Автор работы: Пользователь скрыл имя, 28 Февраля 2013 в 18:30, реферат
Оқыту мақсаты: Болашақ мамандарды теориялык билим жане тажирибелик дагдыга уйрете отырып, омир тиршилигине қауипсиз жане зиянсыз жагдайларын жасауды, экологиялық қауипсиздик бойынша қазирги замангы талаптарга сай жана техника жане технологиялық процестерди жобалауды, табиги апаттардын, зилзалалардын мумкин болатын апат салдарынан халықты жане шаруашылық нысандарынын ондирис қызметшилерин, ал сондай-ақ олардын салдарын жою барысындагы қорганыс бойынша тотенше жагдайларды болжау жане сауатты шешимдер қабылдауды, енбек қызмети мен адам демалысы аймагында қалыпты жагдай жасауды, адам мен онын омир суру ортасын залалды асерлерден қоргау жониндеги шараларды азирлеудин жолдарын уйретуди мақсат етеди.
7.27. Эпизоотия мен эпифитотия
Қазақстан Республикасында хайуанаттардын эпизоотиялық аурулардын мынадай турлери таралган: бруцеллез, туберкулез, шешек, қутыргандық, қанды бездек, аусыл жане лептоскулез.
Сонгы жылдары республикага сырттан ет онимдеринин акелу колеми улгайып, шекаралас елдердеги эпизоотиялық ахуал нашарлыгы ол республиканын ветеренарлық ахуалына кери ықпалын тигизуде.
Алматы, Жамбыл, Онтустик Қазақстан, Қызылорда, Ақтобе облыстарында шешек етек ала бастады. Осимдик аурулары арасында тозу жане сентериоз инфекциясы қауипти болып отыр, ол Солтустик Қазақстанда байқалып, осы аурулардын таралуына туртки болып отыр.
7.28. Табиги орт
Табиги орттерге орманнын астық алқабынын, жер асты жанар байлықтарынын орттери жатады. Бул қубылыстардын ишиндеги кен тараганы орман орти. Орман орти – бул осимдиктин стихиялық турде жануы. Орман орти жыл сайын болып туратын қубылыс. Ири орман ортинин орташа жану узақтыгы 10-15 таулик.
Кесте . Отпен қамтылган ауданы бойынша орман орттеринин топталуы.
Орман ортинин классы |
Отпен қамтылган ауданы,Га |
Тутанып жайлап жана бастауы Киши орт Улкен емес орт Орташа орт Ири орт Катастрофалық орт |
0,1-0,2 0,2-2,0 2,1-2,0 21-200 201-2000 2000 жогары |
7.29. Халықтын орт кезиндеги ис-арекети
Орт –бул адамдардын, хайуанаттардын қаза болуына жане материалдық қундылықтардын жойылуына алып келетин, бақылаусыз жану процеси.
Орттин шыгуына отты бейгам пайдалану, орт қауипсиздиги ережесин бузу себеп болып табылады.
От сондирилмей тасталган сиринкеден немесе темеки қалдыгынан, сондирилмеген алаудан, атылганнан кейин қургақ шопке тускен ыстық патроннан, орманда ақаулы техниканы пайдаланудан жане басқа себептерден тутанады.
Даладагы (егистиктеги, ормандардагы) орттер қургақ шоби бар жане астық осетин ашық алқапта пайда болады. Ол маусымдық сипатымен ерекшеленеди. Шоптин (астықтын) осуине орай жазда жии, коктемде сирек болады, ал қыста мулдем болмайды. Олардын таралу жылдамдыгы 20-30 км/с жетуи мумкин.
Ортти жайылтпаудын негизги адистери:
Ормандагы жане даладагы ортпен курести жеке авиабазасы, ортхимия станциясы, бақылау-кузет нуктеси бар Мемлекеттик қызмет жургизеди. Орттин тури мен орнына қарамастан оны сондиру 2 кезеннен турады: ортти тоқтату (жайылтпау) -орттин таралуын шектеу жониндеги ис-арекет жане орт ошагын тикелей жою.
