Автор работы: Пользователь скрыл имя, 28 Февраля 2013 в 18:30, реферат
Оқыту мақсаты: Болашақ мамандарды теориялык билим жане тажирибелик дагдыга уйрете отырып, омир тиршилигине қауипсиз жане зиянсыз жагдайларын жасауды, экологиялық қауипсиздик бойынша қазирги замангы талаптарга сай жана техника жане технологиялық процестерди жобалауды, табиги апаттардын, зилзалалардын мумкин болатын апат салдарынан халықты жане шаруашылық нысандарынын ондирис қызметшилерин, ал сондай-ақ олардын салдарын жою барысындагы қорганыс бойынша тотенше жагдайларды болжау жане сауатты шешимдер қабылдауды, енбек қызмети мен адам демалысы аймагында қалыпты жагдай жасауды, адам мен онын омир суру ортасын залалды асерлерден қоргау жониндеги шараларды азирлеудин жолдарын уйретуди мақсат етеди.
Мекеменин басшысы осы мекеменин тотенше жагдай кезинде дайындыгы ушин, қутқару жумыстарынын уйымдастырылу жумыстарына жауап береди. ТЖ-дын зардабын жоюга жауапты адам.
Азаматтық қорганыс жуйеси территориялық жане ондиристик негиздери бойынша қурылады.
Территориялық – дегенимиз ар облыс, қала , аудан территориясында қурылады.
Ондиристик – дегенимиз жумыс саласындагы ар министрлик бойынша жергиликти жерде солардын басшылыгымен жумыс жасайтын азаматтық қорганыстын орындары болады.
2.4. Ядролық қарудын жарылыс ошагы
Ядролық қару деп жарылыс кезинде ядролық реакциянын журуинин натижесинде болатын ишки ядролық қуатты пайдалануга негизделип жасалган қаруды айтады. Ол барлық белгили зақымдау қуралынын ишиндеги ен қуаттысы. Ядролық жарылысынын қуаты тротилдик эквивалентпен олшенеди.
Ядролық жарылыс ауада, жер (су) беттеринде жане жер (су) астарында болуы мумкин. Онын талқандау факторына соққы толқын, жарықты сауле болу, откир радиация, тониректи радиоактивти ластау жане электрлик магниттик импульс жатады.
Соққы толқын ауанын бирден қысылысынан пайда болады. Жане дыбыс жылдамдыгынан жогары жылдамдықпен тарайды. Соққы толқыннын пайда болу кози жарылыстын ортасында оте жогары қысымнын пайда болуы. Соққы толқын озинин жойқын кушине байланысты жолындагылардын барин қирата талқандап отеди. Соққы толқыннын куши эпицентринен қашықтаган сайын басендей береди. Адамдар соққы толқыннан тек арнайы панаханаларга, шунқырларга т.с.с. таса жерлерге жасырынып сақтанады.
Жарықтық сауле болу ядролық қарудын жарылысынын асеринен пайда болады. Онын қурамында ультракулгин, инфрақызыл жане коринетин саулелер бар. Жарықты сауле болу жарылыстын кушине байланысты бирнеше секундқа гана созылады. Бул саулелердин ишиндеги қауиптиси инфрақызыл саулеси.
Жарықты саулелену – бул жарылыс кезинде болатын саулелердин қуаты. Бунын қызуы миллион градусқа (жарылыс барысында бирнеше мынга) дейин болады (жарылыстын аягында).
Жарықты саулелену оте қысқа мерзимде асер етеди жане тарауы да лезде болады.
Ол куннен алдеқайда анық, откир, ашық сондықтан алыстан коринеди. Сауленин молшери - калориямен олшенеди.
Жарықты саулелену – адам денесин, жан-жануарды куйдиреди, соқыр қылады.
Куйдиру сатысы бирнеше дарежеде болады:
1 – ши дарежели – 4 кал/см;
2 – ши дарежели – 4-7,5 кал/см;
3 – ши дарежели – 7,5 - 12 кал/см (тери сыдырылады);
4 – ши дарежели – 12 –ден жогары кал/см (теринин куйиги терендеп, жапырықтанып, болшектенип туседи);
Жарықты сауле болу улкен орттердин пайда болуына асер етеди, адамдар куйеди, козди жандырып жибереди.
Откир радиация – гамма саулесинин жане нейтрондардын агымы. Ядролық жарылыстын натижесинде, онын айналасына жогары котерилип булт қураган радиоактивти заттар жерге тусип, айналаны, суды, ауаны радиоактивти заттармен ласатайды.
Радиоактивти заттар адамдарга еки жолмен асер етеди: гамма сауленин бетта-болшектермен болинип адамнын ашық жерине, терисине қонады., екиншиден, олар адамнын ишине кетеди. Осыдан адамдар сауле ауруына шалдыгады. Егер териге радиоактивти заттар коп қонса, адамдар радиоактивти куйик алуы мумкин. Ишке тускен радиоактивти заттар қан арқылы адам бойына толық тарайды. Радиоактивти заттардан панаханалар гана сақтайды.
