Зооноздар каз

   Ауру  адам жүқпалы ауру көз1 больш табылмайды. Лептоспироз адамға алиментарлық жөне контактық механизм (жолы) бойынша жүғады. Жануарлардың зәр1мен ластанған суға түскенде, суды 1шкснде, тамақтар, түрмыс жөне өнд1р1с заттары арқьшы лептос-ироз жүгады. Лептоспирозбен кебшесе ылғалды жайлауда, күрш егет1н, су шаруашылығында жене ет комбинатындағы жүмыс атқаратыңцар ауырады. Сонымен б1рге ит питомнигшде және баскддай итпен көп айналысатын адамдар да ауырады. Ауру күзп-

   Хотингер  сррпасы) егумен табады. Ботулизмд1 тагам  токсико-инфекцияларымен, улы саңыраукүлақтармен, мендуана жөне атропин, улануларынан, дифтерия, полиомиелит жөне басқадай ОНЖ ауруларынан ажырата бшу керек.

   Емдеу. Күдцсп ауруларды мщцегп түрде ауруханаға жатқызады. Олардың асқазанын жуып жөне 5% натрий гидрокарбонат ертщцсшщ 10 литрш цпекке жоғары Ж1берш шш тазалайды. Әл1 клеткалармен қосьшмай, қан-айналымында бос жүрген токсищп бейтараптау үшш ботулизмге қарсы емдш  моноваленти сарысуды

   аурудың

    1-3 күядер! қодгьшу т:±-..,тд. Р.гел;  то1ссинн;ң тур;.  (      В    Е                                                                                                                                                                                                                                                                 Е

     үр

   белпсхз болса, сарысудың үш түрш (А, В, Е) егу керек. Емдж сарысуды алдын ала арнайы денсенсибилизация жүрпзгеннен кейш егед1. Өте ауыр жағдайда сарысудың б1ршпи дозасын көктамырга, басқа жағдайда бұлшықетке енпзед1. Алгашқыда А және Е сарысу түрлер!нен 10 мың Ме (халықаралық өлшем), В-түршен 5 мың алып егед1. Келес1 дозасы және қайталап егу аурудың ауыр-жеңшше жөне әр1 қарай барысьгна байланысты. Қоздырушының вегетативтш: тұрхне эсер ету үшш левомицетин немесе тетрациклин тағайындалады.

   Интоксикацияны  азайту үш1н кристаллоидты жөне коллоидты ер1т1ндшер, зәр жүрпзетш, жүрек-кднтамырларды калыпты етепн дәршер, витамиңдер қолданылады.

   Ботулизмде  тынысалу бүзылуын, гипоксияны емдеудщ  маңызы зор. Ол үшш гипербарлы оксигенация  жүрпзшед1. Тынысалуға қатысатиШ бүлшықеттерд1ң  Парез1г.ен •..::п.г;ң таршцхис сыйымдылығы 30% - ке деЙ1н кемке, бульбарлық өзгер1стер күшейсе, тахипноэ (тынысалу қозгалысы минутына 40-тан асса) өкпенщ қабынуымен ателектаз дамыса вкпенщ вентиляциясын қолдан жүргхзуге көшу керек. Пневмония дамыса антибиотик тағайындалады.

   Профилактикасы. Азық-түлжп өндегенде, тағамды дайында-ғанда, қоймада сақтағанда, тасымалдағанда санитарлық-гигиеналық тәртш бүзылмай орындалып отырса оларда ботулотоксин пайда. болмайды. Консервшерд1 стерилдеуде  және сақтауда катан, бақылау; керек. Түптер1 томпиған консерв1 банктер! жойьглады.Ет, балық,; саңырауқүлақ жөне кекөн1стерден консерв1 жасау жөне оларды сақтау реж;имдерш жүртшылыкка түсп-ццрудщ маңызы зор. Лабораторияда ботулизм қоздырушысымен жүмыс 1стейт1ндерд1 '< ботулизмге кар-ы полианатоксинмен егед1.

   ЛЕПТОСПИРОЗ

   Лептоспироз - жедел басталатын зоонозды инфекция, организм улануымен, бүлшықеттерд1ң  қатты ауыруымен, көбшесе бүйрек, бауыр, қан тамырлардың және нерв жүйесшщ зақымдалуымен, геморрагиялық  синдромның қосьшуымен және сарғаюымен сипаггалады.

   92

   күнге дейш: сакталып қалуы мүмкш. Органдардың  жөне олардың функциялары б1ртшдеп қалпына келе бастайды. Бұл фаза клиникалық сауығу кезеңше тура келед1.

   Бесшип  фаза (5-6 апта) - лептоспирдщ гомологиялы  сероварьша стерилдж иммунитет пайда  болады, организмшң функциялары орнына келш, науқас төу1р болады.

