Түсіндірме 1. Жалпы мәліметтер

     «Дарын»  ЖШС - ның заңды тұлға болып  табылады. Бұл компания ақпараттық қызмет көрсету, табыс алу мақсатында құрылды. Акционерлік қоғамының  қызметінің түрі – ақпараттық жұмыс, қызмет көрсету.

     Бухгалтерлік  есеп пен қаржылық мәліметердің толық берілуіне мына тұлғалар жауапты:

• «Дарын»  ЖШС - ның директоры Жұмағалиев Асқар Қуанышұлы 
• Бас бухгалтер Г.Ж.Байшұмырова

                             Түсіндірме 2. Қызметтің  үздіксіз принципі

     Қызмет  үздіксіз жүргізіледі.

                             Түсіндірме 3. Есеп саясаттың негіздері

     ҚР-ның  бухгалтерлік есеп стандарттарының  есеп саясатына байланысты  «Дарын»  ЖШС - ның заң бұзушылық табылмады.

                             Түсіндірме 4. Меншікті капитал аудиті

     «Дарын»  ЖШС - ның капиталы – 199 269 мың теңге. Соның ішінде қосымша төленген капитал сомасы жоқ, Үлестірілмеген пайда (өтелмеген залал) - 163  264 мың теңге.

                             Түсіндірме 5. Касса  аудиті (таңдалған)

     Әкімшілік ғимараттының 1- ші қабатында касса  орналасқан. Ғимаратты күзетуші жергілікті болып табылады. Ақша қаражаттарының қозғалысы операцияларына кассир Жанатова Л.К. жауапты. Әкімшілік арқылы Жанатова Л.К. – мен материалдық жауапкершілік туралы келісім – шарт  жасалған. Инвентаризация жүргізілді, тексеріс кезінде кассир Жанатова Л.К. ның қатысуымен жұмыс атқарылды. 2009 жылғы мәлемет бойынша кассада 560 000 теңге болды. 2009 жылдары кассада ешқандай ауытқулар байқалмады. Тексеру барысында артықшылық және кешілік болған жоқ.

     Кассалық  кітап пен кіріс және шығыс  құжаттарын тіркеу кітабы нөмірленген, тігілген, басшы мен бас бхгалтердің  қолдары, мөрлері қойылған. Кассалық чекте барлық реквизиттер толық көрсетілген. Кассалық  есепті мүмкіндігінше ай сайын бірнеше рет жүргізіп отырған. 

     Түсіндірме 6. Банктік шоттардағы қолма – қол есеп айырысу аудиті (таңдалған)

     Ақшалай операциялар есеп айырысу және валюталық шоттарда ҚР– ның ұлттық бухгалтерлік стандарттарына байланысты жүргізіледі. Шетел валютасы бойынша курстық айырма, соммалық айырма ҚР – ның Ұлттық Банкісінің курсы бойынша 31.12.2004 ж., биржалық курс ҚР – ның Қаржы министрлігінің бұйрығы № 512 25.10.2002 ж. басталды

     Түсіндірме 7. Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың аудиті (таңдалған)

     Дебиторлық  қарыз – 18  827 мың теңге, кредиторлық қарыз – 2009 жылғы – 30  273 мың теңге. Дебиторлық және кредиторлық қарыздар уақытысында төленіп отырған, олардың мерзімін ұзарту болмаған.

     Түсіндірме 8. Негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің аудиті (таңдалған)

     Негізгі құралдар есебі ХҚЕС және салық есебіне  сәйкес жүргізілген. Амортизациялық аударым  бекітілген норма бойынша тікелей  әдіспен жүргізілген. Негізгі құралдарды жөндеуге кеткен шығындарды акт құжаты арқылы есептен шығарған. Негізгі құралдар 2009 жылы 169 577 853 мың теңгені құрады.

     Түсіндірме 9. Тауарлы – материалдық қорлардың аудиті (таңдалған)

     Тауарлы – материалдық қорлардың есебі орташа есептелген құн әдісі бойынша жүргізіледі. Сатып алынған материалар, отын, құрал жабдықтар кәсіпорынның орталық қоймасына кірістеледі.

     Онда  қоймалық карточка есебі ұйымдастырылады. Тауарлы – материалдық қорлардың  түсуі, кіру актісі арқылы ұйымдастырылады. Тауарлы – материалдық қорларды алуға сеніхат құжаты негізінде тіркеу журналы жасалған. Басшының шешімі бойынша тапсырыс арқылы тауарлы – материалдық қорлардың  түгендеу жылына бір рет жүргізіледі. Дайын өнім қойма арқылы алынады. Ай сайын қоймада дайын өнім түгенделеді.

