Кәсіпорынның персоналдарын басқару жүйесі

Жоғарыдағы жұмысшылардың ортасына қолайлы орта қалыптастыру арқылы ынталандыруға болады.

Көптеген компаниялар персоналды ынталандырудың комплекстік бағдарламасын жасады. Бірақта бұл бағдарламалар жеке қызметкерлердің мінездемелік ерекшеліктерін ескермегендіктен әр кезде тиімді бола бермейді.  Барлық жүйелер, сонымен қатар ынталандыру жүйесі де ұйымның жалпы стратегиясы шегінде жасалынып, енгізіледі. Бірақта стратегияның өзі нақты жұмыс орнында жүзеге асырылады. Мұнда жалпы ұйым қызығушылғы мен жеке тұлғалардың қызығушылығының арасында байланыстың болуы қажет. Ынталандыру жүйесі түзетіліп, әр жұмысшыға енгізіліп отыру тиіс. Ұсынылып отырған жүйенің мотивациялық немесе демотивациялық фактор олуы көбінесе басшыға байланысты. Ынталандыру мынандай мотивпен айтылуы тиіс: адамдарды біз өзіміз ойлағандай              емес, өздерінің қалауынша ынталандырамыз.

Егер ұйымдағы жасалған ынталандыру жүйесі нақты қызметкерлердің тәртіптік мінездемесімен қарама-қайшы келсе, онда жүйені түзету керек немесе қызметкерлерді ауыстыру қажет. Қызметкерлердің жұмыспен қанағаттануы – бұл ынталандыру және құлдау факторларының сәйкестігінің нәтижесі.

Қолдау факторларына:

-  ақша;

-  жағдай;

-  жұмысқа қажетті құралдар;

-  қауіпсіздік;

-  сенімділік;

Ынаталандыру факторларына;

-  қолдау;

-  кареьралық өсім;

-  жетістік;

-  жауапкершілік және өкілділік.

Егерде топтың екеуіде болмаған жағдайда, шыдауға мүмкін емес жұмысқа айналады. Қолдау факторалры ғана болса, онда жұмысқа қанағаттанбауы минималды. Ал, егер – ынталандыру факторы ғана болса, қызметкер жұмысын жақсы көрсетеді, бірақ онда қала алмайды. Топтардан екеуі де болған жағдайда – жұмыс максималды қанағаттануға алып келеді.

Жалпы тәжірибе мен зерттеулер көрсеткендей мына ережелерді қолданған жағдайда ынталандыру шаралары тиімді болады:

-  критикадан қайта мақтаған тиімдірек;

-  мадақтаулар көп ұзартпай берілуі тиіс (еңбек нәтижесі мен оны мадақтаудың арасын минимизациялау);

-  ең жақсы мотиватор болып – қызметкерлердің өзіне және оның жан ұясына көңіл бөліп отыру табылады;

-  адамдарға биікке  жету ұнайды, сондықтан оларға өздерін жеңіске жету мүмкіндік беру;

-  тек негізгі ғана емес, сонымен қатар аралық мақсатқа жеткен жетістіктер үшін де мадақтап отыру;

-  қызметкерлерге жағдайды бағалап отыру мүмкіндігін және қызмет еркіндігі сезімін беріңіз;

-  кейде және үлкен сыйлықтар қызғанушылықты тудырады, сондықтан барлығын қанағаттандыру үшін - әрдайым кішігірім сыйлықтар беріп отыру;

-  ішкі бәсекелес – прогресті жылжытады.

