Автор работы: Пользователь скрыл имя, 12 Марта 2012 в 06:25, реферат
Мемлекеттік қызмет тиімділігі мен оның қызмет көрсетулерінің сапалығының проблемалары көптеген елдердің күн тәртібінде тұр. Қоғамдық және экономикалық қатынастарды мемлекеттің рөлінің трансформациялық процесінің жүруі өтпелі экономикалық елдердің ерекшелігі. Сондықтан мемлекеттік қызмет тұрғындардың қажеттіліктері мен қоғамның күтімдеріне және де мемлекеттің ауысып жатқан функцияларына көп мән беру керек.
Мемлекеттік қызмет туралы зандар Конституциядан, осы Заңнан, Қазақстан Республикасының өзгеде нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
Мемлекеттік қызметтің принциптері:
1. Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет:
а) заңдылық
ә) Қазақстандық патриотизм
б) мемлекеттік өкіметтің заң шығарушылық, атқарушылық және сот тармақтарына бөлінуіне қарамастан, мемлекеттік қызмет жүйесінің біртұтастығы,
в) азамат құқықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерінің мемлекеттік мүдделері алдындағы басымдағы,
ғ) жалпы қол жетімділік, яғни Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке қол жеткізуге және өз қабілеттер мен кәсіби даярлығына сәйкес мемлекеттік қызмет бойынша жоғарлатуға тең құқығы,
ғ) азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруінің еріктілігі,
д) мелкеттік қызметшілердің кәсібилілігімен жоғары біліктілігі.
е) мәні бірдей жұмыстарды орындағаны үшін еңбекақыны тең төлеу,
ж) жоғарыда тұрған мемлекекттік органдармен лауазымды адамдар өз өкілеттілігі шегінде қабылдаған шешімдерді орындаудың бағынысты мемлекеттік қызметшілер мен мемлекеттік органдардың қызметшілермен өкілеттілігі,
з) мемлекеттік қызметшілердің бақылауында болуы және есептілігі:
и) мемлекеттік құпиялар мен заңмен қорғалатын өзге де құпия болып есептелетін қызметті қоспағанда, қоғамдык пікірмен жариялылықты ескеру:
к) мемлекеттік қызметшілердің құқықтық және әлеуметтік қорғалуы,
қ) мемлекеттік қызметшілерді қызметтік міндеттерні адал, ынталды, ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды орындағаны үшін көтермелеу,
л) мемлекеттік қызметшілердің міндеттерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны және өздерінің өкілеттілігін асыра пайдаланғаныүшін жеке жауаптылығы,
м) мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыруды үздіксіз жүргізу принциптеріне негізделеді.
2. Мемлекеттік органдарда саяси партиялардың ұйымдарын құруға жол бермейді. Мемлекеттік қызметшілер лауазымдық міндеттерін атқарған кезде заңдардың талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктермен олардың оргадарының шешімдеріне байланысты болмайды.
Осы заң барлық мемлекеттік қызметшілерге қолданылады, бұған Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында немесе өзге де заң актілерінде олар үшін өзгедей құқықтық мәртібе белгіленген жағдайлар қосылмайды.
Техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыратын және мемлекеттік органдардың жұмыс істеуін қамтамасыз ететін адамдар мемлекеттік қызметшіге жатпайды. Мұндай адамдардың тізбесін ҚР үкіметі белгілейді.
3 бөлім. Мемлекеттк қызметтің тиімділігін арттырудың
3.1. Мемлекеттік қызметтің тиімділігін арттырудың экономикалық
негіздері
Мемлекеттік қызмет әлемде үш мың жылдан бері бар. Осы уақыт ішінде ол патриархтың тұрпаттан үтымды—құқықтық тұрпатқа дейінгі елешулі өзгерістерден өтті.
