Қонақ үй шаруашылығына қызмет көрсету және ұйымдастыру

      10) өрт кезінде  қауіпсіздік аймағына қатысты  балкондарды, лоджиялар мен галереяларды  шынылауға; 

      11) сатылы  торлар мен дәліздерде қойма  (қосымша бөлмелер) орналастыруға,  сондай-ақ саты алаңы мен маршының  астында заттарды, жиҺаздар мен  басқа да жанғыш материалдарды  сақтауға жол берілмейді. Бірінші  және астыңғы қабаттардағы саты  марштарында тек жанбайтын материалдардан  жасалған қалқамен қоршалған  орталық жылу беруді басқару  торабы, су өлшегіш және электрқалқан  торабы орындарын жасауға рұқсат  етіледі; 

      12) өндірістік  және қойма ғимараттарының бөлмелерінде  антресолдар, қоршаулар, тұрмыстық  бөлмелер, қойма бөлмелерін, кеңселер  мен басқа да бөлмелерді жанғыш  материалдардан салуға жол берілмейді.

      46. Ғимараттар  мен құрылыстардың сыртқы өрт  сөндіру сатылары мен шатырлардағы (жабындардағы) қоршауларды жарамды  күйде ұстау қажет және бес  жылда бір рет пайдалану сынағынан  өткізу қажет. 

      47. Бір ғана  көшіру жолы бар үй-жайларда  бір мезгілде 50 және одан да  астам адамдардың болуына жол  берілмейді.

      Отқа төзімділігі  IV және V дәрежелі ғимараттарда бір  мезгілде 50 және одан да астам  адамдардың болуы тек бірінші  қабатта ғана рұқсат етіледі. 

      48. Ойын-сауық,  түскі ас ішу, көрме, сауда,  биржалық, спорттық, мәдени және  басқа да залдарға (орындарға), трибуналарға, сондай-ақ басқа да бөлмелерге  келушілер саны өрт кезінде  адамдарды құтқару қауіпсіздігімен  қамтамасыз ету жағдайларына  байланысты жобалау нормасында  көрсетілген немесе есептеп анықталған  санынан аспауға тиіс. Жобалау  нормасында есепке қажетті деректер  болмаған кезде залдағы адамдарды  көшіру уақытын қамтамасыз ету  - 2 минут, ал алаңның бір адамға  келетін есептік көрсеткіші - 0,75 м 2 болуы тиіс.

      49. Технология  талаптары бойынша адамдардың  үздіксіз келуін талап етпейтін  шатырлы үй-жайлардың, сондай-ақ  техникалық қабаттар мен жертөлелердің  есіктері құлыпталады. Аталған  бөлмелердің есіктерінде кілттің  қайда сақталатыны туралы ақпарат  жазылып тұруы керек. Шатырлардың, техникалық қабаттар мен жертөлелердің терезелері әйнектеліп, үнемі жабық тұруы қажет.

      Асты желдетілетін  үйлердің құрылымында жанатын  заттар болса, ол жерге бөгде  адамдардың кіруіне шектеу қойылады.

      Ғимараттың (құрылыстардың) астыңғы және  жертөле терезелерінің ойықтары  қоқыстан және басқа да заттардан  тазартылады. Аталған ойықтарды  қорғайтын металл торлар ашуға  ыңғайлы болады, ал терезелердегі  ілмектер ішінен кілтсіз ашылады. 

      50. Бөлмелерді  жарықтандыру үшін пайдаланылатын  керосиндік шамдар мен үстел  үстіне қойылатын керосиндік  шамдардың тұғырлары құламайтындай  нық күйде орнатылады.

      Аспалы  керосиндік шамдар (фонарь) пайдалану  кезінде мықтап бекітілуге және  әйнектің астында сақтандырғыш  металл қақпақтарымен жабдықталуы  тиіс. Шам астындағы қақпақтан  немесе шам қақпағынан жанғыш (жануы қиын) жабынның (төбенің) құрылысына  дейінгі арақашықтық кемінде  0,7 м, ал жанғыш (жануы қиын) материалдардан  кемінде 0,2 м болуы қажет. 