Марапаттаудың берілуі негізінен – еңбек міндеттемелерін дұрыс орындаған үшін – еңбек өнімділігін көтеру; өнім сапасын жақсарту; компания қаражатын үнемдеу;  жұмысшылардың қызмет міндеттерін өз уақытылы және әділ орындалуы; еңбек қызметі жағдайында жаңалықтар енгізу мен жаңашылдық; жұмыс барысында жұмысшылардың басқадай жетістіктері кезінде қолданылады. Осыған бйланысты филиалда филиалдың ішкі нормативтік құжаттары мен расталатын марапаттау түрлері бар. Олар:

1.     мақтау қағазымен құттықтау;

2.     құнды сыйлықтармен марапаттау;

3.     ризашылық жариялау;

4.     ең жақсы маман атағын беру;

5.     «ең жақсы атағын беру» атағын беру;

6.     «ең жақсы бөлім» атағын беру;

7.     жұмысшының қызмет бойында өсуі;

8.     премиялау;

9.     әр уақытта ақшалай марапаттау;

10. жалақыны жоғарлату.

Осындай моральды және материалды марапаттау түрлері филиал басшылығының бұйрығымен қабылданады.

Сонымен қатар марапаттаулар осы марапаттау қабылданған шешімге байланысты 10 күннен кешіктірілмей жарияланып, құттықтау қағаздары мен сыйлықтары шешім қабылданғанан кейін 10 күн ішінде берілуі тиіс.

Бұл жұмыстарды ұйымдастыру шараларды филиалдың адам ресурстары басқармасының  менеджерлеріне жүктеледі. Сонымен қатар кәсіпорында басшының мәртебесіне қарай марапаттау көлемі бекітілген, мысалы, бас басшыға толығымен Қазақстан Республикасының «еңбек туралы» заңына сәйкес «93 бап»; бас басшыға ризашылық жариялау; мақтау қағазы мен марапаттау; құнды сыйлықпен марапаттау; әр уақтылы ақша мен марапаттаулар жүргізуге болады; ал, құрылымдық бөлімшелерінің басшыларын – ризашылық жариялылық мақтау қағазымен және құнды сыйлықтарымен марапаттауға болады. Сонымен бұл басшылар жоғарыдағы аталған марапаттауларға қосымша тапсырыс ретінде филиал басшының ұсынысына беруге құқылы болып табылады.

«Семей былғары-тері комбинаты» ЖШС-нің жұмысшыларға бағытталған материалдық және материалдық емес әлеуметтік пакет бар.

Материалдық түріне – балаға қарау және декреттік демалыстарды төлеу, зейнеткерлік жасқа келген жұмысшыларын және туған күн иелерін мадақтау, кәсіпорын қаржысына қызметкерлерді қысқа мерзімді оқуларға жіберу, оқу орындарында оқып жатқан жұмысшылардың оқуын төлеу, професионалды мерекелерде марапаттау, кәсіпорын қызметкерлеріне несиелер ссудалар беру.

Әлеуметтік пакеттің  материалдық емес түріне – фирмалық сыйлықтар, корпоративтік мерекелер, сақтандырулар, санаторлық-курорттық жолдамалар, медициналық көмек көрсетулер жатады.

Әлеуметтік пакет құрамына  басқа да ынталандырушы элементтер кіреді, бірақ ол кәсіпорын басшылығының келісімімен бекітілген бюджетке байланысты.

Персонал аттестациясы – қызметкерлердің квалификациясын, білім деңгейін, еңбек нәтижелерін және лауазымдылық орнына сәйкестігін анықтау процедурасы болып табылады.

Персонал атесстациясы төмендегідей мақсатпен жүргезіледі:

-  ұйым қызметкерлерінің лауазымды орнына сәйкестігін бекіту;

-  жұмысшының есеп беру периодындағы еңбек қызметін анализдеу;

-  филиал жұмысшыларының еңбекгінің сапасын және тиімділігін жоғарлату;

-  қызметкерлердің професионалды дайындығы мен квалификациясын жоғарлатудағы қажеттілігін анықтау;

-  жұмысшылардың қызметтік өсуге бейімділігін бағалау.

«Семей былғары-тері комбинаты» ЖШС-нің барлық құрылымдық бөлімшелерінде аттестациялық коммисиясымен жүргізіледі. Аттестациядан филиалдың барлық штаттық қызметкерлері өтеді.

