Бағдарлама

5) мемлекеттің функциясы  көлік саясатын әзірлеуге, реттеуге  және қаржыландыруға орайластырылуы  тиіс. 

Мемлекеттік кәсіпорындардың тікелей көлік қызметтерін ұсынуы ең аз деңгейге жеткізілуі тиіс. Инфрақұрылымды басқару жөніндегі функцияларды мемлекеттік кәсіпорындарға бере отырып, көліктегі барлық құрылымдық реформалар аяқталуы тиіс. Көлік қызметтерін көрсету және инфрақұрылымды ұстау мәселелері жеке меншік сектордың қарамағында болуы тиіс. Инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға жеке меншік секторды тарту да мемлекет тарапынан көтермеленетін болады. 

  

  

3. СТРАТЕГИЯНЫҢ НЕГІЗГІ  БАҒЫТТАРЫ 

  

Көлік жүйесін кешенді  дамыту және оның алдына қойылған мақсаттар  мен міндеттер мемлекеттік көлік саясатының көліктің әрбір түрі үшін тең дәрежеде маңызды мынадай негізгі бағыттарын атауға мүмкіндік береді: 

  

            көлік қызметін мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру; 

көлік инфрақұрылымын қалыптастыру және дамыту; 

көлік қызметтері нарығын дамыту; 

көлік жүйесін өңірлік дамыту; 

көлік процестерінің қауіпсіздігін арттыру; 

Қазақстанның транзиттік әлеуетін пайдалану тиімділігін  арттыру; 

көлік саласындағы инновациялық даму; 

көлік саласындағы ғылыми және кадрлік әлеуетті арттыру. 

  

3.1. Көлік қызметін мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру 

  

Көлік жүйесінің дамуы мен тиімді жұмыс істеуінің барынша маңызды шарттары  оның теңгерімділігі мен өзіндік жеткіліктілігі болып табылады. Нақ осы екі шартты орындау қандай да бір  міндеттерді шешуге арналған бағыттар мен күш-жігерді шоғырландыру дәрежесін анықтай отырып, экономика мен халықтың көлік қызметтеріне қажеттіліктерінің өзгеруіне уақтылы және жедел ден қою қабілетін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. 

Сонымен қатар, бір жағынан, көлік жүйесінің өзіндік жеткіліктілігі мемлекеттің қатысуын жоққа шығармайды, екінші жағынан – көлік субъектілерінің шаруашылық қызметіне шектен тыс және негізсіз араласу көлік жүйесінің дамуындағы теңгерімдікті бұзып, тиімділігін төмендетуі мүмкін. 

Нормативтік құқықтық қамтамасыз ету және құқық қолданумен қатар, мемлекеттің фискальдық саясаты  мемлекеттік реттеудің барынша  пәрменді және тиімді құралы болып табылады және көлік жүйесінің дамуына ықпал ететін болады. 

Сөйтіп, мемлекеттік реттеу жүйесін жетілдіру тікелей және жанама реттеу салаларын қамтитын болады және мынадай негізгі бағыттардан тұрады: 

көлік саласындағы заңнаманы жетілдіру; 

көлік субъектілерін, өнімдері мен қызметтерін лицензиялау мен сертификаттау тетіктерін жетілдіру; 

көлік қызметінің жекелеген  түрлерінде тарифтік-баға реттеуді жетілдіру; 

көлік саласындағы фискальдық саясатты жетілдіру; 

көлік саласындағы техникалық реттеу  жүйесін реформалау; 

көліктегі бақылау-қадағалау қызметінің (құқық қолдану тетігінің) тиімділігін арттыру; 

орталық және жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимыл деңгейін арттыру; 

әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштерін және тасымалдар көлемін болжау әдістерін пайдалану  негізінде көлік кешенін дамыту мен жаңғыртуды жоспарлаудың бірыңғай жүйесін құру; 

көлік саласындағы шағын және орта бизнесті дамыту; 

көлік кешеніндегі инвестициялау үшін қолайлы ахуал жасау және қаржы институттарын ынталандыру; 

қоғамдық бірлестіктердің  рөлін арттыру; 

көлік саласындағы техникалық реттеу жүйесін реформалау. 