     Түсіндірме 10. Бюджетпен есеп айырысу (таңдалған)

     Бұл компанияны тексеру барысында 2009 жылғы  мәліметінде мынадай капитал  мен міндеттемелер анықталған:

• Үлестірілмеген пайда (өтелмеген залал) - 163  264 мың теңге.
• Ақша қаражаты – 23 567 мың теңге
• Негізгі құралдар –169  853 мың теңге
• Капитал – 199  269 мың теңге
• Дебиторлық қарыз – 18 827 мың  теңге

     кредиторлық қарыз – 30  273 мың теңге Тексеру барысында ешқанай ауытқулар анықталмаған. Субъектінің шаруашылық барысының тапсырушысы шартында көрсетілген объектілері тексерілді. Нақты айтқанда, жалпы мәлеметтер, үздіксіз қызметті қадағалау, есеп саясаттың негіздері, меншікті капитал аудиті, касса аудиті (таңдалған), банктік шоттардағы қолма – қол есеп айырысу аудиті (таңдалған), дебитрлық және кредиторлық қарыздардың аудиті (таңдалған), негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің аудиті (таңдалған), тауарлы – материалдық қорлардың аудиті (таңдалған), бюджетпен есеп айырысу (таңдалған) тексерілді. Тапсырушының қаржылық есебі 30.06.2009 жыл аралығындағы барлық бөлімдердің қаржылық жағдайын толық дұрыс көрсеткен. Аудит ҚР-ның халықаралық бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру стандарттарына сәйкес жүргізілді.

 

Қорытынды

 

     Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржылық  ресурстар, өздерінің жүктелген міндеттеріне ие болып, ал оның реттеушілері қоғамның алға дамуының анықтаушы факторы болып есептелінеді. Сонымен қатар еліміздегі мол табиғат, ресурстары, қоғам мен экономиканың дамуының Мемлекеттік стратегиялық мақсаттарын  қорландыру және қор жинау механизмдерін жоғалтып, бүгінгі күнгі ауадай қажет болып отырған қаржы тапшылығын жауып отыр.

     Экономика - әрбір қоғамдық құрылыстың негізгі  іргетасы, ол материалдық өндірістердің  даму дәрежесін сипаттайды, қоғамдағы  аса маңызды барлық  үрдістерді белгілейді.

     Қазақстан Республикасында нарықтық қатынасқа  көшу барысында тиянақты, қатаң бақылау, тексеру ерекше орын алатыны шетел  үлгісінен белгілі. Себебі, нарықтық қатынас принципімен, дамуды қамтамасыз ету үшін, ол елде-бәсекелестік шешуші рөль болып атқарылады. Бәсекелесті қамтамасыз ету үшін, өте қатал бақылауды тексеру қажет. Соның нәтижесінде ғана, нарықтық қатынас жолымен дамудың тиімділігі іске асырылады. Сондықтан есеп және талдау жұмысының қажеттілігі, көптеген себептермен анықталады.

       Біріншіден - кәсіпкерлер өз шаруашылығының  тиянақтылығын қамтамасыз ету  үшін.

     Екіншіден - өз жұмысын өзі сенімді түрде  басқару, жүргізу үшін.

     Үшіншіден - кәсіпкерлер өзара қарым-қатынас  сенімді жұмыс істеу үшін және де өзінің капиталының тиімділігіне сенімді болу үшін.

     Шаруашылық  субъектісіне қазіргі уақытта тиімді жұмыс  істеу үшін активтер және ұзақ мерзімді активтер керек, яғни негізгі  құралдар, материалды емес нақты инвестициялар  керек. Олар ұйымдарды қаржыландыру үшін негізгі капиталына және материалды - өндірістік қорларды өсіміне салымдар ретінде пайдаланады.

     Жауапкершілігі  шектелген серіктестік «Дарын»  есептегі жыл қорытындысын табыспен аяқтағаныменде, дұрыс жүйеге қойылған есеп және талдау жұмыстарының негізінде  үлкен көрсеткіштерге жетуге болар еді деп ойлаймын. Мысалы, негізгі құралдардың есебін жүргізуді жетілдіру үшін автоматтандыру жүйесіне көшу.

     Тозуы жеткен негізгі құралдарды, дер кезінде  есептен шығару  және олардың  орнына бүгінгі күнгі талаптарға сай өнімділігі жоғары негізгі құралдарды сатып алу.

     Бұл ұсыныстар өндірілетін өнім көлемін  арттыруға ықпал етеді деп  есептейміз. Сондай жағдайда ғана ұйымдар  қазіргі нарықтық экономикалық жағдайда  бәсеке төтеп беріп, өз өнімдерін  халықаралық базарларға шығаруға мүмкіндік  ала алады. Ал шығарған өнімдерді сапасы және саны жағынан  сұранысты қанағаттандырмайтын шаруашылықтың нарық заманында өмір сүре алмайтындығы халықаралық тәжірибеде, дамыған елдердің экономикасына белгілі болып отыр.

     Бухгалтерлік  есепке тән «Дарын»  жауапкершілігі шектелген серіктестік үшін мына төмендегі мәселелерді қойған жөн деп естеймін:

     - Аталмыш серіктестік жылма-жыл  жасалатын есеп саясатын алдыңғы  қатарлы тәжірибеге және Халықаралық  қаржылық қорытынды есеп стандарттары  талабына сай жетілдіріп отырғаны  жөн.

