Стандарттаудың экномикалық тиімділігі

Гигрограф айқарыла ашылатын қақпағы бар пластмасса қорап  ішіне орналастырылған,ылғалдылықты түрлендіргіш қорап сыртына шығарылған және ол қорғаушымен 5 сақтандырылған.

Қорап қақпағы термограф  қақапағы сияқты ашылады.Уақытты белгілеу қораптың сыртына шығарылған баспаны 11 басу арқывлы жүргізіледі.

7.2.4 Метеоролгиялық аспаптарға  арналған БС типті (ГОСТ 14211-79) жалюзді қоғау будкасы (сурет  7.3) өздігінен жазатын метеорологиялық  аспаптарды (термограф және гигрограф)  орналастыруға арналған.Будканың  габаритті размері 720х720х870 мм,ал  оның құрылысы БП типті будканың  құрылысына ұқсас.

Будка метеорологиялық алаңда аспаптармен жабдықтарды орналастыру  жоспарына сәйкес қойылады.Оны орналастыру,бағыттау,оның ішінің жарықталынуы БП типті будкасымен сәйкес;будканың астындағы тіреу  мен кішкене сатысы ұқсас.Бланкідегі жазу сапасы жақсы болу үшін будканың орналасуына үлкен мән бнру керек.

Термограф пен гигрограф  будканың арнайы сөрелеріне қойылады:термограф-төменгі,ал гигрограф-жоғары сөресіне.

Бақылау жүргізу жағдайлары.

Ауа температурасы мен  ылғалдылығының өзгерулерін тіркеу жыл бойы үздіксіз жүргізіледі.

Аспаптар метеорологиялық  алаңдағы будкада орналасуы тиіс,сол  жағдайда термографтың биметалды пластинасы жер бетінен 2м биіктікте орналасуы  қажет.

Ауа температурасымен ылғалдылығының өзгерулерін тіркеу арнайы ЛМ-4р 1052 және ЛМ-6р1 №1080 диаграммалы бланкілерінде  жүргізіледі.

Өлшеулер жүргізуге дайындық және аспаптарды күту

Термограф пен гигрографты  будкада бірінші рет орналастырғанда  келесі жұмыстар орындалады:

-термографтың қаламұшының  тілі орналастыру винтімен сол  кездегі психрометмен анықталған  ауа температурасы мөлшеріне  сәйкес келетін диаграммалық  бланкі бөліміне қойылады;

-аспаптар қаламұштарына  арнайы ЧСП-1 сия құйылады;ауа  температурасы лезде теріс таңбалы  мөлшерге ауысқанда қаламұшқа  тағы да сия құйылады;

-бланкідегі жазу сапасын  текскру және кемшіліктерді жою;

-аспаптық сағат механизмінің  жұмыс істеуінің дәлдігін бланкінің  басындағы және аяғындағы уақыт  белгілері бойынша текскру және  керек болған жағдайдатүзету.

Әр бақылау мерзімі  алдында метеорологиялық алаңда тексерген кезде бланкіде жазу сапасы тексерілуі қажет,керек болған жағдайда қаламұшқа сия құйылады,сағаттық механизм тоқтаған кезде ол қайта  бұралады немесе ауыстырылады.Қыста  будканың қабырғалары немесе төбесіне тұрған қар,не қырау ауаның еркін  айналымына кедергі жасайды,сондықтан  олар будканың ішінен және сыртынан кішкене  сыпырғышпен алынып тасталынады.

Биметалды пластинаның едәуір тотыққаны анықталғанда немесе оның бекітілуі бос болғанда термограф  ауыстырылады.Гигрографтағы шаш  будасы қатты кірлегенде жуылады,ал үзілген шаштар болған жағдайда гигрограф  ауыстырылады.

Бақылау мерзімі кезінде  психрометмен өлшеулер жүргізу алдында  термограф пен гигрограф бланкілеріне уақыт белгісі түсірілуі керек.Белгі  салу үшін будканың есігін ашып,термографтың қақпағын ашпай оның корпусының артқы  қабырғасында орналасқан уақыт белгілегіш баспасы басылады.Осы кезде қаламұш  бланкі бетіне жазу сызықтарын кесіп  өтетін вертикаль сызық түсіреді.Гигрограф  бланкісі де уақыт белгісі осылай түсіріледі.