Электрлик магниттик импульс жарылыстан кенин электрлик жане магниттик аланнын пайда болуына асер етеди. Бундай аланнын колеми бирнеше мындаган шаршы километр аумақ болуы мумкин, ол жарылыстын қуатына тикелей байланысты. Электрлик магниттик импульс улкен антеналы оте сезимтал электрондық элементтерди куйдирип жибереди, приборларды, конденсаторларды, ваакумды қондыргыларды жане т.с.с. электрондық қондыргыларды истен шыгарады.
Радиацияга қарсы қорганыс. Медициналық комек корсету.
Алдымен халықты радиациялық қауип жонинде қулақтандыру керек; ужымдық жане жеке қорганыс қуралдарын пайдалану туралы хабардар ету керек, радиактивти заттармен ластанган аймақтын тургындарын оздерин қалай устау керектигин мумкиншилигинше тусиндиру қажет, радиациянын денгейин анықтаудын манызы зор, дозиметрлик бақылауды турақты жургизу керек, су мен тамақты радиоактивти ластануга зерттеу жасау керек.
Химиялық қару дегенимиз жалпылай улау заттарын қолданатын аскери қару. Химиялық улану заттарын жеткизу ушин зымырандар, бомбалар, снарядтар жане т.с.с. қуралдар пайдаланады. Улану заттары адамдарды, мал-жануарларды, тири организмдерди, озен-колдерди, су қоймаларын, сол ошақ тониректерин, егиндерди, осимдиктерди жояды, қатты зақымдайды.
Улану заттарынын жиктелуи келеси белгилермен анықталады:
2.6. Бактериологиялық қарудын жарылыс ошагы
Бактериологиялық (биологиялық) қару деп терлетки (потогенные) микроорганизмдерди, олардын шыгаратын улары жане жеткизетин қуралдарынын жиынтыгын айтады.
Бул қарудин қауиптилиги – приборлардын жиынтыгынан издеп табудын қиындыгы. Ал олардын асерин анықтау ушин, сол қару қолданылган жерден, судан, ауадан заттар алынып, арнайы жабдықталган зертханада талдау жасап қана анықтауга болады. Оган коп уақыт кетеди, ол жаппай улану басталганда арбир минут, секунд қымбат.
Олар аз молшерде буланатын туссиз суйық туринде кездеседи. Онын иси болмайды. Суықта қатпайды. Суда баяу ериди, ал органикалық ериткиштер мен майларда жақсы ериди.
Ашық жатқан су коздерин, оте узақ уақыт бойы – 6 айга дейин зақымдаушы кушин жоймайды. Адамнын терисине, тыныс жолдары, киимине сину арқылы уландырады. Жазды кундери бир жерде -12 таулик бойы, ал қысты куни 2-3 айга дейин сақталып улайды.
Зарин – бул туссиз немесе саргыштау турде кездесетин, ауада жақсы буланып ушатын, қыста қатпайтын суйық зат. Оны кез келген молшерде суга немесе органикалық ериткиштерге араластырып қолданады. Судын асерине турақты қарсылық корсететиндиктен туйық су коздерин узақ уақыт бойы уландырады. Адамнын терисине, киимине тез синеди. Онын буы 20 км-ге дейин тарайды. Ойлы жерлерде жазда бирнеше сагатқа, қыста 2 тауликке дейин сақталады.
Бул да териге отип жане тыныс алу орындарын улайды. Организмге сингеннен кейин орталық нерв жуйесине зардабын тигизеди.
Иприт – терини куйдирип,ириндетип улагыш заттарга жатады. Ол сарымсақтын иси бар саргыш немес қара қошқыл тусти суйық. Органикалық еригиштерде жақсы ериди. Ол адам терисине сину арқылы улайды. Бул жагдайда адам териси 2-3 сагатта қызарады да, жарага айналып 20-30 таулик бойы жазылмайтын жара пайда болады.
Адам тыныс жуйеси арқылы уланганда бирнеше сагаттын ишинде-ақ ауыра бастайды да, тез арада окпеси қабынып, исинип, тынысы тарылып, туншыгып оледи. Синильдик қышқыл. Бул тез буланып кететин туссиз зат. Ашық жерде тез арада буга айналып ушып кетеди. Қату температурасы – 140С, адам синиль қышқылы тараган ауаны жутқаннан уланады. Фозген – бул туншықтыргыш улы заттарга жатады. Ол туссиз газ туринде болады жане ауадан 3,5 есе ауыр. Шириген коптин иси бар. Адамды буланган куйинде тыныс алу органдары арқылы уландырады. Тегис жерде 30-50 мин, ал ойлы жерлерде 3 сагатқа дейин озинин уландыру кушин сақтайды.
АКУЗ – шаруашылық мақсатта қолданатын зат, олардын қалай болса солай сақтаулы немесе тогилуи адамдарды жаппай улануына алып келеди.