   Клиникасы. Инкубациялық кезең 3-30 күнге дейш созылады, орташа 6-14 күн. Клиникасы ер түрлц  болып өтед1. Ол сероварға, лептоспирлердщ аз-көбше жөне организмнщ ауырар алдындағы  жағдайына байланысты. Сарғаятьш жене сарғаймайтын формасы, жеңш, орташа, ауыр, өте ауыр түрлер1 бар. Кейб1р ауруларда рецидив болуымен б1рге өзщдж (кенеттен басталатын бүйрек жөне бауыр жүмыстарының жеткшкадцт, қанқұйьшу, шок, менингит, көздщ зақымдалуы-ирит, иридоциклит) және өзше тән емес асқьшулар стоматит, отит, пневмония, абсцесс және т.б.) кездеседа.

   Ауру  келес! кезендерге бөлшедк басталуы (қызба), қызған (органдардың зақымдануы), жазылу (реконвалесценция).

   Басталу кезещ I аптаға созылады (ауыр өткеңде қыскаруы мүмкш). Жалпы токсикалық синдроммен, инфекцияның бүкш организмге таралу белгшер1мен жүредь Ауру жедел, кейде кенеттен басталады, науқас қалтырап, дене қызуы 39-40 град, көтершш, бас ауыру, бас айналу, әлс1здЬс, бүлшықеттершщ ауыруы бшшед1. Әаресе балтыр, бел, кей жағдайда цн еттер1 ауырады. Лихорадка 5-8 күн сакталып, ремиттерл1 немесе түракты болып, шүғыл лизис түршде төмендейд1. Егер ауру кайталанса дене қызуы тағы да 7-8 күн, б1ршш1ге Караганда азырақ кетер1лед1. Ауыру 2 рет, одан да көп рецидив беред1. Ауру адам бүл кезде ашуланшақ, тынышсыз. Бет1, мойны, склераньщ жөне коньюктиваның тамырлары кеңш, мұрын канаттарына герпестис бөртпелер шығады. Аяқ-қоддың және дененщ терхсшде 3-6 күндер1 полиморфты бөртпе пайда болады. Егер ауру ауыр өтсе склерада, коньюктивте, қолтық астьшда, шапта геморрагиялық белгшер көршед!.

   Тахикардия, артериялық қан кысымның төмендеп, жүрек соғу дыбыстары естшмейд1. Тьшьгс ^лу жишг! температураға сәйкес.Егер ауру ауыр өтсе тыныс алу жёткпеушшп, қан түиру болуы мүмкш. кей жағдайларда бронхит дамиды. Ауру басталғаннан 2-3 күн өткеңде тип кеуш, үстш қоңырқай дақ жабады. 1шш сипап қарағанда сезхмтал, бауыр азырақ үлкейген, басканда ауырсынатыны байқалады. Көптеген науқастардың буйреп ауыра бастайды. Пастернацкий белг1С1 аньгқтальш, зәр бөлу1 азая бастайды. Зөр қүрамьщца белок, лейкоциттер, эритроциттер, гиалиндж жөне түЙ1рши<т1 цилиндрлер қездесед1. К^н қүрамыңда азоттьщ метабо-литтер! көбейедх. Ауырғаңдардың үштен Шршде көк бауыр үлкейед!. Кейде (10-20 %) менингиальдық симптомокомплекс байкалады: бас ауыруы қүшейед!, бас айналу, қүсу, лоқсу. Керниг, Брудзин-ский симптомдары оң.   Ликворда белок көбейед1,   лимфоцитик

    95

   жазғы мезплде көбейеда. Әредгк ауыру бүкш жьш бойы кездесш тұрады. Лептоспирозбен барлық адамдар ауырады. Көбше жеткшшектер  мен үлкен ккшер. Ауырған адамда гомологиялық тұрақты иммунитет  қалады, б1рақ ол лептоспироздың басқа  сероварларымен ауыруы мүмкш.

   Патогенез! мен патологиялық анатомиясы. Лептоспироз -кенеттен бастальш, цикада өтетш генерализденген  инфекция. Инфекциялық процесстщ 5 фазасын  ажыратуға болады.

   Шртшг фазасы (жүққаннан кейшп 1-иц апта) - лептоспироздщ организмге енш, көбекн. Енетш жерш (тер1) езгертпей,у тудырмай, шла органдарға қанмен түсед1 (бауыр, бүйрек, кек бауыр, өкпе), ол жерлерде қоздырушылар көбейед1. Гематоэнцефалигпк барьер арқылы өтш,1 бүкш дене лимфа түйщцершщ үлкеюше әкелш соктыруы мүмкш. Бүл фаза инкубациялық кезеңге сөйкес келедь

   Екитй фаза (2-Ш1 апта) - екшгш рет лептоспиремия  жөне инфекцияның бүюл организмге таралып, улы метаболиттердщ көбею1 лептоспирлердщ клетка аралығьша кгруше жағдай тудырады; көбшесе бауырда, бүйректе, жүйке  жүйесше Йред1. Бүл аурудың басталуына сәйкес келед1.