Қазіргі кезде халық жергілікті мемлекеттік қызеттің рөлін ең алдымен оның қол жеткізген әлеуметтік нәтижелеріне: жолдардың жағдайы мен елді мекендердің көркеюіне, сапалы азық—түлік, тауарлар мен қызмет көрсету базарларына тұрғын үйлердің жылуымен, электрмен қамтамасыз етілуіне, қоғамдық тәртіптің сақталуына, және мектептердің, ауруханалардың және пошталардың жұмысына, жұмыссыздықтың азаюына және азаматтардың басқа да қажеттерінің шешілу деңгеіне қарап бағалайды.
Тиімді мемлекеттік жұмысты көбінесе тәжірбиелі машенистері бар локомотивтермен, заңдарды—бағдаршамдармен, ал азаматтарды—фирмалық жолауышылармен салыстырады. Көптеген азаматтар халықтың әл—ауқатын арттыру және елдің көркеюі үшін көп нәрсе мемлекеттік қызметтің сапасына байланысты, өйткені ол—болып жатқан маман шенеуниктері бар кәсіптік сатылы жүйе деп дұрыс ойлайды. Халықтың бұл ойы орынды, өйткені тәжірибе көрсетіп отырғандай, көптеген елдердің өркендеуінде олардың жоғары білікті шенеутиктерінің еңбегің зор.
Сонымен бірге мемлекеттік қызметтің көпқырлы құбылыс екенін атап өткен жөн. Сондықтан мемлекеттік қызметті формалаған кезде оған тар аяда, тек "мемлекеттік "органдардағы мемлекеттік қызметшілердің, мемлекеттік үкіметтің міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағыталған лауазымдық өкілеттігін атқару жөніндегі қызметі" (Қазақстан республикасының "мемлекеттік қызмет туралы" заңының 1-бабы) ғана деп қарастыруға болмайды.
Мемлекеттік қызметті күрделі жүйе деп біліп, оны жетілддіру үш қырынан да:
—әлеуметік институт ретінде;
—мемлекеттік-құқықтық инстиут ретінде;
- ұйымдасытыру институты ретінде талдаған жөн;
1. әлеуметтік институт ретіндемемлекеттік қызмет біріншіден, мемлекеттік басқару жүйесінің бір бөлігі, екіншіден—мемлекеттердің азаматтармен байланысы үшін шенеуниктерді көпшілік кәсіптік қызмет жүйесіне ұйымдастырудың пошымы, үшіншіден корпоротивтік кәсіптік— этикалық жүйе болып табылады.
2. мемлекеттік—құқықтық интитут ретінде мепмлекеттік қызметті ең алдымен негізінен құқықтың конститутциялық, әкімшілік, қаржылық, халықаралық көпшлік құқығы сияқты салаларының нормаларынан тұратын құқықтық актілердің жиынтығы деп қарастыру керек.
3. ұйымдастыру институты ретінде мемлекеттік қызмет, мемлекет міндеттерінің ойдағыдай шешілуін қамтамасывз ету үшін ұйымдастыру пошымдарымен әдістері, ережелер мен әкімшілік процедгуралар, талаптар, өкілеттік пен жауапкершілік, шенеуніктерді даярлау және олардың біріктігін көтеру тұрғыйсынан талдануға тиіс.
4. әрине, жоғарыда айтылғандардан аймақтардағы мемлекеттік қызметтің тиімділігін қамтамасыз ету үшін көп нәрсе жоғарыдағы мемлекетік құрылымдарға байланысты екені көрінеді.
Мемлекеттік қызметтің тиімділігін қамтамсыз етудің негізгі құрамдас бөліктері ретінде мыналарды бөліп көрсету керек:
1. мемлекеттің миссиясын анықтау;
2. осы негізде ұлттық мемлекеттік басқаруды дамытудың тұтас теориясын әзірлеу;
3.мемлекеттік қызметтің көпке ұғымды түсінігін жасау. Қазіргі кезде мемлекеттік қызмет әлемінің көптеген елдерінде жаңадан байыптап жаңартуды бастан кешіруде. Бұл тегін емес, өйткені ел азаматтарының әл—ауқаты көбіне мемлекеттің басты "адамдық құрамы"—шенеутіктердің қызмет атқару сапасына байланысты анықталатын болады. Мемлекеттік қызметтің барлық мәндік комыпоненттерін анықтап алмай, біздің ол туралы біліміміз әрқашанда үстіріт баяндаушылық сипатта болмақ.