  

  

  

  

НЕГІЗГІ ҚАҒИДАТТАР: 

  

мемлекет пен шаруашылық субъектілерінің функциялары мен  өкілеттіктерін бөлу; 

көлік саласында техникалық реттеу (техникалық регламенттер) саласындағы нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу; 

көліктің әрбір түрінің функционалдық ерекшеліктерін ескере отырып, бірыңғай көзқарас негізінде нормативтік құқықтық актілер әзірлеу және қабылдау; 

бірыңғай көлік кешені шеңберінде көліктің жекелеген түрлерін және олардың инфрақұрылымын дамыту; 

көлік қызметтері мен инфрақұрылым қызметтері нарығында бәсекелестікті дамыту және монополиялық саланы қысқарту; 

энергетикалық ресурстарды  ұтымды пайдалану және қоршаған ортаны көліктің келеңсіз әсерінен қорғау. 

  

СТРАТЕГИЯЛЫҚ АКЦЕНТТЕР: 

  

құқық бұзушылыққа  барабар әкімшілік ықпал етуді  қамтамасыз ететін және бақылаушы органдар тарапынан қызмет бабын теріс  пайдаланушылыққа жол бермейтін  құқық қолдану жүйесінің тиімділігін  арттыру; 

көлік қызметінің жекелеген түрлерін мемлекеттік қолдау; 

тоғыспалы субсидиялауға жол бермеу. 

  

3.2. Көлік инфрақұрылымын қалыптастыру және дамыту 

  

Инфрақұрылымның даму деңгейі көлік жүйесінің тиімділік дәрежесін айқындайды. Көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамыту мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады: 

  

көлік процестерін  ақпараттық қамтамасыз етудің жаһандық жүйесін құру, сондай-ақ қозғалысты бақылау мен басқарудың қазіргі заманғы техникалық құралдарын енгізу; 

магистральдық темір жол желісінің, жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының, қалалардағы көше-жол желілерінің және ішкі су жолдарының тасымалдау және өткізу қабілетін, сондай-ақ теңіз, өзен және әуе порттарының өндірістік қуаттарын арттыру; 

логистика қағидаттарын пайдалана отырып, оңтайлы көлік  инфрақұрылымын қалыптастыру, жолаушы  және жүк тасымалдарын ұйымдастыру  мен жүзеге асыру процесінде барлық көлік түрлері арасындағы технологиялық  өзара іс-қимылды қамтамасыз ететін, Шығыс-Батыс және Солтүстік-Оңтүстік бағыттары бойынша меридиандық және ендік орналасудың жетілдірілген моделі негізінде мультимодальдық көлік дәліздерін, терминалдар желісін және көлік-логистикалық орталықтар құру; 

Қазақстанның ірі қалаларындағы жолаушы көлігі жүйесін дамыту және жетілдіру. Астана және Алматы қалаларында жолаушылар ағыны ерекше қауырт учаскелерде, оның қозғалысына жолақтар бөлуді  ұйымдастыра отырып, рельспен жүретін жылдам электр көлігі жүйесін құру. 

  

НЕГІЗГІ ҚАҒИДАТТАР: 

  

инфрақұрылымды дамытудағы басымдық барлық елді мекендердің және өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы объектілерінің оған жыл бойғы қол жетімділігін қамтамасыз ету болуы тиіс; 

инфрақұрылымды дамыту әлемдік ғылым мен техника  жетістіктерін кеңінен қолдану базасында жүзеге асырылуы тиіс; 

инфрақұрылым объектілерін жоспарлау өндірістік күштерді орналастырудың, елді мекендерді, аграрлық секторды дамытудың және Қазақстанды аумақтық дамытудың перспективті жоспарларымен байланыстырылуы тиіс; 

инфрақұрылымды пайдалану  оны ұстауға арналған шығындарды пайдаланушылардан алынатын алымдар  есебінен қалыптасатын кірістермен барынша жаба отырып, коммерциялық негізде жүзеге асырылуы тиіс; 

инфрақұрылым объектілерін салудың және олардың жұмыс істеуінің  міндетті шарттарының бірі халықтың санитарлық-эпидемиологиялық әл-аухаты мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету болуы тиіс. 

  

СТРАТЕГИЯЛЫҚ АКЦЕНТТЕР: 

  

көлік инфрақұрылымын бірыңғай көлік жүйесін құру шарттарының  бірі ретінде кешенді дамыту; 

көлік инфрақұрылымын жоспарлаудың, жаңғырту мен дамытудың негізі ретінде елді әлеуметтік-экономикалық дамыту; 

көлік инфрақұрылымын дамытудың инвестициялық-инновациялық моделін қолдану. 