   Үшший фаза (2-ип апта) - токсемия барынша өсш, мүшелердщ зақымдануына өкеп соғады. Эндотелидщ бүзьшуы себебшен және кдн  тамырдың өтк1зушш1тшщ жоғарлауы  арқасыңда геморрагиялар бшше бастайды. Гепатоциттерде, бүйрек түтжтершщ эгштелишде, дегенеративтпс жөне некроздық езгенрктер пайда болады, ол тершщ сарғаюына, бүйрекпң ренальдж түрдеп жүмысының жет1спеушшгше әкелш соқтырады. Барлық ауруда гемолиз болып, кейде менингит дамыйды . Аурудың ауыр етущце шок қосылып адам өлш кету1 мүмкш.

   Лептоспироздан  өлген адамдарды геморрагиялық  синдром белплер!, бауырдың үлкею1 жөне оның тез жыртылуы кездесед1. Гепатоцитте  майды және белокт1 дистрофия, өттщ пигменттерш және бауырдың кейбхр клеткаларының  некрозын керуге болады. Сонымен қатар  көк бауырмен лимфа түйшдер1 үлкейед1, оларда лимфоидтық элементтерд1ң гиперплазиясы, плазматикалық жөне полиморфологиялық клеткалардың көбеюш, эритрофагия белйлер1 табьшады. Көп өзгергстер бүйректе, оның қыртыс жөне милы қабаттарына қан қүйылады. Бүйрекпң имек түтЬсшелерщде лептоспирлер түрып қалады, сонымен б1рге түпкше эпителт дистрофияға және некрозға үшыраДды.^ Кей кездер1 бас ми қабығының кшу1, оған қанкүйылуы кездесед1. Кейбгр ауруларда миокардит, скелет бүлшықеттершщ дистрофиялық өзгеру1 болады.

   Төртшш! фаза (3-4 апта) - егер ауру жақсы аякталса, нестерильд1 иммунитет дамиды, осыған байланысты эр түрл! антиген титрлер1, (агглютиннщ, опсониншң, комплемент байланыстырушылық), лептоспирге қарсы фагацитозы көбейед1, ол бауыр эндоте-лиоциттершен, моноциттер1мен, полиморфтис ядролы клеткалармен жүзеге асады.   Б1рақ лептоспирлер клетка аралық орталарьшда 40

   94

   Прогнозы - қаунт ауру. Ауыр ағымында, асқынулары болса және дер кезшде керею! емш  алмаса прогноз қолайсыз. Лейшманиоздың  жеңш түрлершде кейде аурулардың кенегтен сауығуы мүмкш.

   Емдеу. Втсцеральд! лейшманиозда бесвалентп сурьманы (солюсурьмин, неостибозан, глюкантим және т.б.) қолдану тшмд1. Салюсурьминд! (солюстибозан, стибанол, пеностам) кұн сайын көк тамырға дозасын бгрпндеп көбейтш берш отырады. Егерде бесвалентп сурьманың емдж әсер1 жетюлисс1з болса пентамидиннщ (күнде немесе күнара бұлшықетке, эр дозасын 0,004 г/кг есеб1мен) 10-15 иньекциясын өтгазед!.

   Ауруларды емдеуде патогендж және басқадай қосьшды бактериальдық ауруларды  емдеу қажет.

   Профилактикасы. Лейшманиозбен ауырған иттерд1 емдеу, сауықтыру немесе құртып ж1беру керек. Сонымен бхрге табиғи ошағын тазартатын, москитт! де жою шаралары жүрпзшед!.

   ЗООНОЗЫ ТЕР1 ЛЕЙШМАНИОЗЫ

   Син.:

   село  тер! лейшманиозы, пё*ндин жарасы, тер1 ылғадды лейшманиозы.

   Қоздырғышы - Ь.та]ог. Аурудың көз1 үлкен құмтышқаңдар жөне шрш, аққулақтар. А^фу жұқтырушы - москитер (РһиЬо(отиз рарра1ази). Москиггер кем1рушшердщ қанын сорғаннан кейш 6-8 күн өтқеңде ауру жұқтыратын (заразный) болады. Ауру жазды күңдер! жұғады. Бұл ауру Африканың Солтүстж және Батые елдер!нде, Азия (Индия, Пакистан т.б.), Туркмения және Узбекистанда кездеседа.

   Патогенез бен патанатомиясы. Лейшманиялар денеге йрген жер1нде өсш, көбей1п, продуктивт! қабыну қоздырады.  Онда

   102

   макрофаг, эндотелий, плазматикалық, лимфоид  клеткаларынан, фибробластардан түратын  гранулемалар (лейшманиома) құралады. Макрофаггардың шинде көптеген лейшманиялар (амастигот) орпаласады, гранулемада 1-2 апта еткен соң деструктивп процесс днмып жараға айналады да, тыртыктанып жазылады. Лимфа жолдарымен лейшмангошар денеге тарап, токтаған жерлершде 1фбыну төмпепшсгерш, лимфангиттер, лимфааденитгер береда. ()рганизмнщ жалпы реакциясы шамалы, көбшесе бшшбейд1.

   Клиникалық  көршш. Инкубациялық кезең 1 аптадан 1-1,5 айға созылады, көбшесе 10-25 күн.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              :