Морфология растений

Iснуе некалькi тыпаў  прарастання насення. Разглядзiм  асноўныя з iх.

Прарастанне аднадольных  раслiн вывучаецца на прыкладзе культурных злакаў. Зародкавы карэньчык злакаў спачатку акружаны калеарызай. Яна засцерагае корань ад пашкоджання, калi ён прабiваецца праз покрыва зярноўкi. У кукурузы (Zea mays L.) зародкавы карэньчык iнтэнсiўна расце i ўтварае добра выражаны галоўны корань. У iншых злакаў вельмi рана, яшчэ да прарастання, закладваюцца прыдаткавыя каранi, таму ў некаторых вiдаў яны з`яўляюцца разам з зародкавым i называюцца першаснымi зародкавымi карэньчыкамi.

Зародкавая пупышачка  зверху пакрыта першым замкнутым  лiстом - калеоптылям. Ён мае конусападобную форму, моцную завостраную вяршыню пры дапамозе якой лёгка прабiваецца памiж часцiнкамi глебы. Калеоптыль празрысты, скрозь яго прасвечваюць сапраўдныя зялёныя лiсцiкi. У голых зярновак (пшанiца-Triticum L., жыта - Secale cereale L.) калеоптыль адразу ж расце ўверх. У ячменю (Hordeum L.) i аўса (Avena L.), якiя маюць плевачныя зярноўкi, калеоптыль спачатку расце пад плеўкамi ўздоўж зярноўкi, а потым выходзiць вонкi з процiлеглага боку. Праз 5-8 дзён пасля з`яўлення праростка над паверхняй глебы калеоптыль разрываецца, i выходзіць першы зялёны лiст. З утварэннем трох-чатырох лiстоў  фаза праростка завяршаецца, i раслiна ўступае ў новую фазу - кушчэння. Адзiная семядоля злакаў не выносiцца на паверхню глебы i выконвае функцыю гаўсторыя, якi ўсмоктвае пажыўныя рэчывы з эндасперму.

З а д а н н  е .Разглядзець i зарысаваць праросткi голай зярноўкi (кукуруза, жыта цi пшанiца) i плевачнай зярноўкi (авёс цi ячмень) на стадыi з`яўлення першасных зародкавых каранёў, замкнутага калеоптылю i выхаду сапраўднага лiста. Адзначыць галоўны корань у кукурузы, першасныя зародкавыя каранi ў iншых злакаў, калеарызу, калеоптыль, першы сапраўдны лiст.

 

Развiццё надземнай  часткi праросткаў двухдольных раслiн  адбываецца неаднолькава. Адрознiваюць  надземны (эпiгейны) i падземны (гiпагейны) тып прарастання.

Надземнае прарастанне  добра бачна на прыкладзе лубiну цi фасолi звычайнай (Phaseolus vulgaris L.).  У прарастаючага семя ўслед за зародкавым карэньчыкам, з якога развiваецца галоўны корань, пачынае актыўна расцi гiпакатыль. Ён расце нераўнамерна i ўтварае пятляпадобны выгiн. Менавiта пяцелька гiпакатыля прабiваецца на паверхню глебы i цягне за сабой семядолi, памiж якiмi схавана вяршыня парастка. Па-над зямлёй гiпакатыль выпростваецца i выносiць семядолi, якiя зелянеюць i некаторы час выконваюць функцыю асiмiлiруючага лiсця. З верхавiнкавай пупышкi iдзе далейшае развiццё парастка, з`яўляецца першае сапраўднае лiсце. Семядолi паступова змяншаюцца, вянуць i ападаюць.

Падземнае прарастанне  можна назiраць на праростках гароху пасяўнога (Pisum sativum L.). Развiццё каранёвай сiстэмы адбываецца так, як i ў раслiн з падземным тыпам прарастання, аднак фармiраванне надземнай часткi праростка iдзе iнакш. У гароху не развiваецца гiпакатыль, таму семядолi застаюцца ў глебе. Пасля ўтварэння галоўнага кораня пачынае расцi пупышачка. На паверхню глебы яе выносiць эпiкатыль. Семядолi апасля таго, як растрацяцца iх пажыўныя рэчывы, разбураюцца. Першыя два лiсцiкi праростка звычайна недаразвiтыя, астатнiя - нармальныя тыповыя, парна-пёрыста-складаныя.