  

3.3.  Көлік қызметтері нарығын дамыту 

  

Көлік қызметтерінің  отандық нарығын дамыту үшін еркін  бәсекелестік пен салауатты нарық  қатынастарының маңыздылығын сезіне отырып, мемлекет нарықты ырықтандыру және операторлар мен нарықтың басқа  да субъектілерінің шаруашылық қызметіне  мемлекеттің қатысуын шектеу саясатын жүргізуді жалғастырады. 

  

НЕГІЗГІ ҚАҒИДАТТАР:  

  

нарықтық реттеу негізінде көлік қызметінің әлеуетті бәсекелес және монополиялық салаларын  бөлу мен тарифтік реттеу саласын  қысқарту болуы тиіс; 

көлік қызметтері мен инфрақұрылым қызметі нарығына барлық шаруашылық субъектілері үшін қол жетімділіктің тең шарттарын қамтамасыз ету. 

  

СТРАТЕГИЯЛЫҚ АКЦЕНТТЕР: 

  

тасымалдаушылардың, экспедиторлар мен көлік қызметін тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерінің рөлін арттыру; 

қызметтер ұсыну  сапасын бақылау жүйесін ИСО  халықаралық стандарттар талаптарына  сай дамыту; 

көлік қызметтерінің экспортын дамыту және көлік қызметтерінің халықаралық нарығында отандық операторлар үшін қолайлы жағдайлар жасау. 

  

3.4  . Көлік жүйесін өңірлік дамыту 

  

Республика өңірлерінің  әлеуметтік және экономикалық дамуындағы елеулі айырмашылықтар белгілі бір дәрежеде көлік жүйесінің өңірлік дамуының біркелкі болмауына әсерін тигізеді. Бұл ұстауы жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын инфрақұрылым объектілеріне қол жетімділік дәрежесінен және олардың жай-күйінен, сондай-ақ әлеуметтік маңызды жолаушылар тасымалдарын ұйымдастырудан көрінеді. 

Мыналарды: 

функциялар мен  өкілеттіктерді бөлу, сондай-ақ мемлекеттік  басқаруды одан әрі орталықсыздандыру кезінде әрбір өңірде көлік жүйесінің біркелкі дамуын қамтамасыз етудегі орталық атқарушы органдардың үйлестіруші рөлін сақтау; 

барлық деңгейдегі атқарушы билік органдарының қаржылық-экономикалық мүмкіндіктерін, сондай-ақ оларға қолайлы жағдайлар жасай отырып, өңірлік даму үшін жеке меншік инвестицияларды барынша пайдалану қажет. 

  

НЕГІЗГІ ҚАҒИДАТТАР: 

  

республиканың әрбір  өңіріндегі көлік жүйесінің даму деңгейі көлік стандарттарының ең төменгі деген талаптарының орындалуын қамтамасыз етуі тиіс; 

орталық және жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимылының  негізінде әрбір өңірде мемлекеттік  көлік саясатын іске асыруға бірыңғай көзқарас қамтамасыз етілуі тиіс. 

  

СТРАТЕГИЯЛЫҚ АКЦЕНТТЕР: 

  

көлік инфрақұрылымын дамытуды жоспарлау негізінде Қазақстанды  әлеуметтік-экономикалық, өнеркәсіптік, аумақтық және кластерлік дамыту бағдарламалары жатуы тиіс; 

көлік инфрақұрылымын дамыту мен жаңғыртуға арналған инвестицияларға  қажеттіліктерді анықтау әлеуметтік-экономикалық дамудың перспективті жоспарлары мен  көрсеткіштерін ескере отырып жүргізілуі тиіс; 

орталық және жергілікті атқарушы органдардың өзара іс-қимыл деңгейін арттыру;  

көліктің жекелеген  түрлерін дамытудың республикалық  және өңірлік бағдарламаларын әзірлеуді және іске асыруды үйлестіру. 

Экономикалық және әлеуметтік процестердегі көлік  жүйесінің қызмет көрсету рөлін ескере отырып, осы саясатты жүзеге асыру халық пен өндіруші күштердің көліктік қызметтерге деген қажеттіліктерін, көлік жүйесін біркелкі жүктемелеуді және тиімді пайдалануды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешетін болады.