Автор работы: Пользователь скрыл имя, 28 Февраля 2013 в 18:30, реферат
Оқыту мақсаты: Болашақ мамандарды теориялык билим жане тажирибелик дагдыга уйрете отырып, омир тиршилигине қауипсиз жане зиянсыз жагдайларын жасауды, экологиялық қауипсиздик бойынша қазирги замангы талаптарга сай жана техника жане технологиялық процестерди жобалауды, табиги апаттардын, зилзалалардын мумкин болатын апат салдарынан халықты жане шаруашылық нысандарынын ондирис қызметшилерин, ал сондай-ақ олардын салдарын жою барысындагы қорганыс бойынша тотенше жагдайларды болжау жане сауатты шешимдер қабылдауды, енбек қызмети мен адам демалысы аймагында қалыпты жагдай жасауды, адам мен онын омир суру ортасын залалды асерлерден қоргау жониндеги шараларды азирлеудин жолдарын уйретуди мақсат етеди.
II дареже - қатты естан тану. Жагдай ауыр. Ес сақталады, алайда зардап шегушинин қоршаган ортага қулқы жоқ.Сыртқы алем асерин алсиз сезинеди коздин қарашыгы тарылган, жарықтан алсиз титиркенеди. Рефлекстердин барлық турлери томендетилген. Тери сургылт туске енип бозарып ақшылданады, устаган кезде салқын, дене температурасы томендеген. Тамыр согысы жии, журектин ыргагы баяу естиледи. Куре тамырлық қысым сынап баганасы бойынша 70/40 мм. Тыныс алу кушейип, жиилей туседи.
III дареже - оте ауыр жагдай. Зардап шегушинин мулдем еси жоқ.Тери бозарады,суық, салқан тери шып-шып шыгады. Коздин қарашыгы улкейеди, жарықтан мулдем титиркенбейди, Куре тамырлық қан қысымы анықталмайды, тамырдын согысы байқалмайды, тыныс алу бирқалыпты емес. Дененин қурысуы мумкин.
3.4. Естен тануга қарсы шаралар
Есинен айырылган адамдар алгашқы медициналық комекти қажетсинеди. Зардап шегушини ауыратын жерлери богде затқа тимейтиндей етип жатқызады. Оларга мумкиндик болса, ауыртпайтын дари – дармек: промедол.морфин, аналгин 5%-2мм ертинди, олар болмаса 0,5 г аналгин, 0,1г кофеин, кордиамин егеди, есинен тануга асер еткен себепти жояды, устинен жылы киим жабады. Егер зардап шегушинин ишинен жарақат жоқ болса, оган ыстық шай ишкизеди, арақ немесе басқа да спирт ишимдигин береди.
Зардап шегушини оте муқият жане кешиктирмей медицина мекемесине жеткизеди. Оны апаратын жерге аса сақтықпен, басқа жерлерден ауыртып алмай, ынгайлы коликпен жеткизеди.
Дененин сыдырылуы, тилинуи, буыннын таюы, синирдин созылуы. Теринин айтарлықтай бериктик қасиети бар жане жарақат кезинде онын тутастыгы бузылмайды, ал осы уақытта жумсақ улпалар мен суйектер зақымдалуы мумкин.
Егер дене тилинген немесе сыдырылган жерлер ластанбаса, оны адамнын озинин емдеуине болады. Егер жара улкен болса, ен жақсысы даригерге барып, ауруга қарсы ектиру керек.
Жумсақ улпалар зақымдануынын аса коп тараган тури дененин сыдырылуы болып табылады, ол қатты заттын соққы салдарынан пайда болады,соққы тиген жер бирден улбирейди, кобинесе когереди олардын пайда болуы зақымдалган тамырлардан қаннын агуымен тусиндириледи.
Тарамыстын созылуы секирген, қулаган,ауыр затты котерген кездеги ебдейсиз арекеттерден туындайды. Созылу белгилери-буыннын сырқырауы, теринин улбиреуи,қозгалауы қиындыгы.