Даладагы жойқын ортти ени 20м дейинги кедерги қондыргысымен богейди. Орт аумагынын шети айнала жыртылып орта жагы куйдириледи.
Ормандагы томенде болган ортти топырақпен комеди, оттын шогын бутамен орт ошагына қарай сыпырады, манайын куйдиреди.
Орманнын жогаргы жагындагы ортти сондиру қиын, онын кедерги жасау, куйдиру жане суды пайдалану арқылы сондиреди. Бул жагдайда кедергинин ени агаш бииктигинен кем болмауга тиис, ал жогарыдагы орт аумагынын алдындагы куйдирилетин кедергинин (жердин) ени кеминде 150-200м орт қанаттарынын алдында кеминде 50м болуга тиис.
7.30. Орт кезиндеги зардап шеккендерди издеу жане коширу
Орт адамдарга психологиялық тургыдан улкен асер етеди. Типти киши-кирим орттин озинде адамдардын урейленуи айтарлықтай қурбандықтарга алып келеди. Озин-ози устап уйренген адам қиын сатте аз омирин қутқарып қана қоймай басқа адамдарды, материалдық қундықтарды да қутқара алады.
Егер сиз орман ортин сондиру жониндеги топқа кирсениз панахана орны мен оган апаратын жолдарды жақсы билуиниз керек. Қоргайтын киим пайдаланылуга тиис (адамдагы мумкиндигинше арнайы киим, газқагар, касқа, тутиннен қоргайтын маска), ар топта елди-мекенди жақсы билетин жол серик болуга тиис. Егер тутиндену аймагындагы кору шеги 10 метрден аспаса, оган кируге болмайды.
Орт қаулаган гимаратта озинизди жане басқа адамдарды қутқару кезинде ауанын жогары температурасы, тутиндену, жанатын артурли онимдердин қауипти концентрациясынын болуы, қурылыс қурылгыларынын ықтимал қулауы оте қауипти болгандықтан жылдам қимылдау қажет.
Жанган гимарат арқылы басқа ылгал мата (киим) жауып, тутиннен жоргалай немесе тизерлей қозгалу керек.
VIII.-тарау. ҚР «Табиги жане техногендик сипаттагы тотенше жагдайлар туралы» Заны
Тотенше жагдай дегенимиз – табигат немесе ондирис апаттарынын зардаптарын кунделикти қызметпен, қаражатпен жоюга мумкиндик бермейтин, ол ушин адейи материалдық, техникалық, ақша қаражатын жане адам кушин талап ететин жагдай.
Тотенше жагдай- адамдардын қаза табуына акелип соққан немесе акелип согуы мумкин, олардын денсаулыгына, қоршаган ортага жане шаруашылық жургизуши нысандарга нуқсан келтирген немесе келтируи мумкин, халықты едауир дарежеде материалдық шыгындарга ушыратып, тиршилик жагдайын бузган немесе бузуы мумкин авария, зилзала немесе апат салдарынан белгили бир аумақта туындаган жагдай;
Табиги сипаттагы тотенше жагдайлар-дулей зилзала (жер силкиниси, сел, кошкин, су тасқыны жане басқалар), табиги орттер, индеттер мен малдын жуқпалы аурулары, ауылшаруашылық осимдиктеринин жане ормандардын кеселдери мен зиянкестеринин зақымдануы тугызатын тотенше жагдайлар;
Техногендик сипаттагы тотенше жагдайлар-онеркасип, колик авариялары жане басқа да авариялар, орт (жарылыс), қатты асер ететин улы, радиоактивти жане биологиялық жагынан қауипти заттарды тарататын (тарату қаупи бар) авария, уйлер мен гимараттардын қирауы, богендердин бузылуы, тиршиликти қамтамасыз ететин электр-энергетика жане коммуникация жуйелериндеги, тазарту қурылыстарындагы авария тугызган тотенше жагдайлар;
Тотенше жагдай аймагы-тотенше жагдай жарияланган белгили бир аймақ.
