Санау жүйесінің түрлері

Апатқа ушыраган жерлерде қогамдық тартип сақтауга коп конил болинеди. Комендатура жумыс жасайды.

Апаттын зардабын жою багытында жургизилетин жумыстар.

Жогарыда айтылгандай апат болган жерге келген жасақшылар АҚ бастыгына барып оздеринин келгендерин баяндап, одан тапсырма алады. Осы тапсырманы орындау ушин ози /жасақшылар командири/ жагдайды тугел тусинуи керек, себеби ози билмей турып ол тиимди шешим ала алмайды.

Барлыгын анықтап, тусинип алганнан кейин командир оз қарауындагы адамдарга истейтин жумысты, онын колемин, басқалармен ара қатынасты тусиндиреди, қандай мақсат қойылганын, ол ушин қандай жумыстар истелетинин анықтап айтады. Жумыстын тури, онын колеми, басты куштери қай жерге салу керектиги, оз куштерин қалай пайдаланатындыгы, осынын барлыгы озине жане қарауындагы адамдарга белгили болуы қажет.

Ен бастысы-адамдарды қутқару, оларды ауруханага жонелту, қажет болса ол жерден коширу /эвакуация/ болып табылады. Коширилген адамдарды қай елди мекенге апарылатыны белгили болуы керек.

Жасақшылар командирине жумысты қашан бастауы керек, оларды ауыстыру, қайда жиналатыны т.б. маселелерди анықтап алуы керек. Жумысқа буйрық берилген сон кириседи. Буйрықтар, қысқаша ари тусиникти,анық жазылуы керек. Жумыс кезинде онын барысын бақылап отыру да командирдин миндети. Егер жагдай озгеретин болса, онда қосымша миндеттер қойылуы, истелетин жумыс, техниканы бекитуде озгеристер т.б. болуы мумкин.

Жасақшылар командири ис-жайды тугел  билип, бақылап отыруга миндетти.

Мысалы: су тасыган жагдайды алайық, сол кезде не истеуимиз керек, қалай истелинеди. Су тасыганда алдымен адамдарды қутқару жумыстары қолга алынады.

Ол ушин барлау қызмети иске кириседи. Бул жумысқа тез журетин катерлер, тикушақ немесе ушақ болинеди. Суда қалып, зардап шеккендерге жузгиш қуралдар, қутқарушылар жибериледи. Судан қорганып уй устине, агаш басына шыгып кеткен адамдарды қутқару қажеттиги туады. Сондықтан қутқарушыларды қутқару қуралдарымен жабдықтаган дурыс. Суда қалган адамдарга комек корсетип журген экипаж оздери суда қимылдау ережелерин, адамдарды қутқару адистерин билулери тиис. Техникамен жабдықталган жасақшылар тобы су кететин каналдар жасау, су тоқтайтын дамба, плотина тургызу жумыстарымен айналысуы керек.  Қай жумыста истегенде де қауипсиздик шараларын сақтап адам шыгыны болдырмауга тырысу керек.

Атом станциялары, не атом бомбасы жарылганда орасан зор қуат болинеди. Ядролық қару, не ядролық жарылыс ядронын ишиндеги кушке негизделген. Ол ядро жарылганда ауыр элементтердин /Уран-235, плутоний-239/ тизбекпен берилетин реакцияларынын куши. Ядро қаруынын куши тротил зарядынын тоннамен олшенетин куши арқылы молшерленеди. Бундай қарудын куши тротилмен алганда жуздеген, мындаган типти мындаган тоннамен есептеледи.

Ядро жарылысынын бес турли қирату факторлери пайда болады:

• ауа толқынынын соққысы;
• жарықты саулелену;
• откир радиация;
• радиоактивтик ластану;
• электромагниттик импульс.

 

Ауа толқынынын соққысы – жарылыстан жан-жаққа оте қатты шапшандықпен тарайтын, жогары қысымдагы ауа соққысы.