      Қабырғаға  ілінетін керосиндік шамдардың  (фонарь) құрылымда қарастырылған  шағылдырғыштары болуға және  қабырғаға мықтап бекітілуге  тиіс.

      51. Керосиндер, керогаздар және примустар дайындаушы-зауыттың  пайдалану жөніндегі нұсқауына  сәйкес отынмен толтырылуға тиіс. Аталған құралдарды тез тұтанғыш  сұйықтықтармен (оның ішінде бензинмен,  спиртпен, ерітіндімен) толтыруға  тыйым салынады.

      52. Қолданылған  сүрткіш материалдарды жабылатын  қақпағы бар металл контейнерлерге  жинау қажет. Қолданылған сүрткіш  материалдарды жинау мерзімділігі  олардың жұмыс орындарына жиналуларына  байланысты болады. Жұмыс ауысымы  аяқталғаннан кейін контейнер  ішіндегі заттар ғимараттардың  сыртынан алынуы қажет. 

      53. Майлармен,  лактармен, сырлармен және басқа  да ТТС және ЖС жұмыс істейтін  тұлғалардың жұмыс киімдерін  арнайы орнатылған металл шкафтарда  ілулі түрде сақтау қажет. 

      54. Витраждары  бар бір қабаттан биік ғимараттарда  әрбір қабатқа қойылған түтін  өткізбейтін, жанбайтын заттан  жасалған диафрагмалар құрылымын  өзгертуге болмайды.

      55. Адамдар  жаппай жиналатын жаңа-жылдық  кештер мен басқа да шараларды  ұйымдастыру және өткізу кезінде: 

      1) кемінде  екі көшіру жолымен қамтамасыз  етілген, жобалау нормасының талаптарына  жауап беретін, терезелерінде  темір торлары жоқ және 2 қабаттан  аспайтын жанғыш жабынды ғимараттарды  пайдалануға болады;

      2) шыршалар  орындарында мықтап бекітіліп,  бұтақтары қабырғалар мен төбеге  тимейтіндей есепте орналастырылуы  және ғимараттан шығарғанда қиындық  туғызбауы тиіс;

      3) бөлмеде  электрлік жарықтандыру болмаған  жағдайда іс-шаралар күндізгі  уақытта өткізілуі тиіс;

      4) шырша  иллюминациясы тек элетрқондырғылары  құрылымдарының техникалық нормаларына  (бұдан әрі - ЭҚТН) сәйкес келуі  қажет. Шыршаға электр жарықтандыру  торабын пайдаланғанда төмендету  трансформаторы болмаса, онда  тек тізбекті гирляндтарды пайдаланып, ондағы шамдардың кернеуі 12 В,  қуаты 25 Вт аспауы тиіс;

      5) иллюминацияда  ақау кездескен жағдайда (сымдардың  күюі, шамдардың жыпылықтауы, ұшқын  шығу) дереу сөндіру қажет; 

      6) іс-шараларды  өткізу кезінде залда, сахнада  жауапты тұлғалардан, өртке қарсы  құрылым мүшелерінен немесе өртке  қарсы қызметі жұмысшыларынан  кезекшілер ұйымдастыру қажет.  Іс-шаралар өткізілетін үй-жайлар  алғашқы өрт сөндіру құралдарымен  қамтамасыз етіледі. 

