Зооноздар каз

   ■ие санының төмендеу] жөне тығыздығының азаюы,

   ■иммунды  особьтардың салыстырмалы өсу1 жөне бактериофагтар мен зақымдалған  вируленттш темен қоздырғыштардың  салыстырмалы өсу1. /қоздырғыштың   резервациялық   штамының қалыптасуы/. Резервация фазасында өлаз вирулентп штаммалардьщ айналымы /циркуляциясы/ жүредо.

   Эпидемиялық   кезең   қзздырпиштардың   сақталуын   қ^^тамасыз 5 етеда.    Қоздырғыштардың    резервациялық    фазада    болуы    со^ылмалы формамен       жөне жекелеген       жануарлар       организмдершде

   тасымалдапдптардың  болуымен қамтамасыз етпледо.

   Осы айтылған қагидалардан көруге болады, эпизотиялық процесс - непзшде паразитарлық жүйе, гетероген/ц, динамикалық өзгеркке үшыраған қоздырплш популяциясының өзара өрекеттмен реттеледа, кем1рпштер иес1 жөне тасымалдаушы, сонымен қатар оларға табиғи экологиялық жөне т. б. факторлар осер етедт.

   Қалалық жерлердег! зооноздардың эгшдемиологиялық ерекп1елЬстер1.

   Қалалық жерлерде адамдардың зооноздармен зақымдалуы олардың көсштк өрекеттне /қызметше/ байланысты болуы мүмкш. Мысалы: сауда, қоғамдық тамақтану мекемелерх, сонымен қатар табиғатта дем алған кезде. Әрбхр осы жағдайларда адамдардың зооноздармен ауруының белпл! б!р түрлер1 қалыптасады.

   Ь Көсштпс сырқаттанушылық.

   Қалаларда көсцтпк тогггар арасында зооноздармен зақымдалу қаупше душар болатындярдың  шннде, 1-гш орынға, ет, қүс комбинатының  жүмыстыларын  қоюға   болады.   Атап  айтқанда   қалалы

   жерлерде     осы     адамдар     кшнде     бруцеллезбен,     с;.....еллезбен,

   лемтоспирозбен, токсонлазмозбен, ку-лихорадка, түйнеме, туберкулез, орнитоз т.б. аурулармен ауыратындар жю тхркелш отырады. Басқа көснтпк топтарға ет, қүс  комбинатында жүмыс жасайтьшдар  арасында зооноздармен сырқаттану 2-3 есе  жоғары. Жүмысшылардың зақымдалуы, алиментарлы, аэрозольд1 жөне қол тершершщ жарақаттануы өсершен қоздырғыштар жарақаттанған тер1 қабаты арқылы адам организмше өтеда.

   П-пп қауцтп топқа.

   Малдан  алынатын пшюзат та. ,л"?«н °"":румен  айналысатын жүмысшылар жатады.

   Шаң-тозанданған, жуылмаған тершер, жүн, мамық, қүстардың қанаты осылардың барлығы жүмысшылардың аспирациялық жолмен зақымдалу қаупш туғызады. Өндорютис бөлмелердщ едендерш, қабырғаларын жуу кезшде су шашындыларымен шаң-тозаң араласып түманданады. Қауштщ күшею1 кем1рпштер өздершщ шығарыштарымен осы жүмыс белмелерш залалдайды. Осындай жағдайлар адамдардың бруцеллезбен, туберкулезбен, түйнемемен, туляремия, ку-қызбамен, орнитоз жөне т. б. аурулармен зақымдалуына өсерш типзеда.

   Жерплжтг  жерд1 тазартумен айна лыса тын жүмысшылар: ассенизаторлар, жүк тасушылар, жүрйзушшер үнем! зооноздармен зақымдалу қаупш тудырады, себеб1: қоздырғыштар тамақ қалдықтарында, өлген қүстардың денелершде, дала иттер! мен мысықтардың нәж1сшде сақт;                                                                                                                                                     Осындай

   жағдайлар                                                                                                                                                                                           лептосгшроздар,       сальмонеллездер,       туберкулездер,

   токсоплазмоздар т. б. аурулардың таралуына өкелш  согады. Зоопарк жүмысшылары: иттерда  күтугшлер жөне т,б. барлық синантропты  жөне жабайы андардал күту саласында қызмет ететш жүмысшылар, үнем1 зооноздармен зақымдалу қаупш тугызады. Себеб), барлық зооноздарда осы жабайы аадяр /жаиуарлар/, қоздыргыштарды тасымалдауппялар болып саналады. Зер1теу лабораторияларында, виварияларда қызмет жасай'пли м дам дар экгмп'икалық жопе басқа да зоонозды жүқпалы аурулармен ауру     "мк1н.