Для большасцi двухдольных  раслiн характэрна надземнае прарастанне. Падземнае, як у гароху, прарастанне  наглядаецца ў бобу кармавога, вiкi, дуба, чачавiцы i некаторых iншых раслiн.

 

З а д а н н  е . Разглядзець праросткi фасолi (лубiну)   i гароху на розных стадыях прарастання, зарысаваць iх, паказаўшы ўзровень глебы. Адзначыць галоўны корань,

семядолi, гiпакатыль, эпiкатыль, сапраўднае лiсце, пупышку.

 

 

Л I Т А Р А Т У Р А

 

1.Бавтуто Г.А. Лабораторный  практикум по анатомии и морфологии  растений.– Мн.: Выш. шк.  1985. - З52с.

2. Васильев А.Е., Воронин Н.С., Еленевский А.Г., Серебрякова Т.И. Ботаника. Анатомия и морфология растений.– М.: Просвещение, 1978, 1988. - 480с.
3. Вехов В.Н., Лотова Л.И., Филин В.Р. Практикум по анатомии и морфологии высших растений. Вегетативные органы.– М.:Просвещение, 1980. -190с.
4. Воронин Н.С. Руководство к лабораторным занятиям по анатомии и морфологии растений.– М.: Просвещение, 1972. - 160с.
5. Киселева Н.С., Шелухин Н.В. Атлас по анатомии растений.– Мн.:Выш. шк., 1969.- 288с.
6. Кудряшева З.Н., Зубкевич Г.И. Курс лабораторных занятий по морфологии растений.– Мн.: Выш. шк., 1970. -151с.
7. Курсанов Л.И., Комарницкий Н.А., Раздорский В.Ф., Уранов А.А. Ботаника. Т.1.– М.: Просвещение, 1966. - 424 с.
8. Хржановский В.Г., Прянишников З.Д., Исаин В.Н., Юрцев В.Н. Практический курс ботаники.– М.: Высш. шк., 1960. -247с.
9. Тутаюк В.Х. Анатомия и морфология растений.– М.: Высш. шк., 1972. - 336с.; 1978. - 318с.
10. Эсау К. Анатомия растений.– М.: Мир, 1969, 1980. - 564с.
11. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника.– М.:Высш. шк., 1990. - 366с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                   МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ І НАВУКІ  РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ

 

                                      БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАЎНЫ УНІВЕРСІТЭТ

 

 

                                                                                         Т. А. Сауткіна, В. Д. Паліксенава,

                                                                                         Г. І. Зубкевіч, У. У. Чэрнік

 

 

МАРФАЛОГІЯ І АНАТОМІЯ РАС ЛІН

 

 

 

Вучэбны дапаможнік да лабараторных заняткаў

для студэнтаў спецыяльнасці  Н. 04. 01. 00 –

‘’Біялогія” і Н. 06. 01. 00 – “Экалогія”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                         Мінск – 1996

Рэцэнзент: Л. В. Кахновіч, дацэнт

 

 

 

 

 

 

Разгледжана і рэкамендована да выдання рэдакцыйна-выдавецкім Саветам Белдзяржуніверсітэта

 

 

Сауткіна Т.А., Паліксенава В.Д., Зубкевіч Г.І., Чэрнік У.У.

Марфалогія і анатомія раслін: Вучэбны  дапаможнік да лабараторных заняткаў. – Мн.: Белдзяржуніверсітэт, 1996.

 

 

 

У дапаможніку дадзены заданні па канкрэтных пытаннях марфалогіі і анатоміі раслін, якія прапрацоўваюцца на лабараторных занятках, а таксама прыводзяцца асноўныя тэарэтычныя звесткі. Яны даны вельмі лаканічна, але дастаткова пэўна адлюстроўваюць асаблівасці анатамічнай і марфалагічнай будовы органаў вышэйшых раслін.

Дапаможнік складзены ў адпаведнасці з праграмай па марфалогіі раслін, якая зацверджана Саветам біялагічнага факультэта.

 

 

 

 

 

                                                                                Ó Т. А. Сауткіна, В. Д. Паліксенава,

                                                                                     Г. І. Зубкевіч, У. У. Чэрнік, 1996