Термограф пен гигрографтың диаграммалық бланкілерін ауыстыру күнделікті белдеулік уақыт бойынша 14 сағатқа жақын келетін бақылау  мерзімі алывнады,термограф пен  гигрограф бланкілеріне бір сағатқа  немесе одан да көп уақытқа кеш  ауыстырылғанда,бланкілерді ауыстыру алдында психрометрлік термометрлемен өлшеулер жүргізіліп,оларды бланкідегі жазу біткен жердің қасына жазу керек.

Термограф бланкілерін ауыстыру төмендегі тәртіппен жүргізіледі:

-аспап қорабының қақпғы  ашылады:

-қаламұш барабаннан алшақтатылады;

-бланкі соңының жоғарғы  бұрышына жазу біткен уақыт  1мин.дәлдікпен жазылады;

-барабан тік жоғары  көтеріліп,орталық осьтен шығарылады;

-барабанда диаграммалық  бланкіні ұстап тұратын қысқыш  алынады;

-бланк барабаннан алынады;

-апатасына екі рет  белгіленген күндерде сағат бұрау  кілтімен барабанда көрсетілген  тіл бағытымен бұралады;

-барабанға жаңа бланкіні  салғанда оның астыңғы шеті  барабан түбіне толық жеткізілуі  керек,ал жандарының шеттері бланкідегі  «қарама-қарсы жақтьың астына  түсіріледі» деген жазу бойынша  бір бірінің үстіне жатқызылады;бланкінің  жандарының шеттері барабанда  қысқыш салынатын жерде сәйкестендіріледі;

-блванкінің екі шетіндегі  горизонталь сызықтар сәйкестендіріліп,бланкінің  барабан бетіне тығыз жатқаны  тексеріледі,сосын бланкі шеттері  қысқышпен бекітіледі;

-тісті доңғалақтардың  ілінісуі кезінде абайлай отырып  барабан орталық оське отырғызылады;

-қажетті болған жағдайда  қаламұшқа сия толтырылады,артық  сия,сия құйылған ыды қақпағындағы  кішкене күрнекпен алу керек;

-Қаламұшты диаграммалы  бланкідегі уақыт бөлімдерінде  орналасуы бланкініауыстыру уақытына  сәйкес келетіндей етіп,барабан  қолмен айналдырады;

-қаламұшты кері тартпасын  итеріп,оны бланкіге жақындатады  да,қаламұшты жазу тексеріледі  егер қаламұш жазбайтын болса,онда  қаламұштың үшкір ұшына жұқа  жұмсақ қағазбен сия тигізу  керек;

-бланкінің бас жағының  жоғарғы бұрышына жазудың басталуының  нақты уақыты 1ин дәлдікпен қарандашпен  жазылады;

-бақылапу мерзіміндегі  уақыт белгісі сол мрзімге  сәйкес келетін уақыт сызығына  дәл келетіндей етіліп барабан  орнына қойылады;барабанның соңғы  қозғалысы оның айналу бағытына  қарсы жасалады;

-қаламұшпен бланкіге  уақыт белгісі түсіріледі;

-қораптың қақпағы жабылады;

-алынған бланкі қызмет  бөлмесіне апарылады да,оның артқы  жағына сиямен төмендегілер жазылады:

а) станция атауы;

б) аспаптың атауы және номері;

в) бланкінің алынған және салынған күні (күн,ай,жыл);

г) бланкінің ауыстырылған бақылаушының фамилиясы;

д) бланкідегі жазудың басталыу және аяқталу уақыттары.

