Каржылық жоспарлау мен болжамдау

Сондықтан бұл екі типтегі фирмалар үшін ішкі қаржылық жоспарды қайта  игеру керек.

Тиімсіз қаржылық жоспардың себептерін зерттей отыра, жоспарлауды жасаудың келесі принциптері анықталды:

1. Жоспарлау жүйесінің өзгеру процесі қосылу, құрылымдағы, басқару жүйесіндегі болып жатқан өзгерістердің артынан өзгеру қажет;
2. Жоспарлау (түзету мен нақтылау) «мақсаттар ағашы» принципімен «жоғарыдан төмен», яғни жүйелу жүргізілуі керек, сонда ғана жоспарлау комплексті және жеткілікті болады.
3. Сыртқы орта, сыртқы және ішкі тәуекелдердің өзгеруіне байланысты сценарийлік жоспарлау жүргізілу керек;
4. Бәсекелестерден туындайтын қауіп-қатерлерден қорғану әрекеттер мен контрәрекеттерді жоспарлау;
5. Меншік иесінің мүддесін ескере отыра, жоспарлар мен өндірістік бағдарламаларды экономикалық және инвестиционды критерийлерге байланысты оңтайландыру;
6. Жоспарлау жүйесі кәсіпорындағы жауапкершілік, өкілеттілік, контроллинг жүйесі  орталықтарына сай болуы керек, әйтпесе оны жүзеге асыру иімсіз болады;
7. Міндетті шарт – жоспарлау жүйесі өзіне «топ менеджерлердің», басқарушы мен мамандардың ынталандыру жүйесін қосу керек.

Бұл принциптерді жүзеге асыру зиянды минималдауға көмектесетін стратегияны  қалыптастырып, жүзеге асыруға көмектеседі.

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Жоспарлау басқару  функциясының  ішінде  ең  елеулісі  болып табылады, өйткені   мұның  өзі  кез-келген  балама  әрекеттерді  таңдап  алуға  байланысты. Жоспарлау  кәсіпорын  басшылығындағы  негзгі  функциялардың  бірі  ғана  емес,  оның  өзі  жеке  төрт  функцияда (ұйымдастыру, кадрлармен  жұмыс істек, басшылық, жетекшілік  және  бақылау)  көрініс  табады. Сонымен, басшы  ұйымдастырады,  кадрлармен  жұмыс  істейді,  бағыттайды  және  басшылық  етеді, сондай-ақ  жоспарға  сәйкес  көзделген  мақсатқа  жету  үшін бақылайды. Орташа мерзімді жоспарлау бір жылдан бес жылға дейін жасалынады. Ағымдағы жоспарлау бір жылға дейінгі кезеңде жүзеге асады және жарты жылдық, тоқсандық, айлық, апталық және тәуліктік жоспарлаудан тұрады. Жекелеген кәсіпорындар орташа мерзімді жоспарлауды ағымдағымең біріктіреді: өзгермелі бес жылдық (үш жылдық) жоспар құрылады, онда бірінші жыл ағымдағы жоспар деңгейіне дейін бөлшектеліп көрсетіледі.

Кәсіпорында қолданылатын жоспарлаудың нормативті, есептеу-талдамалық, теңдестік әдісі, жоспарлы шешімдерді тиімді ету әдістері , экономика-математикалық үлгілеу     әдістері қолданылады.

Кәсіпорында жоспарлау өндірісті басқарудың құрамдас бөлігі  болып  табылады.   Олар  ұйымдастырушылық түрлерінің әртүрлілігімен ерекшеленеді.

Жалпы корпоративті стратегиялық жоспарды жасаудың ерекше қағидасы - оларды болашақтан қазірге дейін құру. Жоспарлаудың бұл нысаны ірі өнеркәсіптік кәсіпорынның стратегиялық басқару тұжырымдамасында жазылады (концерн, консорциум, картель және т.б. Стратегияны таңдау кезінде жаңа стратегияның кәсіпорынның жинақталған әлеуетіне сәйкес болуын ескеру қажет.

Жоспарлау тәжірибесінің мақсатына қарай бизнес-жоспарлардың бірнеше түрлері белгілі: өндірістік бизнес-жоспар немесе кәсіпорынды дамыту бизнес-жоспары; инвестициялық бизнес-жоспар, жаңа кәсіпорынды, жаңа тауар мен қызметтерді құрудың бизнес-жоспары; несие алу үшін бизнес-жоспар және т.б.

Өнеркәсіптік кәсіпорынның ұзақ мерзімді жоспарлау жүйесінде ағымдағы қорытындыларды бағалау және сыртқы ортаны болжау негізінде стратегиялық мәселелерді анықтау жүргізіледі. Ұзақ мерзімді стратегиялық саясат қалыптасады, стратегияны біріктіру үшін орташа мерзімді жоспарлар қабылданады. Мақсаттар әрекет ету бағдарламасына, бюджетке, кәсіпорынның әрбір негізгі бөлімшелері үшін жасалған пайда жоспарына айналады. Бөлімшенің жоспарларды орындауы бойынша мәліметтері жиналады, олардың орындалуына баға беріледі және ұзақ мерзімді жоспардың (көбінесе жаңа бұйым бойынша), сондай-ақ жылдық жоспардың (көбінесе бұрынғы бұйым бойынша), негізінде жоспардан нақты көрсеткіштердің ауытқуы бойынша бақылау жүргізіледі.