      Мыналарға: 

      1) терезе  торлары ашылмаған ғимараттарда  іс-шаралар өткізуге;

      2) доғалы  прожекторларды, білтелер мен ұрғыштарды (хлопушкаларды) қолдануға, өрт  тудыруы мүмкін фейерверк және  басқа да жарықтық өртке қауіпті  эффектілерді орнатуға;

      3) шыршаларды  целлулоидты ойыншықтармен, сондай-ақ  оттан қорғау құрамы сіңірілмеген  дәкемен және мақтамен безендіруге; 

      4) балаларды  тез тұтанғыш материалдардан  тігілген киіммен киіндіруге;

      5) отты және  басқа да жарылу және өрт  қаупі бар жұмыстарды жүргізуге; 

      6) бөлме  терезелерін қараңғылауға;

      7) қатарлар  арасындағы өту жолының енін  қысқартуға және өту жолдарында  қосымша креслолар мен орындықтар  қоюға; 

      8) бөлмеде  қойылым немесе көрсетілім жүріп  жатқан кезде жарықты толықтай  өшіруге; 

      9) бөлмелерге  белгіленген нормадан тыс адамдар  кіргізуге жол берілмейді.

Қонақ үйдің даму индустриясы

1. Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу тарихы

     Бүкіл әлем бойынша көптеген дамыған және дамушы мемлекеттер туризмнің дамуы үшін, туристік рекреациялық көптеген мүмкіндіктерге ие болуда. Бірақ кейбір мемлекеттерде туризмнің потенциялды көрсеткіші экономикалық ресурстарға байланысты төмен. Себебі бұл мемлекеттердегі туристік индустрияның салалары халық аралық стандарттарға сай емес. Осы себептердің бірі, біздің қонақ үйлер әлемдік стандарттарға сай дәрежеде туристерді қабылдай алмауда, басты мәселе қонақ үй орындарының аздығында. Қонақ үйлердің жағдайы жоғары дәрежелі моральды және жеке көзқарастар бойынша дамушы мемлекеттерде қонақ үй бөлімдерінің жағдайының төмендігі көрсетіледі, бұл қызмет түрінің шектеулігі, тозған ескі техникамен сипатталады. Дамушы мемлекеттерде осындай жетілмеген бұл туризм саласын дамыту үшін, қазіргі қонақ үй нарығын зерттеу, қонақ үйдегі қонақ үйдегі қызмет түрлерін арттыру, басқа дамыған мемлекеттермен өз жағдайымызды салыстыру қажет болып отыр. Қонақ үй саласын дамытуда айтарлықтай жетістіктерге жету үшін, осы салада қызмет ететін кадрлардың білім сапасын, қызмет түрін арттыру керек. Сонымен қатар саладағы қызметшілердің жұмыс бағдарлары нақты болғаны жөн. Қонақ үй қызметінің сферасы – бұл адамдар арасындағы қарым-қатынас, нақты алушы мен сатушы арасындағы байланыс. Яғни қызмет көрсетушілердің күш жігері демалушыларға арналып, қонақтардың ойын жаулап алу мақсатында ауқымды дәрежеде қызмет көрсету. Туризм саласындағы қызметкерлердің нақты жұмыс барысы, жұмыс уақыты, демалыс уақытты тура белгіленсе онда бұл салада үлкен жетістіктер, атақ абыройға ие бола алады. Аз ғана уақытқа болса да туристер үшін қонақ үй – ақылы өз үйі. Ал үй ішінде адам өзін жақсы сезіну, көтеріңкі көңілде болу, оны әрқашан көтеріңкі көңілмен күтіп алатындығына, оның барлық сұраныс түрлерін қанағаттандыратындығына сенімді болуы шарт. Осындай жолмен ғана қонақ үйлерді туристердің екінші үйі ретінде, осы үйге қайта- қайта келу тілегін тудыру керек. Қонақ үйлердің негізгі мақсаты – туристер үшін сапалы қызмет көрсету, оларға барлық жағдайды жасау арқылы қонақ үй өзінің деңгейін әлемдік дәрежеде көтере алады.

    Әлемдік қонақ үй индустрияның негізгі кезеңдеріне шолу жасайтын болсақ, саяхатта жүрген адамдарға қызмет көрсету алғашқы қонақ үйлер (Керуен сарайлар) БЭД 2000 жыл бұрын көне шығыс елдерінде кең таралған.