Алгашқы медициналық комек. Жарага тииспей, онын айналасын суланган мақтамен суртиниз, жарага йод жагып, оны таза дакимен таныныз, улкен жараны ен жақсысы алгашқы комектин жеке пакетиндеги дакили-мақталы жастықшасы бар тангышпен байлаган жақсы (мундай пакеттер дариханада сатылады), тангыш материалды алган кезде ешбир жагдайда жаранын устине жабылатын жастықшага тииспениз,егер қолынызда даки жоқ болса, таза бет орамалды пайдаланыныз, жараны толық жабу керек, тангыш денени қатты ауыртпау ушин оны аса қатты тартпау қажет, егер бир-еки куннен кейин тилинген немесе сыдырлыган жер ириндеп, ал онын тониреги исип кетсе даригерге барыныз.Сырқатты басу ушин зардап шегушиге 0,25-0,5г анальгин беруге, ал жарақаттанган жерге музды қаганақ қоюга болады.
Буынын шыгуы – бул буындагы суйектерди ажырататын буынын устинги жагынын анатономиялық озара қарым-қатынасынын озгериси.Буын шыққан кезде онын қызмети бузылады.Буыннын шыгуы толық жане жартылай шыгу болып болинеди. Буыннын таюы адетте синирдин созылуына немесе буынды бекитетин байламды узуге,кейде буын қоржынын зақымдауга, ягни буыннын устинги жагын жабатын қабатты зақымдауга алып келеди.
Буыннын шыгу белгилери. Домбыгу, буынын табиги емес пишини, озгеруи, буын тонирегинин қатты сырқырауы, асиресе сал қозгалганда, буын тонирегиндеги тери тусинин озгериси, жарақаттанган буындагы қозгалыстын шектелуи, бир затқа тисе қатты сырқырайды.
Буыннын шыгуы да суйектин сынганы сияқты елеули жарақат, арнайы медициналық комекти комекти қажет етеди. Дененин жарақаттанган болигин тузетуге тырыспаныз. Тақтанын немесе шинанын комегимен зақымданган буынды қозгалтпаныз, мумкиндигинше сол жерге тииспеуге тырысыныз. Буын шыққан жерге суық компрес қойыныз. Сирақ немесе жилиншик жарақаттанган жагдайда аяқты котерип устауга тырысыныз, бул буыннын домбыгу денгейин азайтады. Зардап шегушиге жагдай жасап, жатқызуга тырысыныз.
IV-тарау. Бас жарақаттары
Бас суйеги мен бас миынын зақымдануы механикалық жарақаттардын аса ауыр турине жатады. Бас суйеги мен бас миынын жарақаттары ашық жане жабық болып болинеди.
Бас суйеги мен бас миынын жарақаттануы шартты турде уш топқа болинеди: жумсақ улпалардын жаралануы, оте алмайтын (қатты ми қабы жарақаттанбайды) жане (қатты ми қабы зақымданады).
Бас миын зақымдаган заттардын сипаты бойынша ол мидын шайқалуы, сыдырылуы жане қысылуы болып болинеди.
Басқа қатты соққы тиген кезде мидын зақымдануы мумкин (мидын шайқалуы жане сыдырылуы).
Мидын шайқалуынан адам есинен айрылады. Соққы қатты болса, бул белгилер анық билинеди. 1-2 ден 20-30-га дейинги минутта естен айрылу байқалып, артынша еси кирип жарақатқа ушыратқан оқига мен жагдайды жадына тез тусире алмайды. Сырқаттар бастарынын ауыргандыгына, айналгандыгына шагымданады, қусқылары келеди, алсирейди. Мидын клиникалық шайқалуы тери жамылгылардын бозаруынан, болмашы ентикпеден, қусуга арекеттенуден, журектин лупилдеуинен билинеди. Зақымданушыны адеттегидей сулейсоқ, ал кейде керисинше қозушылық байқалады.