Сатылым көлемін, сатылған өнімді өндіруге жұмсалған  шығындар, сатылымнан бөлек операциялардан келген табыс пен шығынды болжап, өндірісті дамытуға және өнімді өткізуге қажет қосымша резерв көздерін табуды көздеу керек, мұндай қосымша мүмкіндіктер кәсіпорын іс-әрекетінің бейіміне қарай құрылған бизнес-жоспарда белгіленуі мүмкін.

Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық іс-әрекетін талдау нәтижесінде анықталған қосымша қаржы мүмкіндіктері шынайы бағалануы үшін оны жоспарлық кезеңнің әр түрлі мүмкін жағдайын ескере отырып, бірнеше нұскада жасау қажет.

Төлемдер  күнтізбесі кәсіпорынның барлық табысы мен шығысын өзара үйлестіре отырып, дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Күнтізбе құру міндетті емес, дегенмен, көптеген кәсіпорындардың үнемі төлем күнтізбесін жасауы оларға ауыр қаржылық жағдайы кезеңі туындайтынын алдын ала көріп-біліп, уақытша қаржылай қиындықтарды жоюға қосымша ресурстар табу үшін дер екезінде қажетті шара қолдануға мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Алексеева М.М. Планирование  деятельности  фирмы. М.: Финансы  и статистика, 2000 г., 248 с.
2. Дүйсенбаев  К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның  қаржылық жағдайын талдау/ Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001. – 330 б.
3. Дубровский В.Ж., Чайкин Б.И. Экономика и управление предприятием (фирмой): Учебник. - Екатеринбург, 1998.
4. Зайцев В.И. Стратегия  развития  фирмы. М.: ЮНИТИ, 2000 г., 322 с.
5. Ковалев В.В.Финансы предприятий: Учеб.- М.: ТК Велби, 2003 г. – 352 с.
6. Қуатова Д.Я. Кәсіпорын экономикасы. Практикум. – Алматы: Экономика. 2006. –106 б.
7. Моисеева А.К., Анискин Ю.П. Современное предприятие, конкурентоспособность, маркетинг, обновление. - М.: Внешторгиздат, 1993.
8. Малеева А.В., Томаревская О.Г, Симкова Н.В. Анализ производственно - финансовой деятельности предприятий. - М.: Финансы, 2000.-319 с.
9. Ниязбекова Р.Қ., Рахметов Б.А., Байнеева П.Т. Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы / Алматы: Экономика, 2008. – 792 б.
10. Оразалин К.Ж.  Кәсіпорын экономикасы: Тәжірибе сабағына арналған оқу құралы. Алматы, ТОО «Издательство LEM», 2007. – 296 б.
11. Пастолов С.М. Экономический анализ деятельности предприятия: Учебное пособие для студентов экономических специальностей высших учебных заведений, экономистов и преподавателей. – М.: Академический проект, 2003- 573 с.
12. Справочник финансиста предприятия.- М.: ИНФРА- М,1999г.
13. Сбытовая политика фирмы: практическое пособие. — М.: ВНИИЭС, 1998.
14. Тасмағанбетов Т. Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және талдау / Оқу құралы. – Алматы: «Дәуір», 2002. – 416 б.
15. Финансовый менеджмент: Учебник для ВУЗов / Г.Б.Поляк, И.А. Акодис и др.; под редакцией профессора Поляка Г.Б. – М.: Финансы, ЮНИТИ, 1997 с. – 518 с.
16. Финансы предприятий / под ред. А.Д. Шеремет, Р.С. Сайфуллин, - М.: ИНФРА, 2002 г.
17. Экономика предприятия:  Учебник для вузов. Под ред. проф.  Н.А.Сафронова.- М.: Юрист, 1998.
18. Экономика предприятия /Под ред. Проф. О.И.Волкова. – М.: ИНФРА-М, 2000.
19. Ахметова Б. Типичные ошибки предпринимателя // Регион.- 2005. - № 7. – С. 14-15
20. Бегалиев М.  Маркетинговые цели предприятия// Финансы Казахстана. – 2005. - №1.  – С.40-41
21. Буга А.В. Методы переоценки основных производственных фондов сельскохозяйственных предприятий // АПК: Экономика, управление. - 2000. - N 4. - С.54-60.
22. Демеуов Б. Анализ и оценка финансового положения компании в конкурентной среде// Финансы Казахстана. – 2003. - № 6. – С.68 – 72
23. Джибаева З.Влияние себестоимости продукции на формирование валового дохода предприятия// Финансы Казахстана. – 2005. - №1. -  С. 37-39
24. Розинов М. Доходный подход при оценке стоимости имущественного комплекса о его элементов // РЦБК.- 2005. - №1. – С. 40-43
25. Садыкова Р. Налоговое планирование как элемент финансовой политики предприятия// Финансы Казахстана. – 2003. - № 1. – С.74-79
26. Сатенов Б. Исторический аспект управления себестоимостью // Аль –Пари. – 2003. - №1. - С.57-59
27. Смагулова Н.  Бюджетирование в системе планирования предпринимательской деятельности// Финансы Казахстана. – 2005. - №3. – С. 45-50