   П. Түтынушылар сырқачтануы.

   : Жануарлар, қүстар зооноздармен  ауырган жигдпйдп олнрдмң сп  өм1р боны эндогенд! жолмен зақымдалуы  мүмкш, !)К:ю1'сид1 жолмен зақымдалса  ол өл5мге әкелш соғады. Ақырсы :и|ҚҺ1мднлу жолы мынадай

   ■' жағдайда кке а сада, егер жануарларды, к,ү«. гнрды Гшуыздау /сою/ кезшде   санитарлық   режимд1   бүзса,                                                                                                                                                       .чақымднигни    кем1ргш1тердщ

   нөжастер1мен /бөлшдшер^мен/ қарым-қатынаста   Сютп жоме т.б..

   • Көшеген  ц \  қалаларда   қала   халықтары  арасында   сальмоне; лез, псевдотуберкулез,,   трихинеллез,,   эхинококкозбен' жаппай   аг'тдрупшлық    .«у. болып түрады. Зшк1, сиыр сүттер!: кене энцефалит, ку-қызба жөне т.б.     Щ ауруларда берг    факторы болып табылады. Қала адамдарыньтң ара<   гда түтынушылардың   зооноздармен   сырқатгануы   жалпы   тамақгану   және сауда    орындарына,        байланыстъь    СЗауда    орындары    .зооноздардың тара-луына; себеп болады. ' Өйткеш, мал өшмдершен алынған тағамдарды дайындағанда  жөне  зақымдал1ан  малдар     мен қүстарды  сату  кез1нде жүқтырын алулары мүмкш.

   Ш. Түрмыстық   сырқаттану.

   Қала түрғындарының үй жағдайында зоонозды жүқпалы аурулар қоздыргыштарының көз1 болып табылатындар: ауыл шаруашылығындағы жануарлар ж яге қүстар, үй жағдайында өм1р сүретш синан^ ропты жануарлар мен қүстар. Ауылшаруашылық жануарлары жөне қүстармен қарым-қатынас жасау. Ауру жануарлар мен қүстарды күту кезшде, қалалықтар үй жағдайында зақымдалуы мүмкш. Сонымен қатар су", сүт тағамдары, жүмыртқа т.б. қолданған • кезде. Қалалық пөтерлерде үй :кануарлары және қүстармен қарым-қатыжега бөлу жас топтарының зақымдалу қаупш туғызады. Қалалық пөтерлерде үй мысықтары, иттер1 далада қаңғырып-кезтп жүрген жануарлармен қарым-қатынаста болып, өр түрл! жүқпалы аурулар жүқтырып алулары мүмкш. Осыдан қалада семьялар арасында токсоплазмоз, дерматофите-зооноз, эхинококкоз, туберкулез, висцериальный лейшманиоз, марсельдпс қызба жөне т.б. байқалады. Декоратит қүстар мен көгерпнндерд! күтетш адамдарда /семьяларда/ пситтакоз-орнитоз ауруларымен жаппай аурушылық кездесш отырады.

   Түрғьш  үйлерде өм1р сүретш синантропты  жануарлар жөне қүстармен қарым-қатынаста болу.

   Қалалық үйлерде қоныстанған синантропты  жануарлар шпнде эпидемиологиялық қаушт! болып сана л; тындар: атжалмандар, тышқандар. Қөбшесе кем1ргаптер үй түрмысында суды, тағамдарды зақымдайды, сол ' себептен адамдар алиментарлы  жолмен жүқтырып, сальмонеллез, иерсшшоз, псевд уберкулез, лептоспироз ауруларына шалдииуы мү? т. Жоғары                                                                                                                                                                 з   {демиологиялық      қауш     туғыза тындар     қансор   ш

   буынаяқтылчр,   I. лар   кем1ргш1тердщ   )ндершде   өм1р   сүред1.   Қала^^ық жерлерде бубонды обаның көз1-атжалмандар, тасымалдаушылар-бүргелер. 4.   Рекрациялық   аурулар   -   бүл   аурулар   адамдардың   табиғатта   дем алуына   байланысты   болады,    қалал! к,   парктерда,   алаңдарда,    ойын аландарында. табштн орындарда кездесе;

   "С  опте ген  қалаларда  балалар^  мен  қарттардың  >   ^.тозбен   зақымдалуы | байқалады, себеб1 олар  үзақтк күнге парктерде, бу. гьварларда дем алып, ауру көгершшдермен катынаста, байланыста болады. Қала адамдарында ; кене энцефалит, рикетсиозды жене вирусты зооноздар аурулары кездесш отырады, парктерде, аландард   зақымдалған кенелер, масалар адамдарды шағып осындай ауруларды тудырады.