АКУЗ – жабық ыдыста қысыммен сақталады. АКУЗ қайнауга бейим, олардын қайнау температурасы +200С, ал атмосферага газ немесе бу ретинде болинеди, олар улкен қашықтыққа тарайды. Химиялық зақымдау ошагынын колеми, онын адам терисине тамшы суйық тусуи жане бумен дем алу натижесинде болуы мумкин.
АКУЗ тогилген кезде корсетилген немесе истелинетин ис-арекеттер:
Аммиактан, метилхлоридтен, винилхлоридтен жане басқа улы заттардан тыныс органдарын қоргау ушин 30-100 минут бойы қоргайтын противогаз кию керек. Аммиак суга жақсы жайылады. Осыган орай суланган мақта-даке тангышы комектеседи.
Тыныс органдарын хлордан қоргау ушин озинин немес баланыздын даретимен шайылган мата тангышпен пайдаланамыз.
Бул улангыш заттардын баринен тиимди жеке жане ужымдық қоргау қуралдары қоргайды.
Халықты қоргаудын ужымдық қуралдары – тургындарды апат, зилзала салдарынан, сондай-ақ казирги замандагы қырып-жою қуралдарынын зақымдангыш факторларынын қоргаудын ен негизги тасилдеринин бири. Солардын бири- адамдарды ужымдық қоргау қуралына жататын қорганыс гимараттарына жасыру. АҚ жане ТЖ жуйесинде пайдаланылатын мундай гимараттарга панаханалар, радиациядан қоргау орындары (РҚО) жане қарапайым жасырыну орындары жатады.
Панаханалар толқын соққысынан, жарық саулесинен, откир радиациядан жане радиоактивти зақымданудан, ядролық жарылыстын зақымдангыш факторларынан, сондай-ақ улангыш заттардан (УЗ), бактериалдық қуралдар мен қатты асер ететин улы заттардан (ҚУЗ) сенимди қоргауды қамтамасыз етеди.
Ондирис куштерин қазирги замангы қырып-жою қуралдарынан, зилзаладан, радиациялық жане химиялық қауипти объектилердеги апаттардан қоргау – манызды мемлекеттик миндеттердин бири. Қорганыс гимараттары адамдар жасырынуга тиис жерлерге мумкиндигинше жақын орналасуы тиис.
Ядролық қарудын ауа толқынынын соққысынан, тек осы кушти есептеп салынган баспана немесе панахана (убежище) гана сақтай алады.
Жарықтық саулеленуден кез келген жарық откизбейтин богет қоргай алады: агаштын коленкеси, уйдин тасасы.Жауын, туман, қар онын асерин азайтады. Жаз кезинде онын асеринен орт болуы ықтимал.
Откир радиация - ар турли нарселерден откенде гамма саулелери алсирейди, негурлым кедерги коп болса, согырлым ол алсирей береди. Мысалы, ашық траншея – 3 есе азайтады; жабық траншея – 7-10 есе азайтады; бир қабатты агаш уй – 10-15 есе; Жер астындагы уй – 7-15 есе (земляка), арнай дайындалган жер асты уйи – 400 есе; Коп қабатты уй подвалы – 100-400 есе; арнай салынхан баспахана – 1000 есе; темир бетоннан салынган баспана, шахта, тау қуысы – тугел қоргайды еш зиянсыз.
Радиоактивти ластану – жарылыс болган жердеги топырақ, шан жогары котерилип жетмен ыққа қарай жылжи береди де, жол бойы жерге тусип ластайды. Ол 3 зонадан турады:
Ластау молшерине байланысты:
Арнайы қоргану қурылымы бул согыс жане бейбит уақыттагы ядролық жане химиялық қауип қатерде пайдаланатын герметикалық қоргау қурылымы. Арнайы қоргану қурылымында паналайтын адамдар тери мен тыныс жолдарын қоргайтын қуралдарды пайдаланбайды. Радиацияга қарсы панахана бул адамдарды жедел сауле мен радиоактивти заттар жане биологиялық аэрозольдерден қоргайтын қурылым. Қарапайым панахана бул жер қабатындагы санлау, арық, траншея, арнайы қазылган унгир (землянка). Буларды жасауга коп уақыт кетпейди жане оларда адамдар тиимди қоргана алады.
Қорганыс қурылымдары қызметине, орналасу уақытына, қоргану қасиетине жане сиымдылыгына байланысты топталады (Сурет 4 ).
Қызметине байланысты қорганыс қурылымы жалпы жане арнайы болып болинеди. Жалпы қызметтеги қорганыс қурылымы қаладагы халықты қоргау ушин, ал арнайы қызметтеги қурылымы басқару органдары қызметиндеги қызметкерлер, байланыс жане хабарлау жуйелери жане емдеу мекемелеринин қызметкерлерин олардын қуралдарымен қоса қоргау ушин пайдаланады. Себеби бул органдар тоқтаусыз жумыс жасау керек.