Бюджеттік органдардың ролі

    8) мемлекеттік бюджеттің қаражатына қатысты және оның есебінен (олардың жүзеге асырылуын үшінші тұлғаларға беру құқығынсыз) ұлттық және шетелдік валютада банктік операцияларды, сонымен қатар Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметті) сатуынан түсетін ақшасына; мемлекеттік мекемелердің демеушілік, қайырымдылық көмектен алатын ақшасына; Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес мемлекеттік мекемеге жеке және (немесе) заңды тұлғалар олардың қайтарымдылығы не белгілі бір талаптар басталған кезде тиісті бюджетке немесе үшінші тұлғаларға аудару шартымен беретін ақшаға қатысты:

    мемлекеттік мекемелердің қолма-қол ақшаны бақылау  шоттары мен шетелдік валютадағы шоттарын ашу, жабу және жүргізу;

    есеп  операциялары: төлеуге берiлетiн  шоттардың негiзiнде мемлекеттік  мекемелердің және салық органдарының төлем тапсырмаларын өткізу;

    аккредитивті  ашуды, олар бойынша міндеттемелерді  орындауды және жабуды жүзеге асыруға;

    9) бюджеттiк бағдарламалар бойынша төлемдердi жүзеге асырудың ай сайынғы кестесiне бюджеттiк бағдарламалар әкiмшiлерiнiң келiсiмi бойынша түсiмдердiң болжамды көлемдерiн ескере отырып өзгерiстер енгiзуге құқығы бар.

    Комитет аумақтық бөлімшелердің басшылығын жүзеге асырады.

    Комитетті Қазақстан Республикасының Қаржы  министрі қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын Төрағасы басқарады.

    Комитет Төрағасының заңнамада белгіленген  тәртіпте Қазақстан Республикасының  Қаржы министрі қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын екі орынбасары болады.

    Комитеттің  облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша Қазынашылық департаменттерінің басшыларын Комитет төрағасының  ұсынымы бойынша Қазақстан Республикасының  Қаржы министрі қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.

    Төраға  Комитеттің жұмысын ұйымдастырады  және оған басшылық жасайды және Комитетке  жүктелген функциялардың жүзеге асыруы үшiн жеке жауап бередi.

    Төраға:

    1) өз орынбасарларының, Комитеттің  аумақтық және құрылымдық бөлiмшелерi басшыларының мiндеттерi мен өкiлеттiктерiн белгілейдi;

    2) заңнамаға сәйкес Комитеттің  және облыстар, Астана және Алматы  қалалары бойынша  Қазынашылық  департаменттерінің басшыларының  орынбасарларын, аудандық, қалалық  және қаладағы аудандық қазынашылық басқармаларының басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.

    3) заңнамада белгiленген тәртіппен  тәртiптiк жаза қолданады;

    4) Комитеттің құрылымдық бөлімшелері  мен облыстар, Астана және Алматы  қалалары бойынша  Қазынашылық  департаменттер туралы ережелердi бекiтедi;

    5) Комитет штат санының лимиті  шегінде Комитеттің штаттық кестесін  бекітеді;

    6) заңнамада белгiленген тәртіппен  Комитеттің қызметкерлерін және  облыстар, Астана және Алматы  қалалары бойынша  Қазынашылық  департаменттерінің басшыларын іссапарға жіберу, оларға демалыс беру, материалдық көмек көрсету, оларды даярлау (қайта даярлау), олардың біліктілігін арттыру, оларды көтермелеу, үстемақы төлеу және сыйлық беру мәселелерін шешеді;

    7) Комитеттің бұйрықтарына қол  қояды;

    8) заңнамаға сәйкес Комитеттi мемлекеттiк органдарда және өзге де ұйымдарда бiлдiредi;

    8.1) сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес  бойынша жеке жауапкершілік тартады;

    9) Қазақстан Республикасының заңнамасына  сәйкес өзге де құзыреттерді  іске асырады.

    Осы қазынашылық функцияларының және ұйымдастыру қызметтерін қорытындылай келе, республикалық бюджеттің кассалық атқарылуына талдау жасалады. Ол төмендегі 1-кестеде берілген. 

    2 кесте

    Республикалық бюджеттің кассалық атқарылуы 

    2010 жылғы республикалық бюджеттің кірістері 106,2 % - ға орындалды, 2008 жылмен салыстырғанда 9,3 %-ға артқан.

    Республикалық бюджетке 2010 жылдың қорытындысы бойынша  салықтық түсімдер жоспардағы 1 886,9 млрд. теңгенің орнына, 2 083,6  млрд.теңгені немесе 110,4 %-ды құрады, яғни 2008 жылмен салыстырғанда 0,6 %-ды көрсетеді. Салықтық емес түсімдер бойынша жоспар 119,6  %-ға, негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер бойынша 90,0 %-ға, трансферттердің түсімдері бойынша 100,5 %-ға орындалды.

    Салықтық  емес түсімдерді 2008 жылмен салыстырып қарағанда -1,9%-ға кеміп отыр.

      Негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер жылдық жоспар кезінде 26,4 млрд. теңгенің орнына 23,7 млрд.теңге түсті. Жоспар төтенше жағдайлар салдарынан зардап шеккен елдерге гуманитарлық көмек көрсетуге байланысты мемлекеттік материалдық резервтен материалдық құндылықтарды сатудан түсетін түсімдер бойынша және материалдық құндылықтарды шығару бойынша бірқатар шарттарды бұзумен байланысты орындалмады. Бірақ 2008 жылмен салыстырғанда 176,8 % -ға артқан.