   Алақдарда, кешелерде, скверлерде купмаз, қараусыз жүрген иттер мен мысықтардың  кеаршен қала адамдарының қүтыру ауруымен зақымдалуы кездесш отырады. Қалалықтар суға түсух кезшде лептоспирозбен, шистосомоз жене т.б. зооноздармен зақымдалуы мүмкш.

   Адамдардың  зооноз; рмен зақымдалуына өсер етупл  жағдайлар

   /по    Р.М. Алехину,

   1979 ж/.

   Мал   шаруаюаылығында,   жерплпсп   пункте рдо,   шаруашылықтарда,   N1

   кестеде   аталып   кеткен   аурулармен   зақымдялмау    үпнн,   алдын-алу

   гаараларын  дер кезшде үйымдастырып, жүргһу қажет.

   Ең  алдымен  малдарды  жүқготы  аурулардни   сақтну,   ол   үтш  жалпы

   алдын-алу  шаралары жүрпз1г  ц:  малдарга   қолайлы   жягдайлар жасау,

   қоздырғыштардьщ таралуына х л бермеу.

   Зооноздармен  күресу  үт /3/ бағытга   жүргЫдсдк     жүқмялы  аурулар

   көзше қатысты шараларды өндеу, қоздыргыштнрдыц 6ар\лу факторларьтн

   жою, малдардың жүқпалы ауруларға  қарсы г«31МДЦП1Г1 күшейту.

   Жүқпалы аурулар- көзше байланысть   ,и;":данылатын  шаралар:   --■-*

   ;■-  Үй жануарлары шнндеп жүқпалы  аурулар көз! болатындғрды оңашалау, емдеу некесе жою. Малдарды, жануарларды тексеруден өткшу. Ауру жачуарл? ты анықтап, 1рпстеп оңашалау жөне оларды күту үшш арнайы мамандарды ж1беру. Ауру деп, қауш туғызатын жануарларды қосымша тексер1"стен өтк1зш, өр1 қарай олармен не 1стеу, қайда қолдану қажетпгш шешу. Жануарлардың жүқпалы аурулары анықталған фермаларды, бөл1мдерд1 сөтаз /неблагополучный/ деп тауып, ол жерлерге карантин қою. Карантиндд жерплки өюмшшк, ветеринарлық қызмет қояды. Карантиннщ /шек қою/ мерз!М1 жануарлар ауруының инкубациял қ кезеңше байланысты болады. Жануарлар популяциясының ошақтар арасындағы қоздырғыштардың циркуляция жшлшн жене оларды есепке алудың, мағынасы өте зор /бруцеллез, Ку-қызба, лептоспироз/. Осыган байланысты алдын-алу шаралары үйымдастьмылады.                                                                                                                                                                                                                                                                                                          .

   2. Қоздырғыпггардың бершу факторларын залалсыздандыру немесе

   жою.

   Жануарлар мен жүмыс жасаған кезде, эларды сою немесе пайдага асыру кезшде қаушаздш шараларын 1ске асыру қажет. Егер қоздырғыштардың бершу1 тасымалдағыштар  арқылы болса, онда олардың адамдарға, • жануарларға шабуыл жасауына қарсы жүмыстар жүрпзу қажет. Алдын-алу шаралар жүйеанде дезинфекция, дератизацияның маңызы өте зор.

   3. Жануарлардың спецификалық тез1МД1лшн  жоғарлату.

   Қаз1рп эпизотологияда иммунопрофилактиканың  маңызы өте зор. Вакциналар жөне басқа  да биологиялық препараттардың көмегтмен  үзақ уақытқа жететш төз1мдо иммунитет  қалыптастырады. Көптеген жағдайларда  иммунизация жүрпзу эпизоотиялық процестщ дамуына жол бермейда. Жүқпалы аурулардың алдын-алуда ветеринарлық қызмет, қадағалау жүмыстарын атқарады. Мал шаруа лылығындағы жүмыстарды тексеру, инсекциялау, тағамдарды, өн1мдерд1 ветеринарлық-санитарлық эксиертизадан өткхзу, жалпы жөне арнайы эпизоотияға қарсы шараларды жөне сауықтандыру ша ларын жүрпзу, санитарлық-ветеринарлық ағарту жүмыстарын үдайы, . гйел1 түрде жүрпзу. Зооноздарда алдыь-алу шараларын жоспартау - аурулардың пайда болуын ескертед!.

   Кем1ргшИ>ердщ эпидемиологиялық және    сологиялық маңызы.