Автор работы: Пользователь скрыл имя, 26 Ноября 2012 в 23:53, реферат
Клетка з’яўляецца асноўным структурным элементам, з якога складаецца цела шматклетачнага раслiннага арганiзма. Большая частка iх аб’яднана ў клетачныя комплексы - тканкi, якiя выконваюць розныя функцыi. У сувязi з гэтым клеткi маюць разнастайную форму, будову i памеры. Нягледзячы на тое, што ў раслiн можна налiчыць некалькi дзесяткау тыпаў клетак, усе яны маюць агульныя рысы, якiя характэрны менавiта для раслiннай клеткi i адрознiваюць яе ад клетак жывёл.
Асноўная маса першаснай кары ўтворана парэнхімнымі клеткамі (мезадэрма), размешчанымі больш ці менш рыхла за кошт утварэння міжклетнікаў. У парэнхіме першаснай кары могуць развівацца паветраносныя поласці, механічныя элементы (склерэіды, валокны, групы клетак, якія нагадваюць каленхіму), розныя ёмішчы выдзяленняў.
Самы ўнутраны слой першаснай кары – эндадэрма – рэгулюе перамяшчэнне рэчываў з кары ў цэнтральны цыліндр і наадварот. Эндадэрма ў сваім развіцці можа прайсці тры ступені. На першай ступені яе злёгку выцягнутыя клеткі маюць тонкія першасныя абалонкі. На радыяльных і тангентальных сценках з`яўляюцца своеасаблівыя адраўнелыя патаўшчэнні – плямы Каспары, якія потым пераўтвараюцца ў паяскі Каспары. Яны перакрываюць перамяшчэнне раствораў уздоўж клетачных сценак (па апапласту). У многіх двухдольных і голанасенных утварэннем паяскоў Каспары заканчваецца дыферэнцыяцыя эндадэрмы. У аднадольных у клетках эндадэрмы могуць адбывацца далейшыя змены – яны моцна адраўневаюць (адкладанні лігніну) і часам каркавеюць (адкладанні суберыну). Другасныя патаўшчэнні развіваюцца на радыяльных і ўнутраных тангентальных сценках. Знешнія тангентальныя сценкі часта амаль не патаўшчаюцца. Адзначаныя клеткі эндадэрмы на папярочным зрэзе маюць характэрнае падковападобнае патаўшчэнне сценак. Яны не ўдзельнічаюць у правядзенні водных раствораў і выконваюць толькі механічную функцыю. Эндадэрма ўтварае вакол стэлі трывалы ахоўны футляр. Аднак сярод таўстасценных клетак сустракаюцца клеткі з тонкімі неадраўневелымі сценкамі – гэта прапускныя клеткі эндадэрмы. Праз іх ажыццяўляецца асноўная фізіялагічная сувязь паміж першаснай карой і цэнтральным цыліндрам. Прапускныя клеткі звычайна размяшчаюцца супраць знешніх дробных сасудаў ксілемных промняў.
За эндадэрмай размяшчаецца цэнтральны цыліндр кораня (сукупнасць першасных праводзячых і іншых тканак, акружаных перыцыклам). Перыцыкл складаецца з аднаго радка жывых танкасценных мерыстэматычных клетак. У перыцыкле закладаюцца бакавыя карані, могуць таксама ўзнікаць зачаткі прыдаткавых пупышак і г.д.
Пад перыцыклам асноўную масу тканкавых комплексаў утвараюць першасная флаэма і першасная ксілема. Элементы флаэмы і ксілемы ўзнікаюць з цяжоў пракамбію. Яны закладаюцца экзархна, па крузе і чаргуюцца паміж сабой. У далейшым яны развіваюцца ў напрамку да цэнтра (цэнтраімкліва). Такім чынам, элементы протаксілемы і протафлаэмы будуць бліжэй да перыцыклу, а метаксілемы і метафлаэмы – да цэнтра кораня. Маса элементаў метаксілемы нарастае хутчэй, яна абганяе флаэму і займае цэнтральную частку кораня.
На папярочным зрэзе першасная ксілема нагадвае контур зоркі з розным лікам промняў, паміж якімі размяшчаюцца групы флаэмы. У большасці двухдольных колькасць промняў часцей вагаецца ад двух да пяці (першасная ксілема бывае ды-, тры-, тэтра- ці пентархнай). У аднадольных яна, як правіла, шматпромневая, ці паліархная.
Такім чынам, праводзячая сістэма кораня мае радыяльную будову. У маладым корані яна прадстаўлена адзіным пучком радыяльнага тыпу.