    Ежелгі Греция, Ертетегі Рим кезеңінен бастап  әртістерге, саяхатшыларға арналған  ертедегі конақ үй түрлері:  хаинны, инны, пошта бекеттері т.б.  болып саналған. Жоғарыдағы қонақ  үйлер қазіргі қонақ үй функцияларына  ұқсас қызмет түрлерін көрсеткен.  Сол замандағы негізгі көлік  ретінде аттарды пайдалану, ат  қоршаулары мен тұрақтар болуымен  қатар адамдар тынығуға арналған, ас ішетін бөлмелерден тұрған. Ал Орта ғасырларда саяхатшыларға  арналған бұл кешендерге әжептәуір  өзгерістер енгізілген. Қосымша  театр сахналары пайда болған. Қонақ үй иелері өз жанұясымен, кұлдары мен кызметшілері келген  қонақтарға кызмет көрсеткен.  Олардың қызмет көрсету деңгейі жоғарғы сапалы көлемді қызмет көрсетумен ерекшелінген. Қонақ үй - қала мен ауыл қысқа мерзімге келген жолаушылардың уақытша тұруына, жолшыбай түнеуіне арналған жай. Қонақ үй отырықшы қалалы елдердің бәрінде ерте кезден болған. Әсіресе сауда жолы бойындағы базарлы қалаларда көп болды. Оны қазақтар керуен сарайлар, қонақ жай, мейрамхана деп атады. Ертеде саудамен, діни мақсатпен жолға шыққан жолаушылар үшін жеке адамдар керуен сарайлар ұстады. Керуен сарайларда тағам әзірлейтін, қонақтар түнейтін үйлер, жүк сақтайтын, көлік байлап жемдейтін қора-жайлар болды. Сарай иелері жолаушылардан мол төлем алып тұрды. Сонымен қонақ үй шаруашылығы ертеден пайда болғанына күмәніміз жоқ. Осындай мысалдармен бірге айта кететін бір жай бар. Бізге белгілі болғандай адам баласының бойында қыдыру, көру, сезу, тану сияқты үлкен жан сезімдер, алдына қойған мақсаттар арқылы саяхат жасау ниеті пайда болды. Біздің эрамызға дейін 4000 жыл бұрын Египет халқы Сүмерлер дөңгелекті ойлап тапты, сонымен біршама жолдарды өту кезінде уақыт ұтты. Сонымен қатар біздің эрамызға дейінгі 200-ші жылдары жолаушылар үшін хандықтар және таверналар пайда болды. Біздің эрамызға дейінгі 700- ші жылдары антик гректердің олимпияда ойындары спорт туризмінің дамуында тарихи жағдай болып есептелді. Сауда қатынасын жандандырған Ұлы Жібек Жолы бойында бекеттер және тамақтану орындары қалыптасты. Америка континентінің халықтарының дүние жүзін аралау ниетінің әсерінен көптеген саяхаттар жасалды. Жоғарыда айтып кеткендей Ұлы Жібек жолын қонақ үй шаруашылығының даму ордасы деп тұжырдасақта болады деп есептеймін. Ұлы Жібек жолы кейбір мәліметтерге көз салсақ , 7-12 мың км деседі . Бірақ осы Ұлы Жібек жолының барлығын басып өткен саудагер жоқ екендігін айқындайды. Негізінде саудагерлер тездетіп өздерінің тауарларын айырбастап , сатуға икемденген. Әрине олар мұндай әрекеттерден пайда көріп отырған және уақыт ұтқан. Осы аталған ұлы жолымыз, әр-түрлі жолдар жүйесін құраған. Сонымен қатар Шығыс пен Батысты яғни әлемдік цивилизация Рим империясымен Хан империясын біріктірген. Мұндай жол қатынасы тек әлемдік цивилизация емес, сауда қатынасы, мәдени шаралардың жасалып даму жолында маңызы зор.