Бас сыдырылган кезде ес сақталады, алайда онын тонирегинде исик болуы мумкин. Бас қатты ауырады, журек айныйды, кейде қустырады.
Қатты соққы толқыны асеринен (жарылыс) адам организми жалпы контузияга ушырауы мумкин. Ауыр жагдайда адам узақ уақыт бойы есинен айрылады, бас ауырады, кору жане есту қабилети бузылады. Есте сақтауы алсирейди немесе жогалтады.
Ауыр дарежедеги мидын сыдырылуы сананын оте орескел бузылуымен сипатталады (уйқы басу, естен тану).
Уйқы басқан кезде сырқаттар қоршаган ортаны елемейди, тапсырманы орындамайды, сурақтарга жауап бермейди. Сырқатты осы куйден дореки денени ауыртатын титиргендиргиштерди қолдану арқылы гана шыгаруга болады.
Талықсыган кезде сырқатқа сыртқы дуниенин асери сезилмейди, ол орталық жуйке жуйесинин зақымдалу салдарынан болады мунын себептери артурли. Олар бастапқы жане қайталама болып жиктеледи. Бастапқы себептер орталық нерв жуйесинин зақымдалуына байланысты. Ал қайталама себеп орталық нерв жуйесинин зақымдалуы ишки органдар мен жуйелер тарапынан болган қандай да бир аурудын салдары болып табылады.
Мидын қысылуы кобинесе ишки бас суйегиндеги гематомадан (қа жиналган тер астында домбыгу) немесе сынган бас суйегинин сыныгынан туындайды. Адетте жарақаттанганнан кейин ес жогалады, ол бираз уақыттан кейин қалпына келеди, содан сон сананын бузылуы басталады.
Алгашқы медициналық жардем. Ен алдымен бас суйеги мен ми жарақатынын сипатын (ашық немесе жабық) жане зардап шегушинин жай-куйин анықтау қажет. Будан кейин сананын бузылу, қан агу жане сыртқы тыныс алудын дарежесин анықтаган жон.
а)
Сурет-6 Басқа «тақия» тариздес тангыш орау.
Қан аққан кезде жарага таза қатты тангыш байлайды. Тыныс алу бузылган кезде ауыз қуысы мен жогары тыныс жолдары босаган сон жасанды тыныс алу шарасын жасайды. Ессиз куйдеги адамдардын тилин байқаган жон, ойткени ол қозгалыс кезинде тыныс жолдарын жауып тастау мумкин.
Тыныс жолдарына қаннын, қусықтын тусуин ескерту мақсатында жаралыны буйирлеп жатқызып тыныштықта қалдырады. Мундай кезде оган 50%-2 мл аналгин жане 1%-2 мл димедрол еритиндисин немесе 2% супрастин енгизеди. Ашық жарақат кезинде пенициллин тагайындайды. Басқа муз салынган қуық қояды.
4.1. Бас жарақаты кезинде таза тангыш қою тартиби
Басқа тангышты-«тақияны» мынадай адиспен қояды. 1м-га жуық бинт кесиндисин тобеге қояды, онын ушын (байламын) тик қулақ қалқанынын алдынан томен тусиреди. Басты айналдыра (6а-сурет) отыра байлайды, содан сон туйинге жеткен сон бинтти онын тонирегинен еки жагынан да орап қигаштай желкеге жеткизеди, желке мен мандай арқылы кезекпен орап, бастын букил шашты болигин жабады (6б сурет). Бас ауқымды жараланган кезде беттин устиндеги олардын орналасуына орай «ауыздық» тариздес тангыш қойган жақсы. Мандай арқылы 2-3 рет айналдыра мыгым ораганнан кейин (6а сурет) бинтти желке арқылы (7-сурет) мойын мен иекке апарады, иекпен тобе арқылы бирнеше рет тиктей орайды, содан сон иектен бинт желкеге апарылады. Мойынды, комей мен иекти жабу ушин тангыш (7б суретте) корсетилгендей қойылады.