З а д а н н е. Зарысаваць фрагмент папярочнага зрэзу кораня аднадольных раслін. Адзначыць рэшткі эпіблемы, першасную кару кораня (экзадэрму, запасальную парэнхіму мезадэрмы, эндадэрму, прапускныя клеткі эндадэрмы), центральны цыліндр (перыцыкл, першасную флаэму, прота- і метаксілему, механічную тканку) (рыс.12).
Пераход да другаснай будовы і другасная будова кораня. Пераходу ад першаснай да другаснай будовы кораня двухдольных раслін садзейнічае ўзнікненне камбію. Камбій узнікае ў выніку таго, што танкасценныя парэнхімныя клеткі, размешчаныя з унутранага боку цяжоў першаснай флаэмы, становяцца мерыстэматычна актыўнымі. У выніку іх дзялення ў тангентальнай плоскасці вычляняюцца ўчасткі пучковага камбію. Колькасць такіх участкаў роўна колькасці промняў першаснай ксілемы. На ранніх этапах узнікнення пучковы камбій размяшчаецца асобнымі увагнутымі дугамі.
Неўзабаве мерыстэматычную актыўнасць набываюць і ўчасткі перыцыклу, размешчаныя супраць промняў першаснай ксілемы ( узнікае міжпучковы камбій). Ён злучае дугі пучковага камбію, і ўтвараецца непарыўны камбіяльны слой, які акружае першасную ксілему. Першапачаткова слой камбію мае звілістую форму, паколькі ўтвораны ўчасткамі пучковага і міжпучковага камбію, якія маюць рознае паходжанне.
Пучковы камбій, што ўзнік раней, пачынае адкладаць унутр клеткі, якія дыферэнцыруюцца ў элементы другаснай ксілемы. Звонку адкладаецца другасная флаэма. У выніку ў цэнтральнай частцы кораня фарміруюцца адкрытыя калатэральныя праводзячыя пучкі. Іх колькасць роўна колькасці промняў першаснай ксілемы. Утварэнне элементаў другаснай ксілемы ідзе больш інтэнсіўна. Камбіяльныя дугі выпрамляюцца; слой камбію становіцца выпуклым, паралельным акружнасці кораня.
Камбій, які закладаўся ў перыцыкле (міжпучковы камбій), унутр і звонку адкладае толькі танкасценныя парэнхімныя клеткі. Утвараюцца светлыя шырокія радыяльныя промні парэнхімы. Іх нярэдка называюць першаснымі стрыжнёвымi промнямі. Яны забяспечваюць фізіялагічную сувязь цэнтральнай часткі кораня з першаснай карой. Пазней закладаюцца другасныя парэнхімныя промні, што звязваюць другасныя ксілему і флаэму. Яны аднолькавай будовы, як і першасныя стрыжнёвыя промні, але звычайна больш вузкія і маюць іншае паходжанне - утвараюцца пучковым камбіем і ўваходзяць у склад другаснай ксілемы і флаэмы, якiя фарміруюць буйныя адкрытыя калатэральныя праводзячыя пучкі.
Першасная флаэма, адціснутая да перыферыі другаснымі тканкамі, сціскаецца і становіцца дрэнна прыкметнай. Першасная ксілема застаецца ў цэнтры кораня. Яе промні захоўваюцца доўга, часам да канца жыцця кораня.
Другасныя змяненні адбываюцца не толькі ў цэнтральным цыліндры, але і ў першаснай кары. Клеткі перыцыклу дзеляцца тангентальна i ўтвараюць шырокую паласу парэнхімных клетак. У вонкавай частцы яе закладаецца фелаген i ўтвараецца другасная покрыўная тканка – перыдэрма.
У выніку хуткага нарастання знутры другасных тканак першасная кара нярэдка разрываецца. Перыдэрма ізалюе першасную кару ад праводзячых тканак, яна адмірае і скідваецца. У выніку знікнення першаснай кары корань становіцца танчэйшым, чым у зоне ўсмоктвання. Перыдэрма надае яму бураватую афарбоўку.
Вельмі яскрава другасная будова бачна ў каранях гарбуза. У цэнтры кораня маецца тэтрархная першасная ксілема з больш шырокімі цэнтральнымі сасудамі метаксілемы. Элементы протаксілемы размяшчаюцца па краях промняў.