Мысалы: 1 мегатонна кушпен жарылыста ауа толқынынын жылдамдыгы 9-сек- 5 км, 22 сек- 10 жетеди. Осындай қозгалыста ол кез-келген техниканы, ондирис қуралдарын қиратады. Ал адам ауа толқынынан зардап шегетиндиги оз алдына, сынган заттардын ушқынынан да жарақаттанады. 1 шаршы см-ге куш тускенде ауа толқыны зор зардап акеледи. Бул ауанын қозгалу шапшандыгы секундына 100 метрге жетеди. Егер 1 шаршы /см-ге 0,2-0,4 -200-400 гр/ салмақ тусетиндей куш болса адам женил жарақат алады. /бас айналу, қулагы шулау, бас ауру/. 1 ш/см 0,5 /500 гр/ салмақтан асып кетсе, адам контузияга ушырап, мурыннан, қулақтан қан кетип, суйектери сынуы мумкин. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЗМУНЫ

Кириспе ……………………………………………………….....……

I-тарау. Қауипсиздик  тусиниги ..............................................................

1.1. «Адам  мекендеген  орта» жуйесиндеги қауип қатерди

        топтастыру ................................................................................

1.2. Омир суру  ортасынын антропогендик қауип қатери...................

1.3. Атмосфералық ауанын былгану кози жане дарежеси...............

1.4. Омир суру ортасындагы адам организмине кери асер

       ететин факторлар ........................................................................

1.5. Адам организминин улы заттарга қарсы куресинин жолдары...

II-тарау. Қазақстан  Республикасындагы азаматтық қорганыс

       Жуйелери.......................................................................................

2.1. Азаматтық  қорганыс жуйесинин қурылымы мен роли..............

2.2. Азаматтық қорганыс жуйесинин мақсаттары.............................

2.3. Азаматтық қорганыс жуйесинин басқару уйымдары мен

       қурылымы ....................................................................................

2.4. Ядролық  қарудын жарылыс ошагы...........................................

2.5. Химиялық  қарудын жарылу ошагы..........................................

2.6. Бактериологиялық  қарудын жарылыс ошагы.........................

2.7. Нерв жуйесин зақымдайтын фосфороргаикалық

       уландыргыш   заттар ...................................................................

2.8. Асери кушти улы заттар (АКУЗ)..................................................

2.9. Халықты қоргаудын ужымдық  қуралдары..............................

2.10. Халықты қоргаудын  негизги адистери мен жолдары...............

2.11. Терини қоргайтын қуралдар ......................................................

2.12. Медициналық қорганыс қуралдары ........................................

2.13. Жеке аптечка .............................................................................

2.14. Жеке химиялық  пакет ..............................................................

2.15. Жеке танба пакети .....................................................................

2.16. Зақымданган ошақтагы қутқару жане апатты қайта

        қалпына келтиру жумыстары ...................................................

2.17. Радиациялық жане химиялық барлау қуралдары .................

2.18. Эвакуация...................................................................................

2.19. Зақымданган ошақтагы қутқару жане қайта

         келтиру жумыстары ...................................................................

2.20. Жумыс жургизудин адиси мен тасили...........................................

III-тарау. Жарақаттар  тури..................................................................

3.1. Даригер келгенге дейин талықсу кезинде сырқатқа

       жардем корсету.............................................................................

3.2. Коллапс кезиндеги даригерге дейинги комек корсету..................

3.3. Жарақаттан естен  тану туралы тусиник .....................................

3.4. Естен тануга қарсы шаралар ......................................................

IV-тарау. Бас жарақаттары.................................................................

4.1. Бас жарақаты кезинде таза тангыш қою тартиби.........................

V-тарау. Жаралар................................................................................

5.1. Жаралар инфекциясы...................................................................

5.2. Жаралардын  жиктелуи..................................................................

5.3. Жарақаттар кезинде асқынушылық............................................

VI-тарау. Суга бату..............................................................................

6.1. Суга батқан кездеги алгашқы медициналық  жане

     даригерге дейинги комек.................................................................