Авария –технологиялық урдистердин бузылуы, механизмдердин, жабдықтар мен гимараттардын зақымдануы;
Зилзала –бул кенеттен пайда болатын, халықтын қалыпты тирлигин курт бузатын, материалдық қундылықтарды улкен шыгынга ушырататын, сондай-ақ адамдар мен хайуанаттардын олим-жетими болатын табигат қубылысы. Арбир зилзаланын озине тан физикалық қасиети, пайда болу себеби, қозгаушы куши, сипаты мен даму сатысы, қоршаган ортага озиндик ықпал ету ерекшелиги бар. Дуние жузинде су тасқынына букил зилзаланын 40 пайызы келеди, 20%-тропикалық циклондары, 15% -жер силкиниси, ал қалган 25%-зилзаланын басқа турлери.
Зилзала-тотенше жагдайдын пайда болуына акелип соққан жойқын қубылыс;
Апат-аймақтық жане ири ауқымды тотенше жагдайдын пайда болуына акелип соққан жойқын қубылыс.
Занга сайкес бейбит жане согыс уақытында халықты қоргауга байланысты барлық ис-шаралардын басты мақсатты-ен алдымен қауипсиздикти қамтамасыз ету болып табылады.
Бул талаптар ар турли ТЖ кезинде халық пен шаруашылық нысандары қоргаудын негизги устанымдарда (1т. 3б.) айтылган жане оган мыналар қосылады:
Занда аса манызды орындардын бири ТЖ-нын алдын алуга багытталган кешенди шаралардын жузеге асырылуына бериледи.
Занда ТЖ немесе басқа да жагдайлардын пайда болуына тотеп беретин қорганыс шараларын жургизуге назар аударылады.
Ерекше маныздылықты, зардап шеккендерге оз уақытында комек корсетип, ТЖ зардабын жою бойынша барлық операциялардын жоспарлыгы жане мақсатты багытталуы алады.
Заннын 20-22 баптарында баяндалган талаптармен, ТЖ болдырмау немесе жою бойынша биринши кезектеги шараларды миндетти турде орындау қарастырылган.
Сонымен қатар, қутқару жумыстарын уйымдастыру, авариялық-қутқару қызметинин қуралдары мен куштерин тарту, жоспармен қарастырылган шараларды уйымдастыру жауапкершилиги биринши уйымдардын басшылары мен жергиликти атқарушы органдарга жуктеледи.
Жою урдисинде оте қажет болган жагдайда апат медицина орталыгынын шугыл медицина комек қызмети қосылады, ал аса қажет болганда-орталық жане жергиликти атқарушы органдарынын медициналық куштери мен қуралдары қосылады.
ТЖ жойылганнан кейин атқарушы органдар, уйымдар миндетти турде халық пен шаруашылық нысандардын тиршилигин жедел қалпына келтиру шараларын жургизуи тиис.
Бул маселе туралы Занда басшылардын, лауазымды тулгалардын, орталық жане жергиликти, окилетти органдардын, уйымдардын, сонымен қатар ҚР азаматтарынын қызметтери анықталады.
Заннын 10-13 баптарында ТЖ саласындагы ҚР укиметинин, орталық атқарушы органдарынын, онын ишинде ТЖМ-нын, сонымен қатар жергиликти окилетти органдарынын окилеттилиги жазылган.
Зан негизги орындаушылардын-ҚР азаматтарынын нақты қызметтерин белгилейди. Олар заннын 7 жане 8 баптарында корсетилген.
Техногендик сипаттагы тотенше жагдайга жататындар:
Екинши негизги белгиси-таралу ауқымы мен келтирген материалдық шыгынынын колемине қарай тотенше жагдай мынадай ТЖ болинеди.