Паміж промнямі першаснай ксілемы ўтвараюцца звычайна чатыры буйныя адкрытыя калатэральныя праводзячыя пучкі камбіяльнага паходжання. Большую частку іх утварае другасная ксілема, складзеная шырокапрасветнымі сасудамі. У склад другаснай ксілемы ўваходзяць таксама склерэнхімныя валокны і дробныя клеткі драўніннай парэнхімы.
Звонку элементы другаснай ксілемы агінае камбіяльная зона. Яна мае злёгку хвалісты контур.
Камбіяльная зона ўяўляе з сябе шырокі слой дробных вузкіх таблічатых клетак, якія ляжаць правільнымі радыяльнымі радамі. Звонку ад камбіяльнай зоны пучка, супраць кожнага ўчастка другаснай ксілемы, размяшчаецца другасная флаэма. Яна добра адрозніваецца па шырокапрасветных сітападобных трубках і сітападобных пласцінках.
Ад промняў першаснай ксілемы разыходзяцца да перыферыі першасныя стрыжнёвыя промні. Яны паступова расшыраюцца і складзены буйнымі танкасценнымі парэнхімнымі клеткамі, утворанымі міжпучковым камбіем. Міжпучковы камбій у каранях гарбуза слабапрыкметны.
Звонку корань гарбуза пакрыты даволі тонкім слоем перыдэрмы.
З а д а н н е. 1. Зарысаваць фрагмент пастаяннага прэпарата папярочнага зрэзу каранёў праросткаў гарбуза – Cucurbita pepo L., бобу кармавога – Faba bona Medik ці фасолі звычайнай – Phaseolus vulgaris L. Адзначыць эндадэрму, перыцыкл, першасную флаэму, пучковы камбій, промні першаснай ксілемы.
2. Разглядзець анатамічную
будову кораня дарослага
Будова шматгадовага кораня драўнінных раслін. Камбій каранёў драўнінных раслін функцыяніруе на працягу шэрагу гадоў, утвараючы кольцы гадавога прыросту драўніны і лубу, якія перасечаны шматлікімі луба-драўніннымі першаснымі і другаснымі промнямі.
Для вывучэння лепш выкарыстоўваць карані таўшчынёй 2-3 мм ліпы драбналістай – Tilia cordata Mill., вольхі шэрай – Alnus incana (L.) Moench.
Большую частку кораня займае другасная ксілема. Сасуды адзіночныя ці часцей у радыяльных ланцужках. Драўнінныя валокны развіты даволі слаба і адрозніваюцца ад іншых элементаў другаснай драўніны невялікімі памерамі папярочнага сячэння, а таксама патоўшчанымі сценкамі. Пад другаснай драўнінай размяшчаецца першасная драўніна, водаправодзячыя элементы якой сабраны ў невялікія групы. Ад іх пачынаюцца першасныя стрыжнёвыя луба-драўнінныя промні.
Луб аддзелены ад драўніны камбіяльнай зонай. Пераважае другасны луб, сітападобныя трубкі якога размяшчаюцца радыяльнымі радамі і адрозніваюцца ад іншых элементаў лубу больш буйнымі памерамі. Каля сітападобных трубак размешчаны дробныя клеткі-спадарожніцы з густой цытаплазмай. У перыферыйнай частцы лубу часта выразна выдзяляецца вузкі слой адраўневелых клетак лубяной склерэнхімы (лубяныя валокны). Увогуле ў каранях механічных элементаў утвараецца адносна мала. Наадварот, добра развіта запасаючая парэнхіма як у драўніне, так і ў лубу.
Зверху корань пакрыты перыдэрмай, якая часцей за ўсё не мае сачывак. Старыя карані нярэдка пакрывае рытыдом.
З а д а н н е. Разглядзець і зарысаваць фрагмент схемы папярочнага зрэзу кораня ліпы ці вольхі. Адзначыць: перыдэрму, луб, луба-драўнінныя промні, камбіяльную зону, кольцы гадавога прыросту другаснай драўніны, першасную драўніну.
МЕТАМАРФОЗЫ КАРАНЕЎ
Акрамя асноўных, корань можа выконваць і дадатковыя функцыі (сінтэзуючую, запасаючую, выдзяляльную і інш.). Гэта прыводзіць да спецыялізацыі каранёў, яны вiдазмяняюцца. У раслін утвараюцца ўцягваючыя (кантрактыльныя), запасаючыя, паветраныя, хадульныя, дошкавідныя, дыхальныя карані (пнеўматафоры), карані-прысоскі, карані-прычэпкі і нават карані, здольныя да асіміляцыі.