а)
Сурет-7 Басқа «ауыздық» тариздес тангыш орау.
Мурынга, мандайга, иекке сақпан тариздес тангыш қояды (8а,б,в сурет), бул тангыш енди бинттен немесе узындыгы 75-80 см мата кесиндисинен жасалады. Сол ушин тангыштын ушын еки жагынан онын узындыгы 15-20см орта болиги тутас қалатындай есеппен айналдыра кеседи. Қиындынын кесилмеген болигин қажетти жерге колденен багытта орайды.
Будан кейин 2-3 айналдыра орап тангышты бекитеди тангыштын ушын иектин астынан бинтпен бекитеди.
а) мурынга б) мандайга в) иекке
Сурет-8 Сақпан тариздес тангыш
Жаралар тери жамылгысынын теридеги килегейли қабықтын тутастыгы бузылып, улпалардын механикалық зақымдануынан пайда болады. Жаралар женил жане қатты болып болинеди.
Сурет -9 Туйрелген жаралар
Қатты жарақаттану кезинде теринин астындагы клеткалар гана емес сондай-ақ булшық ет, суйек, нерв, синир, байлам, ири қан тамырлары зақымданады. Жарақаттагыш зат дененин ишине –килегейли қабыққа, бас суйектин қуысына жане т.б. енуи мумкин осындай бойлай салынган жарақат ишки органдарды зақымдайды (9-сурет).
Сурет-10 Кесилген жаралар
5.2. Жаралардын жиктелуи
Жаралар заттын немесе қарудын турине байланысты жаралар: кесилген, тилинген, туйрелген, сыдырылган, тистелген, жарымдалган жане оқ тиген болып болинеди.
Сурет-11 Жарымдалган жара
Туйрелген жаралар туйрегиш қарулы найза, пышақ, биз, ине, шеге асеринен болады. (9-Сурет)
Жаранын осы тури улкен терендиктеги шагын сыртқы санылаумен сипатталады. Ойткени жаранын аузы тар, ал кейде улпалардын ауысу салдарынан (булшық еттин қысқаруы) ол узилгиш жане ирек тариздес болады. Бул туйрелген жараларды қауипти етеди, ойткени зақымдалу терендиги мен ишки органдардын ықтимал жаралануын анықтау қиын.
а)
Сурет-12 Атыс қаруынан болган жарақат.
Кесилген жаралар жузи откир заттар арқылы болады ( пышақ, устара, шыны жане т.б.). кесилген жаралардын шети тегис жане зақымданбаган болып келеди. Қан жии агады (10-сурет).
Жарымдалган жаралардын шети тегис жане ластану денгейи улкен, қаннын агуы жии.
Тилинген жаралар ауыр откир заттын тиюинен болады( балта, қылыш). Сырттай қараганда кесилген жараны еске тусиреди, алайда зақымдану аумагы улкенирек, кейде типти суйектин зақымдануына апарып согады. Жаранын шети биршама исинеди.
Сыдырылган жаралар ауыр жалпақ заттын соққысынан (балга, тас жане т.б.). сыдырылган жаралардын шети исинеди, тегис емес, қан қатады, тамырлардын жане олардын тыгындалуынын натижесинде жара шетинин нарленуи бузылады. Исинген улпалар микробтардын кобеюине септигин тигизеди (11-сурет).
Атыс қаруынан болган жаралар атыс қаруынын зақымдау салдары болып табылады. Қару турине байланысты оқтан жаралану, бытырадан жаралану, жарықшақтан жаралану (мина, граната, снаряд). Атыс қаруынан болган жарақат тесик болуы мумкин. Жаралаушы зат тесип отеди жане онын кирип-шыгу санылауы болады. Кейде зат денеде турып қалады, ал кейде тиип оте шыгады (12а –сурет).