [11]

    Барлық  муниципалды органдар үшін жасалған жоспарлар тұтастай алғанда, оның ортақ мақсаттарын белгілейді және мемлекеттік органның ағымдағы жағдайын ол жұмыс істейтін ортада стратегиялық жоспарлар деп қабылдауға санауды білдіруге шақырады. Муниципалды органның ортақ мақсаттарға қол жеткізу тәсілдерін егжей-тегжейлі сипаттайтын жоспарлар жедел жоспарлар деген атау алды. Стратегиялық жоспарлардың жеделден айырмашылығы ретінде: уақытша шегін, қамту көлемін бөлуге болады және жоспар ұйымдастырушылық мақсаттардың нақтылай жиынтығын қосады. Операциялық жоспарлар неғұрлым қысқа уақыт мерзімдерін қамтиды. Сонымен, мысалы, муниципалды органның тоқсандық, айлық, он күндік жоспарлары әрқашан дерлік операциялық болады.

    Операциялық жоспарлар құру муниципалды орган қызметін мынадай себептермен жоспарлау қажеттілігімен негізделеді.

    1. Операциялық жоспарлаудың арқасында  басшылық ететін мемлекеттік  органның  осы жылға арналған  даму бағыттары анықталады. Жоспарлау  нәтижесінде муниципалды органның барлық қызметкерлердің кұштері үйлестіріледі. Операциялық жоспар басшылыққа да, қатардағы жұмысшыларға да бағыт көрсетеді.  Қызметкерлер өздерінің ұйымдарының қай бағытта жылжитынын және белгіленген мақсатқа қол жеткізу үшін жеке өздері не істеу керек екенін білсе, өз іс-әрекеттерін үйлестіріп, бір бірімен тиімді ынтымақтасуы және бір команда ретінде жұмыс жасауы мүмкін.

    2. Жоспарлау муниципалды органға әртүрлі сыртқы мен ішкі ортаның өзгерістерінің ықпалын төмендетуге мүмкіндік береді. Операциялық жоспарлаудың арқасында белгісіздік факторы азаяды; ол басқарушы персоналға жылдың ішінде болатын муниципалды органның ішінде және сыртқы ортадағы өзгерістерді көруіне, оладың ықпалын ескеруге және тиісті іс-шаралар әзірлеуге мүмкіндік береді. Жоспарлау барысында басқарушы персонал сондай-ақ сол немесе басқа өзгерістерге жауап ретінде қабылданатын сол немесе басқа шаралардың салдарын анықтауға мүмкіндік береді.  

    3. Операциялық жоспар жұмыс күші  мен ресурстардың шығындары мен  тиімсіз пайдалануын барынша азайтуға мүмкіндік береді.  Алдын-ала үйлестіру жұмыстың орындалу процессінде қайталанатын және артық операциялар мен кезеңдерді анықтауға қажет. Егер мақсаттар мен оларға қол жеткізу тәсілдері шекті түрде түсінікті болса, тиімсіз элементтер айқын болады және оларды алдын-ала түзетуге және жоюға мүмкін болады.

    4. Жоспарлау процессінде бақылау  кезеңінде одан әрі жарамды  стандарттар белгіленеді. Бақылау  функциясын орындай отырып қызметкерлер  жұмыстың іс жүзіндегі көрсеткіштерін  операциялық жоспарда жоспарланғандармен салыстырады, көп немесе аз мәнді ауытқуларды анықтайды және қажетті түзетушілік іс-әрекеттер қабылдайды.