    2010 жылғы республикалық бюджеттің шығыстары (қарыздарды өтеуді есепке алмағанда) 4 284,0 млрд.теңгені құрады немесе 4 321,4 млрд.теңге сомасында есепті кезеңге арналған жоспардың 99,1%-ын құрады. Бюджеттік қаражаттардың игерілмеуінің  факторлары, ол – объективтік себептер бойынша – 14,1 млрд.теңге, оның ішінде 1,8 млрд.теңге - мемлекеттік сатып  алу нәтижесі бойынша үнемдеу және 6,6 млрд.теңге үлестірілетін бюджеттік бағдарламалар бойынша шешімдермен үлестірілмеген қаражат қалдықтары: 3,6 млрд.теңге – Қазақстан Республикасы Үкіметінің резерві бойынша, 3,0 млрд.теңге – өкілдік шығындар бойынша. 2008 жылмен 2010 жыл аралығындағы шығындар көлемі 42,8% -ға өскен.

    Субъективтік  себептер бойынша 23,3 млрд.теңге игерілмеген, оның ішінде: 0,6 млрд.теңге - мемлекеттік  сатып алу бойынша бәсекелестік ортаның болмауынан (маркетингтік талдаудың болмауы) конкурстардың өтпеуі; 12,8 млрд.теңге - конкурстық рәсімдердің мерзімінде өтпеуі, олардың өткізу мерзімін ауыстыру, жеткізушілермен шарттың талаптарын бұзуы, орындалған жұмыстардың актілерін, шот-фактуралардың уақытында ұсынылмауы; 9,8 млрд.теңге - бюджеттік бағдарламаларды іске асыру туралы нормативтік құқықтық актілердің уақытында қабылданбауы және басқа себептер.

     2010 жылға өңірлерге «Бизнестің жол  картасы - 2020» бағдарламасын іске  асыруға 13,8 млрд. теңге бөлінді, жергілікті атқарушы органдар оның 6,6 млрд. теңгесін немесе 47,9%-ын игерді. 7,2 млрд. теңге игерілмей қалды.

     Қарыздар  түсімі 2010 жылғы 882 228,5 млн теңгені  құрап, 2008 жылмен салыстырғанда 84,8%-ға артқан.

     Осы Республикалық бюджеттің шығындарының жұмсалу бағыттарын төмендегі кестеден көруге болады.  

     3 кесте

     Республикалық бюджет шығыстарының кассалық атқарылуы 

    2 кестеде берілген мәліметтер  көздері бойынша республикалық  бюджет шығындарының 2008-2010 аралығындағы  кассалық атқарылуын және олардың  осы жыл аралығында өзгеруі немесе үлесін көре аламыз.

    Шығыстардың арасында әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру шығыстары 835 497,5 млн теңгені құрап, 2008 жылмен салыстырғанда 47,6% өскен. Трансферттердің көлемі 645 354,4 млн теңге, 43,7 пайызды өскен. Нысаналы трансферттерді игеру шеңберінде Жол картасы іс-шараларына республикалық бюджеттен бөлінген қаражатты пайдалану да жүзеге асырылды. Көлік және коммуникация саласы қаражаттарына 315559 млн тг түсіп, 26,3% өскен. Барлық шығындардың 2008, 2009 жылмен 2010 жылды салыстырғанда біршама қаржыландыру болғанын көре аламыз, яғни қаражаттар көлемі өскен.

    Ауыл  шаруашылығы министрлігі –3,0 млрд.теңге, оның ішінде, 024 «2009 жылдың астық өнімін экспорттағанда көлік шығындарының бағасын арзандату» бюджеттік бағдарламасы бойынша – 1,0 млрд.теңге, («Көлік тасымалдау қызметі орталығы» АҚ) төлем құжаттарын азайтылған сомаға ұсынған себебі салдарынан, 027«Арал теңізінің солжақ бөлігін сақтап қалу және Сырдарья өзенінің жағалауын реттеу» – 0,3 млрд.теңге, бюджеттік бағдарламаның әкімшісінің нәтижесіз басқару себебінен, 031«Гидротехникалық нысаналарды реттеу» - 0,6 млрд.теңге, «ШҚО Үржар ауданы Қаракөл өзеніндегі су қоймасы имараттарын қайта жаңғырту» (1-кезекте) объект бойынша сметалық құнын арттыра отырып Хоргос өзенінде «Достық» гидроторапты бірлесіп салуы туралы Қазақстан және Қытай Халық Республикалары арасындағы келісімге қол қоюдың ұзақ мерзімге созылуына байланысты, 041 «Нұра мен Есіл өзендерінің бассейндерін қоршаған ортамен басқару» бюджеттік бағдарламалары бойынша - 0,4 млрд.теңге, жұмыс кестесінен мердігерлердің кеш қалуына байланысты);

    Денсаулық сақтау министрлігі – 2,9 млрд.теңге, оның ішінде:                   016 «Денсаулық сақтау объектілерін салу және реконструкциялау» – 1,7 млрд.теңге, оның ішінде 0,5 млрд.теңгесі – Астана қаласының кардиохирургиялық орталығына құрал-жабдықтарды жеткізуді кешіктіруге байланысты орындалған жұмыстардың актілерін тапсырмау себебінен, 0,5 млрд.теңгесі – Павлодар қаласының кардиохирургиялық орталығын салу бойынша жобаның өзгеруімен Мемлекеттік сараптаманың қорытындысын кешіктіруге байланысты, 0,2 млрд.теңге – ҒЗИ жедел жәрдем көмегін салуда Мемлекеттік комиссияның ескертулерін  мердігерлердің түземеу себебінен, 029 «Денсаулық сақтау жүйесін реформалау» бағдарламалары бойынша - 0,6 млрд.теңге, Дүниежүзілік банкте төлемдерді өткізу рәсімдерінің ұзақ мерзімде өтуіне байланысты;