      Қонақ үй  индустриясының даму тарихы әлемдік  адамзат өркениетінің даму тарихы  мен тұспа түс келеді. Европа, Азия дүние бөліктеріндегі ірі  империялардың құлауы. Жібек жолы  бойындағы калалардың күйреуі,  соғыс әрекеттері, қонақ үй кәсіпшілігіне  тоқырау алып келсе. XVII-ХІХ ғасырдағы  өндірістік револяюция, су жолының  дамуы дүниежүзілік конақ үй  шаруашылығының қалыптасуына өзіндік  үлесін тигізді. XX ғасырдағы қонақ  үй индустриясының ерте кезден  бастап 20 ғасырдың соңына дейінгі  даму этаптарының негізгі сипаты  төмендегідей.

      Б. Э. дейінгі II—I мыңжылдык аралығында Ассирия кезінде керуен сарайлар мен алғашкы адамдар демалатын үйлердің саяхатшыларға уақытша тұруына арналып салына басталды. Осы уакытта Шығыс елдерінде, көне Грецияда, Крит аралдарында да керуен сарайлардың ашылғандығы белгілі Б. Э. дейінгі I мыңжылдықтың Ежелгі Грек жерінде қонақ үйлердің үш типі қальштасқан; жекеменшік аулалар (кататоталар), мемлекет құзырындағы аулалар (пандокен), ұйықтайтын белмелері бар таверналар (тамақ ілетін орындар).

      Б.Э. дейінгі  VІ-ғасырдағы — б. эрамыздың  І-ғасырында Ежелгі Рим территориясында  жол бойында көне қалаларда  көптеген жатын үйлер мен таверналар  салынған. Оларды пайдаланушылар  саяхатшылармен катар, мемлекеттік  шенеуніктер, саудагерлер, кезбелер, т.б. болып Рим империасындағы  пошта байланысының қальптасуына  байланысты мемлекеттік заңға  байланысты 70-100 шақырым ат шабыс  аралық бекеттерінің ашылуы таверна,  қонақ үйлердің дамуына себеп  болды. Рим империясының күйреуі  заманында жоғарыдағы пайда болған  кешендер бұзылып қирауға ұшырады. 

     Орта ғасыр  (V-VIII ғ.) заманында Европа мен Шығыс  елдерінде сауда мен саяхаттың  қайта жандануына орай орналастыру  мен тамақтану қызмет көрсету  саласы дамудың жаңа жолдарына  бағытталды. Европалық монастырларда  арнайы қонақ жайлық орындар  пайда болды. Бұл кешендердін  бірінші қабатында ас ішетін  орын және аткора, шаруашылық, қызметшілерге  арналган бөлмелермен жабдықталса,  ол жоғарғы қабатында жататын  бөлмелер төбесі жабық арнайы  театрлық көріністерге арналған  орындар болған. Қайта өрлеу заманында Европа дүние бөлігінде кәсіпкершіліктің дамуы, ат шегілген тарантас, көлік кұрылының пайда болуы конақтар тоқтайтын аулалардың соңының кебеюіне септігін тигізді. Европа елдеріндегі мемлекеттердің экономикалык және саяси байланысының дамуы барысында конақ үй шаруашылығы қарқынды дамуы байқалады. XVII-XVIII ғ. Америка континентіне Европалықтардың келуіне орай Европалық типтегі қонақ үйлер пайда бола бастады. Алғашқы 70 бөлмелі қонақ үй «Сити-Отель» Нью-Йорк каласында 1794 ж. салынған. XVIII—XIX ғ. бас кезеңінде тек саяхатшыларға арналган орта және үлкен қонақ үйлер пайда болды. Оның ең үлкені 170 бөлмелі «Тремонт» отелі 1829 ж. Бостон каласында іргетасын көтерген.