Жазу сапалы болу үшін қаламұштың қағазға үйкелісі әлсіз болуы  керек:аспапты қаламұшқа қарай 30-40 ºС бұрышқа еңкейткен кезде қаламұш  барабаннан кішкене артқа кетуі  керек.Механизімнің тасымалдау жүйесінде  үйкеліс болған кезде бланкідегі жазу біркелкі болмайды және қаламұш  уақыт белгісін қойған кезде өз онына  қайтып келмиді.Үйкелісті жою үшін аспаптың тасымалдау жүйесінің бөлшектерін  бензинмен ылғалданған кисточкамен  тазалап,аксиальды лювтінің болуы  тексеріледі.Тазалап болған соң  орнату винтімен қаламұш диаграммалы  бланкінің сол сітте психрометрмен  анықталған ауа температурасына  сәйкес келетін бөліміне қойылады.Егер жазу жайыңқы,мықты орнатылуы,жел  болғанда оның қозғалмауы текскріледі.

Кей жағдайларда,мысалы жазу үздіксіз болмағанда немесе жазу сызығының  ені 0,5мм-ден қалың болса,оеда қаламұшты  тазалау үшін қаламұш жарығынан  жұқа,тығыз қағаз өткізіледі.Қаламұты ауыстыру үшін қаламұштың тілдегі жағдайын байқай отырып қысқыштар артқа тартылады  да қаламұш тілден ажырыратылады,сосын  жаңа қаламұш бұрынғы орынға түсетіндей және тілдің ұзындығы өзгермейтіндей етіп тілге орналастырылады.

Алынған қаламұшты спиртпен жуу керек немесе бірнеше сағатқа  суға салып,артынан жұқа матамен  абайлап сүрту керек.

Егер сағат тәулігіне 10мин-тан артық уақытта кешігетін  болса немесе артық жүретін болса  оның жүрісі жөнделуі тиіс.Ол үшін барабан  осьтен шығарылады,оның қақпағынан тығын  алынып,сағат жүрісінің түзеткіш тілі қажет бағытқа жылжытылады.Түзетіп  болған соң тесік тығынмен жабылады және барбан оське отырғызылады.Сағат  жүрісінің дұрыстығын текскру түзетуден  кейінгі тәуліктерде жүргізіледі.

Егер бұралған уақыт сағатынан  бұрын тоқтап қалатын болса,онда барабан осьтен алынып оның осін вертикальды  түрде оң қолға ұстап,осі бойынша  бірнеше ретжайлап екі жаққа  айналдырып қозғайды.Егер сағат осыдан кейін жүрмейтін болса,онда барабан  ауыстырылып,алынған барабандағы  бланкі жаңа барабанға кигізіледі.сол  кездегі жазудың үзіліс себебі туралы бланкіге жазу және барабанның ауыстырылу уақыты жазылады.Ауыстыру үшін қосалқы  аустырмалы сағат механизмі қолданылады.Оны  қыста от жағылмайтын салқын бөлмеде  сақтау керек.

Тоқтап қалған сағаттық механизм барабаннан матаға немесе қағазға тығыз  етіп орап,жылы бөлмеге апарады.Шамамен  бір сағаттан кейін барабан бөлме  температурасын қабылдаған соң матадан  немесе қағаздан алынып оның сағаттық механизмі тазалауға өткізілуі  тиіс.

Гигрографтың шаш будасын  жуу үшін қарсы салмаққа қатырылған леколаны жоғары көтеріп пинцетпен  шаш будасы ілгектен алынады.Шаш  будасын рамкадан алмай бүкіл  ұзына бойы жұмсақ кисточкамен дистелденген суға батырып жуады.шаш будысын  жуып болған соң және ол бөлмеге  жағдайвнда келтірілген соң ілгекке  отырғызылады да,гигрограф будкаға 6-8 сағатқа орналастырылады.Осыдан соң орнықты винтімен,қаламұш  психрометрмен анықталған ылғалдылыққа сәйкес орнынға келтіріледі.Осыдан кейін психрометр мен гигрометр көрсеткіштерінің жаңа салыстыру графигі жасалынуы тиіс.

Қыста және психрометр мен  гигрометр көрсеткіштеінің маусымдық  салыстыру графигі жасалынатын  кездерде шаш будасының тек өте  керек жағдайда ғана жуылатыны есте болуы керек.