Аттестация екі түрде жүргізіледі:

-  периодтық – кәсіпорын төрайымының шешімімен  үш жылда бір рет өткізіледі;

-  ағымдық – басшы немесе қызметкерлердің қызметте өсуі үшін өз ниеті бойынша бір жылда бір рет жүргізіледі.

Бұл басқармада ұйымдағы персоналды басқару саясатын жетілдіру мен жұмыскерлердің біліктілігін көтеру мақсатында оқыту жолдары қарастырылған. Себебі ұйымдағы персоналды басқару қызметі негізінен жүзеге асырып жатқан мәселелереге қоса жұмыскерлердің білімі мен қабілеттілігін үнемі жетілдіру қажет.

Кез-келген кәсіпорында жұмысшылардың еңбек өкілділігін жоғары болуын қамтамасыз ету қажеттілігі бар. Оған жету үшін көптеген ұйымдар жаңа білікті және қабілетті мамандарды алып жатады, бірақ ол жеткіліксіз және шығыны көп болады. Сондықтан ұйым жұмысшыларын жүйелі түрде оқытуды және дайындауы қажет.

Ол үшін арнайы бағдарлама қабылданып, кәсіпорын мақсаттарына жету үшін білікті және қабілетті адамдарды көбейту қажет.

Оқыту негізінен үш жағдайда жүргізілуі мүмкін.

1.     жұмысшы жұмысқа жаңа келгенде;

2.     жұмысшыға жаңа лауазым немесе қызмет тағайындағанда;

3.     тексеру нәтижесінде жұмысшы өз қызметін атқару үшін белгілі бір білімі жетпеген жағдайда.

Осы аталған себептерге байланысты ұйым қызметкерлерін мақсатты оқытуға болады.

Оқыту – үлкен, мамандандырылған сала болғандықтан, оқытудың арнайы әдістері көп түрлі.

Яғни оны түрлі мамандықтармен ұйымдар талабына сай таңдай керек. Оқыту бағдарламасының тиімділігін қамтамасыз ететін негізгі кейбір талаптарға тоқталсақ:

1.     оқыту үшін ынталандыру қажет. Ұйымның қызметкерлері бағдарлама талаптарын жетік түсіну қажет, олардың еңбек өнімділігі  қалай ол жоғарылатады және  өз жұмыстарына деген жеке қанағаттану деңгейі қаншалықты екенін анықтау.

2.     оқыту үшін басшылық ұйымда қолайлы климат қалыптастыру. Яғни оқушыларды, оқып жатқан қызметкерлерді марапаттау; оқытушылар тарапынан қолдау; сонда олардан оқу, сұрақтарға жауап беру ынтасы жоғарлайды. Оқыту процессі барысында оқытушылардың белсенді қатысушылары да ескеріледі.

3.     егер оқу барысында білім күрделі болса, оқу процесін кезеңдік бірнеше этаптарға бөлуге болады. Оқуға қатысушы тәжірибе жүзінде білімін жүзеге асыру мүмкіндігі болуы керек, әр кезең басында алатын білімін жинақтаған кезде ғана кіреді.

4.     оқу нәтижелері бойынша оқып жатқандар кері байланысты сезім керек. Яғни өткен материалдарды қайталауды қамтамасыз ету қажет. Бұл негізінен  оқытушы жағынан мақтау есту немесе олардың табысын мойындау сияқты болады.

Дегенмен тәжірибе жүзінде дайындау мен оқытудың арнайы бағдарламалары қызметкерлерді қызмет бабында өсу үшін қолданылады. Басқару кадрларын оқытуда талдау және жоспарлау қажет. Ең алдымен ұйымның басшысы сызықтық және штабтық қызметтерінде жұмысын атқаруына қажетті қабілеттермен білім, біліктілік қажеттілігін анықтау қажет.

Бұл кәсіпорындағы  басшылардың қайсысының білім мен біліктілік деңгейін көрсетеді және олардық қайсысын оқытуға, дайындыққа жіберу қажеттілігі туындайды.