     - Бухгалтерлік және салық есебі  арасындағы кейбір ауытқушылықтар  мен сәйкес келмейтін мәселелерді,  осы серіктестіктің өзінде шешіп  отыру үшін, бухгалтерлік есеп  өрісіндегі құжаттарды компьютерлік  жүйеге келтіруді ұсынамыз.

     - Ұзақ және қысқа мерзімді активтердің айырмашылықтарын толық анықтап отыру мақсатында, бұларды экономикалық маңызына қарай классификациялық топтарға бөліп, әрбір жекелеген есеп обьектілері бойынша аналитикалық жіктеу шоттарын ашу керек.

     - Ұзақ мерзімді активтер бухгалтерлік  баланс құрылымында ең үлкен дәрежені құрайтындығына байланысты, бұлардың экономикалық жағынан тиімділігін талдау және алынған нәтижені қаржылық қорытынды есеп мәліметтерімен салыстырып отыру қажетлігі туындайды.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1. Гражданский кодекс Республики Казахстан /общая часть/ Алматы: Юрист, 2003.
2. Налоговый кодекс. «О налогах и других обязательных платежах в бюджет». –Алматы: Юрист, 2003.
3. Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности» от 24 июня 2002 года, №329-1, 2002.
4. Концептуальная основа для подготовки и представления финансовый отчетности (Приказ министра финансов РК от 29 октября 2002г № 51230).
5. Стандарт бухгалтерского учета 30 «Представление финансовой отчетности», (Приказ  министра финансов РК 17 января 2003г №14).
6. Типовой план шотов и их типовая корреспонденция  (Приказ министра финансов РК от 18 сентября 2002г. №438).
7. Бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарын жасау жөніндегі нұсқау.
8. Учет помеждународным стандартам. Учебное пособие. Под редакцией Л.В. Горбатовой М,2003.
9. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері. Алматы,2001.
10. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру (оқу құралы). Алматы,1992.
11. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт). Алматы, 2006.
12. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік мамандық және этикалық жауапкершілік Бухгалтерлік есеп және аудит. -2001.-№3.
13. Әбдіманапов Ә. Қаржылық қорытынды есеп терминдері мен элементтерін тану. Бухгалтерлік есеп және аудит -2003-№4,5.
14. Әбдіхалықов Т.Ә, Сатмурзаев А. Основы бухгалтерского учета 2000.
15. Әбдіхалықов Т.Ә. Аудит және бухгалтерлік есеп Алматы, 2009.
16. Бабаев Ю.А. Теория бухгалтерского учета М., 1999.
17. Баймуханова С.Б. Балапанова Ә.Ж. Бухгалтерлік есеп (оқу құралы) Алматы, 1999.
18. Бернстайн Л.А. Анализ финасовой отчетности М., 1996.
19. Бетге Й. Балансоведение.-М., 2000.
20. Вахрушина М.С. Бухгалтерский учет. М.,2009.
21. Волков Д.Л. Основы финансового учета. С-Петербург, 2003.
22. Гетьман В.Г. Финансовый учет. М.,2009.
23. Гуанев Н.С. основные модели бухгалтерского учета и анализа в зарубежных странах. Учебное пособие.-М.,2000.
24. Дүйсенбаев К.Ш., Төлепенов Э.Т., Жұмағалиев Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау. Алматы, 1999.
25. Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ финансовой отчетности, 2000.
26. Камышанов П.И. Камышанов А.П. Бухгалтерская (финансовая отчетность). –М., 2003.
27. Кеулімжаев Қ. К. Әжібаев З.Н. т.б. Қаржылық есеп. Алматы, 2001.
28. Кеулімжаев Қ.К., Төлегенов Э.Т., Байдаулетов М.Б. Субъектінің қаржы-шаруашылық қызметі. Алматы, 1998.
29. Ковалев В.В. Финасовый учет и анализ концептуальные основы. Москва,2009.
30. Ковелев В.В. Финансовый анализ. М.,2009.
31. Кутер М.И. Теория и принципы бухгалтерского учета.-М.,2000.
32. Любишин Н.П. Жаринов В.В. Бородина Н.В. Теория бухгалтерского учета. –М., 2000.
33. Малькова Т.Н. Теория и практика международного бухгалтерского учета. С-Петербург, 2001.
34. Морозова Ж.А. Международные стандарты финансовой отчетности. М.,2002.
35. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов –Алматы, 2009.
36. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмит О.Ц. Бухгалтерский учет на предприятиях Алматы, 2003.
37. Сатубалдин С.С. Учетные системы транзитной экономики.- Алматы, 2003.
38. Соколов Я.В. Основы теории бухгалтерского учета М., 2000.
39. Тасмағанбетов Т.А. Қаржылық есеп . Алматы, 1998.