Гиографтың сезімтал элементін  жуғанда бақылау мәліметтрін  жоғалтып алмау үшін бақылаушы әр сағатта психрометрлі термометрлер бойынша өлшеулер жүргізіп отыруы және ауаның салыстырмалы ылғалдылығының әр сағаттық мөлшерінанықтап отыру  қажет.Алынған мөлшерлер гиограф  бланкісіндегі сәйкес сағат доғаларында  жазылады.

Термограф және гигрограф  орналастырылатынбудкаларды жуу және бояу ережелері мен мерзімдері нұсқауға сәйкес жүргізіледі.

Будканы жуу алдында аспаптар қосалқы будкаға ауымтырылуы  керек.осы кезде бланкіге аспаптардың  ауыстырылуы себебі туралы және уақыты жазылады.

Егер қосалқы будка  болмаса,онда бақылаушы әр сағат  сайын психрометрмен өлшеулер жүргізіп ауа температурасымен салыстырмалы ылғалдылықтың мөлшерін есептейді.Будканың жуылғаны туралы осы мәліметтер туралы бланкіге жазылады.

Қыс басында өте суық аудандарда қаламұшы бар тілді орналастыру  винті көмегімен бланкі бетімен 15-20 ºС-ге жоғарғы жылжыту керек.Көктемде тілді сол 15-20 ºС-ке төмен жылжыту  керек.Тіл ауыстырылған күн және оның қанша бөлімге жылжытылғаны КМ-1 кітапшасында белгіленуі керек.Термограф  тілін ауыстыру ГМО-ның нұсқауы  бойынша жүргізіледі.

Егер салыстырмалы ылғалдылық жоғары болғанда тіл бланкінің жоғарғы  шегінен шығып кететін болса,онда оны тек ауа ылғалдылығы жоғары болғанда және гигрограф пен психрометр көрсеткішінің айырмашылығы 10%-дан  жоғары болған жағдайлардан төмен түсіру керек,өйткені күштеп жылжытудан аспаптың сезімталдығы өзгереді.Қаламұшты ауыстырып  ьолған соң гигрограф пен психрометр көрсеткіштерінің жаңа салыстыру графигі  жасалынады.Гигрограф қаламұшын  қыста және ауыстыру графигін жасау  үшін салыстырмалы бақылаулар жүргізілетін күз және көктем кездерінде,сонымн ауыстыруға тиым салынады.

Термограф пен гигрографтың жазуларын өңдеу

Термографтың бланкісі аспаптан алынған соң өңделеді,ал гигрограф  бланкісі гигрограф пен психрометр көрсеткіштерін салыстыру графигіжасалған  соң өңделеді.

Бланкідегі жазуды өңдеу  төмендегі тәртіппен жүргізіледі:

-сапасын бағалау үшін  жазуды қарау:

-уақыт белгілері бойынша  сағаттың дұрыс жүруі тексеріледі;

-әр сағат бойынша сызықтан  ордината мәндері анықталады;

-тіркеу мәндері мен  психрометр көрсеткіштерін салыстыру  арқасында сызық ординаталарына  түзетулер анықталады;

-тіркелген мәндердің  әр сағаттық түзетілген мәндері  және олардың тәулік бойындағы  экстремальды мәндері есептелінеді.

Егер жазу сызығының ені 0,5мм-ден қалың болса немесе қаламұштың үйкелісіне жазу секірісі 1 ºС-тен немесе салыстырмалы ылғалдылық 2%-дан жоғары болса,онда бланкі өңделмейді.

Сағат жүрісінің дәлдігіе тексеру бланкідегі бастапқы және соңғы  уақыт белгілері бойынша,блангкінің салынған және алынған уақыттарын ескере отырып жүргізіледі.

Егер бір тәулікте сағат 15мин жоғары алда немесе артта болатын  болса,онда бланкідегі сағат ординаталары түзетілуі керек.Ол үшін екі қатарлас бақылау мерзімдері аралығында жасалынған әр екі уақыт белгілері арасындағы жазу учаскілері үш бірдей бөліктерге штрихтермен бөлінеді.Осы штрихтер сағат ординаталарының түзетілген мәндеріне сәйкес келеді.