нысандық тотенше жагдайлар, егер апат, зилзала, авария натижесинде ТЖ аймагы ондиристик немесе алеуметтик нысан аумагынан шықпаса;
жергиликти тотенше жагдайлар, егер апат, зилзала, авария натижесинде ТЖ аймагы ондиристик немесе алеуметтик нысан аумагынан шықса, бирақ облыстын 2 ауданына гана тараса;
аумақтық тотенше жагдайлар, егер апат, зилзала, авария натижесинде ТЖ аймагы бир облыстын кем дегенде 3 ауданына тараса, немесе ТЖ ҚР 2 облысында пайда болса;
барынша ауқымды тотенше жагдайлар, егер апат, зилзала, авария натижесинде Тотенше жагдай Қазақстан Республикасынын 3 немесе одан коп облыстарына тараса немесе корши мемлекеттердин шекарасына шықса.
Улы санырауқулақтардын улылық дарежеси артурли; алайда адам ушин қауиптилери бозгылт арамқулақ, шыбынжут, алдама томарқулақ пен тиликқулақ. Адам асқа жарамды санырауқулақты, егер ол булинген болса, жеген кезде улануы мумкин (зен тускен, шырыш аққан жане узақ сақталган).
Бозгылт арамқулақ жаздын екинши жартысы мен кузде оседи. Аса улы санырауқулақтардын бири. Ол сары, жасыл немесе ақ тусти болып та кездеседи. Санырауқулақ туси ақшыл болган сайын онын улылыгы да кушти. Бозгылт арамқулақты басқа санырауқулақпен шатастыру оте қиын, тек жас санырауқулақтын қозықуйрықпен (шампиньон) кейбир гана уқсастыгы бар. Жас қозықуйрықта қалпақшысынын томенги жагындагы қатпарлар қызгылт тусти, ал бозгылт бозгылтқулақта ақ тусти. Сонымен қатар сургылт арамқулақтын улары-фаллоин, фаллойдин мен амантин (аматотоксин) қайнатқан кезде де, қургатқан кезде де озинин улылық қасиетин жогалтпайды. Олар типти адамнын асқазаны мен ишегинде де бузылмайды. Сургылт арамқулақтын улылыгы туралы ақиқатты мына мысалдан коруге болады. Бала осы санырауқулақтын 1/3 болигин жесимен-ақ оте ауыр куйге ушырайды. 1-4 сагат аралыгындагы жасырын мерзимнен кейин уланган адамнын иши қатты бурап ауырады, қусады, иши отеди, организм шолиркейди, қурысады. Уланганнан кейин екинши куни дененин температурасы котерилип, буйрек туйнейди, сары ауру дендейди, тахикардия (журек согысынын жиилеуи, гипотония қысымнын томендеуи) байқалады. Адам кобинесе буйректин жеткиликсиз қоректенуи (дистрофия) салдарынан оледи.
Шыбынжутпен улану биршама женилирек отеди. Қатты оскен шыбынжутты басқа санырауқулақтан ажырату қиын емес. Кейде жана осип келе жатқан шыбынжутты сыроежкадан (санырауқулақтын бир тури) ажырату қиынга туседи. Шыбынқыргышта атропино тектес алколоидтар, мускарин мен аманитин кездеседи. Улану негизинен мускариннин асеринен болады. Жасырын мерзим 1-2 сагатқа созылады, будан қатты тер шыгады, силекей агып, козден жас шыгады, журек айниды, қусық келеди, иш отеди жане бурап ауырады. Орталық нерв жуйесине асер ету салдарынан бас айналады, сондай-ақ адам озин-ози устай алмай, козине бирденелер елестейди. Сауыгу адеттегидей 1-2 куннен кейин басталады. Олимге ушырататын жагдай да кездесип қалады.