Паветраныя карані. Паветраныя карані ўтвараюцца найперш у многіх трапічных ліян і эпіфітаў з сямействаў архідных (Orchidaceae Juss.), брамеліевых (Bromeliaceae Juss.) і ароідных (Araceae Juss.). Яны свабодна вісяць у паветры і прыстасаваны ў асноўным да кандэнсацыі і паглынання дажджавой вады і расы.
Паветраныя карані прадстаўнікоў пералічаных сямействаў маюць першасную анатамічную будову. Ксілема цэнтральнага цыліндра часцей паліархная. Першасная кара з аднаслойнай экзадэрмай.
Зверху карані пакрыты мнагаслойнай своеасаблівай тканкай, якая мае назву веламэн. Па паходжанню веламэн адпавядае эпіблеме. Веламэн складаецца са шчыльна самкнутых мёртвых клетак. Абалонкі іх значна другасна патоўшчаны, маюць буйныя поры і навылётныя адтуліны, праз якія вада пранікае ў клеткі.
З а д а н н е. Разглядзець і зарысаваць фрагмент папярочнага зрэзу паветранага кораня архідных ці ароідных, адзначыўшы: цэнтральны цыліндр, першасную кару, веламэн.
Запасаючыя карані. Карані нярэдка выконваюць функцыю назапашвання пажыўных рэчываў, якія часам адкладаюцца ў вялікай колькасці. Ёмішчамі запасных рэчываў могуць служыць карані розных тыпаў. Калі органамі назапашвання з’яўляюцца прыдаткавыя або бакавыя карані, то фарміруюцца каранёвыя шышкі (вяргіня – Dahlia Cav., пальчатакарэннік – Dactylorhiza Nevski, чысцяк веснавы – Ficaria verna Huds., чараўнік двухлісты – Platanthera bifolia (L.) Rich.).
У многіх раслін утвараюцца караняплоды, якія маюць складаную марфалагічную будову, бо ў іх фарміраванні прымаюць удзел і галоўны корань, і сцябло. У розных караняплодаў ступень удзелу гэтых органаў розная. Так, у морквы, пятрушкі і іншых раслін з сям. парасонавых амаль увесь караняплод утвораны тканкамі кораня. Толькі ва ўтварэнні самай верхняй часткі яго прымае ўдзел сцябло.
У рэдзькі, наадварот, большая частка караняплода ўтворана сцяблом. Корань утварае толькі самую ніжнюю частку, якая нясе бакавыя карані. Нямала выпадкаў, калі ніжняя частка сцябла і корань у роўнай ступені прымаюць удзел у фарміраванні караняплода.
З а д а н н е. Зарысаваць каранёвыя шышкі розных раслін. Разглядзець і зарысаваць (па выбару) знешні выгляд караняплодаў морквы пасяўной (Daucus sativus L.), рэдзькі пасяўной ці агароднай (Raphanus sativus L.), бурака звычайнага (Beta vulgaris L.). Адзначыць часткі сцябловага і каранёвага паходжання.
Анатамічная будова караняплодаў. У караняплодах запасаючая парэнхіма добра развіваецца не толькі дзякуючы рабоце камбію, але і дзякуючы здольнасці парэнхімы да самастойнага ўзнаўлення клетак. Наадварот, праводзячыя тканкі развіты адносна слаба, і яшчэ меней – механічныя. У залежнасці ад таго, дзе адкладаецца запасаючая парэнхіма, выдзяляюць тры тыпы караняплодаў.
Будова кораня морквы пасяўной (Daucus sativus (Hoffm.) Roehl.). На папярочных зрэзах кораня морквы вылучаюцца дзве асноўныя зоны: ксілемная (унутраная), дзе пераважае другасная ксілема, і флаэмная, з перавагай другаснай флаэмы. Яны раздзелены камбіяльнай зонай.
Корань морквы мае другасную анатамічную будову. Другасныя элементы пачынаюць адкладацца на вельмі ранніх стадыях, таму першасныя структуры слаба развітыя. У самым центры кораня размяшчаецца дыярхная першасная ксілема, складзеная з двух вельмі кароткіх вузкіх промняў. Ад іх адыходзяць два першасныя стрыжнёвыя промні. Сасуды другаснай ксілемы размяшчаюцца ў выглядзе радыяльных палос, якія знаходзяцца сярод парэнхімнай тканкі. Сасуды ксілемы даволі рэзка вылучаюцца на фоне парэнхімных клетак, паколькі маюць патоўшчаныя, адраўнеўшыя сценкі.