6.2. Электр жарақаты..........................................................................

6.3. Электр жарақатындагы алгашқы медициналық комек............

6.4. Куннин отуи ...................................................................................

6.5. Журек-тамыр аурулары...............................................................

6.6. Газбен  улану.................................................................................

VII-тарау. Тотенше жагдай................................................................

7.1. Тотенше жагдайды топтау...........................................................

7.2. Бейбит уақыттагы тотенше жагдай..............................................

7.3. Техногендик сипаттагы тотенше жагдай....................................

7.4. Техногендик сипаттагы тотенше жагдайдын пайда болу

      асери...............................................................................................

7.5. Химиялық  қауипти обьектидеги апаттар......................................

7.6. Химиялық қауипти обьектилердеги апатты топтау......................

7.7. Радиациялық  қауипти  обьектилердеги апаттар..........................

7.8. Орт жане жарылыс қаупи бар обьектилердеги апаттар....... .......

7.9. Ортти сондиру қуралдары мен жолдары......................................

7.10. Колик апаттары...........................................................................

7.11. Табиги сипаттагы тотенше жагдайдын  сипаттамасы............

7.12. Жер силкиниси...............................................................................

7.13. Халықтын жер силкиниси кезиндеги ис-арекети............................

7.14. Вулкан атқылауы........................................................................

7.15. Опырмалар..................................................................................

7.16. Қар кошкини.................................................................................

7.17. Сел................................................................................................

7.18. Метеорологиялық   сипаттагы тотенше жагдай.......................

7.19. Циклондар мен антициклондар................................................

7.20. Дауыл..........................................................................................

7.21. Боран...........................................................................................

7.22. Гидрогеологиялық  сипаттагы тотенше жагдай......................

7.23. Су тасқыны................................................................................

7.24. Су басу........................................................................................

7.25. Биологиялық  тотенше жагдай.................................................

7.26. Жуқпалы аурулар жане одан сақтандыру...............................

7.27. Эпизоотия мен эпифитотия.........................................................

7.28. Табиги орт..................................................................................

7.29. Халықтын орт кезиндеги ис-арекети.............................................

7.30. Орт кезиндеги зардап шеккендерди издеу жане коширу...........

VIII-тарау. ҚР «Табиги жане техногендик сипаттагы  тотенше

         жагдайлар туралы» Заны..........................................................

8.1. Тотенше жагдайлар таралу ауқымына жане келтирген

        шыгынынын колемине қарай топтастырылуы. (нысандық,

        жергиликти, аумақтық, барынша ауқымды)................................

8.2. Техногендик сипаттагы тотенше жагдай....................................

8.3. Хайуанаттар жане осимдик уларымен уланган кездеги

      даригерге дейинги комекти корсету..............................................

8.4. Санырауқулақпен  улануды емдеу..................................... .......

8.5. Жыланнын  шагуы.......................................................................

8.6. Қарақурттын шагуы.....................................................................

8.7. Кененин шагуы.............................................................................

IX-тарау. Радиоактивти  ластанудын коздери...................................

9.1. Қоршаган ортада радионуклиттердин миграциялауы..............

9.2.Эксперименттик болим зерттеу миндети мен мақсатынын

      тасили...............................................................................................

9.3. Ауыл шаруашылыгын радионуклиттермен  ластанган

      жерлерде жургизу..........................................................................

      9.4. Радиоактивти саулеленудин тири агзаларга асери.........................

             X-тарау. Адам омир-тиршилигинин согыс жагдайындагы

              қауипсиздигинин негиздери..............................................................

     10.1. Ядролық  қарудын жарылыс ошагы.............................................

     10.2. Химиялық  қарудын жарылу ошагы...........................................

     10.3. Бактериологиялық қарудын  жарылыс ошагы..........................

     10.4. Қоргану  жолдары........................................................................

     10.5. Радиация  коздери, ядролық жарылыстагы жане басқа

              апаттардагы болатын зардаптар......................................... .......