Осы сұрақтардың барлығына шешім табу арқылы басышылық нақты тұлғаларды дайындау кестесін жүзеге асыруына мүмкіндігі болады. Сонымен қатар, осы оқыту бағдарламаларын жүзеге асырғаннан кейін оқыту мен дайындаудың әдістері анықталады.

Әдетте, жыл сайынғы ұйымдасытырылатын курстармен басқару мәселелері бойынша семинарлар жатады. Одан басқа оқыту әдістерінің бірі – ол кең қолданысқа ие болып жүрген қызмет бойынша дотация болып табылады.

Төмен деңгейдегі басшыны қызметтің басқа қаражаттарымен танысуына мүмкіндік береді. Нәтижесінде жас менеджер әр бөлімше мәселелерімен танысып, әр бөлімше мақсаттарының өзара байланыстарын, ресми емес ұйымдастыруды көреді. Мұндай білім мен тәжірибе одан да жоғары қызметтерді табыстан қызмет атқаруға қажет, бірақ әсіресе тиімдірек болады басқару деңгейіндегі төмен дәрежелі басшылар үшін аса қажет әдістер болып табылады.

Қоғамдағы біліктілік көтеру және кәсіптілікті дамыту оқулардың төмендегідей түрлері бар:

-  жеке және ұжымдық;

-  сыртқы және ішкі;

-  бастапқы және мерзімді;

-  жоспарлы және жоспардан тыс.

Кәсіпорын қойған мақсаттарға жету үшін тренинг орталығы  мынандай шараларды жүзеге асырады:

1.   Ұйымдағы басқарушы звеноны мына оқыту бағдарламасы бойынша біліктілігін көтеру:

-  жаңа технологиялар мен қызметтер енгізу;

-   қызмет көтерудің бірегей стандарттарын  енгізу;

-   тұтынушыларға көрсетілетін қызмет сапасын арттыру;

-   тиімді маркетинг комплексті құру;

-   сапаны бақылау стандарттарын енгізу;

-   ұжымдық этиканы қалыптастыру;

-   ұйымдағы имидждік және жарнамалық саясат тиімділігін көтеру.

2. Ұйымдағы орта звеноны мына оқыту бағдарламасы бойынша біліктілігін көтеру:

-   көрсетілген қызмет сапасын жақсарту;

-   тұтынушыларға тиімді қызмет көрсету;

-   ЕМС, қаржылық, дамыту бағдарламаларын жасау;

-   жаңа ақппараттық технологиялармен танысу;

-   қызмет жүргізу және сатудан жаңа технологияларын енгізу;

-   халыққа қызмет көрсетудің мәдениетін жоғарлату.

«Семей былғары-тері комбинаты» ЖШС-нің мамандарын дайындау Семей мемлекеттік университетінде және Алматы, Астана институттары т.б. салада дайындады. Жұмысшыларының қызмет етуін жоспарлау мен кадрлық резервпен жұмысты ұйымдастыру персоналды басқару жүйесінің басты бағыты болып табылады. Бұл басқарудың барлық деңгейдегі лауазымдардың орнын толтыру мен ұйым қажеттілігін тиімді және өз уақытында қанағаттандыруға бағытталған.

Карьера – жұмысшының қызметі бойынша жылжуында жаңа технологияларды, функционладық және лауазымдық міндеттерді, әлеуметтік рольдерді меңгеру.

Карьераны жоспарлау – кареьераның дамуы мен оған жету жолдарын табуды анықтау мақсаты.

Карьераны дамыту мен жоспарлаудың мақсаты:

-  жұмыскерлер үшін нақты маманды перспективалары мен приоритеттер құру;

-  персоналды және жеке өсімі үшін жұмысшыларды ынталандыру;

-  ұзақ мерзімді мақсаттарға негізделген оқытушыларды ұйымдастыру.

Кадрлық резерв – филиалдағы бас лауазымды орнын толтыру үшін арналған, арнайы құрылған жоғары квалификациялы жұмысшылар тобы. Кадрлық резервтің екі түрі бар:

Басқару звеносының кадрлық резерві;

Орта және төменгі звеноның кадрлық резерві.