Кейбір реформаторлар мемлекеттік қызметтің белгілерін, принциптерін ғана бөліп көрсетеді немесе мемлекеттік қызмет жөніндегі зандардың жекелеген ережелеріндегі өзгерістерге ғана ден қояды. Бірақ мұндай көзқарас мемлекеттік қызметің мәні мен ішкі логикасын танып—білуге, ақыр соңында оның қоғамдағы әлеуметтік түсінуге мүмкіндік бермейді.
Мемлекеттік қызметті талдауға байыпты көзқарас оны қалағанның бәрінін, қолынан келе беретін қарапайым кәсіп ретінде қарастырмауды талап етеді, өйткені ол күрделі ғылым, өнер.
Біздің ойымызша, мемлекеттің миссиясын бүгінде БҰҰ құжаттарының қағидаларынан өрбіткен жөн. БҰҰ бас ассамблеясы қабылдаған Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы адам—азаматтың мүдделері мемлекет мдделерінен басым екендігі туралы жаңа базалық қағиданы бекітті. Осынау іргелі қайта бағалау БҰҰ-на мүше барлық мемлекеттерден өз аумақтарында мемлекеттің қоғамдағы миссиясын да күрт өзгертуді талап етеді.
Осыған байланысты БҰҰ-на мүше елдердің конститутцияларында қоғамдағы әлеуметтік биліктің қайнары халық деп аталып көрсетіледі, ал мемлекет қоғамның бір бөлігі деп қараладлы. Қазақстан Республикасы конститутциясының 3-бабында да біздің елдегі мемлекеттік биліктің бірден-бір қайнары—халық деп атап көрсетілген.
БҰҰ құжаттарынан әне БҰҰ-на мүше елдердің конститутцяларынан бір ғана бұлтатпас қорытынды шығады — демократиялық қоғамның саяси ұйымының негізгі айқындаушы буыны елдің барлық азаматтарын біріктірудің ұйымдық—құқықтық пошымы ретінде тек қана халық.
Мемлекеттік басқарудың ұлтық жүйесі мемлекет миссиясының сипаты мен әлеуметтік анықтылығынан қалыптасуы тиіс екендігін жоғарыда айтқанбыз. Мемлекеттік басқарудың тиімді ұлттық жүйесі оны дамытудың біртұтас теориясынсыз мүмкін еместігін дамыған елдердің тәжірибесі көрсетіп отыр. Көптеген жетекші елдердің (АҚШ, ГФР, Жапонния, Франция, және басқалары) өздерінің барлық жетістіктерін ең алдымен мемлекеттік басқарудың тұтас теориясын жүзеге асыру мен байланыстыруы тегін емес, өйткені дамудың біртұтас теориядан тыс жекелеген салалық тұжырымдамалары мен бағдарламалары мол. Әдетте мемлекеттік бас қарудың біртүтас теориясында мемлекеттік қызметтің құрамдық тетік ретіндегі ролі анықталуға тиіс.
"Мемлекеттік қызмет " ұғымының дұрыс анықтамасының маңызы зор. Мысалы, ГФР-да мемлекеттік қызмет функциялық көзқарас тұрғысынан кеңінен—барлық мемлекеттік институттардың азаматтар (халық) мүддесі жолындағы қызметі ретінде қарастырылды.
Сондықган континенттік Еуропада мемлекеттік қызмет ең алдымен әртүрлі мемлекеттік функцияларды орындаудың мамандандырылған пошымы ретінде, мысалы, салық жинау (салық қызметі), шекараны сырқы жаулардан қорғау (шекаралық қызмет), азаматтарды санитарлық— эпидемологиялық қорғау (санитарлық қызмет) және тағы басқа ретінде түсініледі.
Мемлекеттік қызметке анықтама беруде басқада көзқарас бар. Кейбір елдер мемлекеттік қызметті нақты азаматтың мемлекеттік құрылымдағы функциялық қызметі деп қарастырады. Бұл ұғым бойынша мемлекеттік қызмет қызметкердің мемлекеттік огандағы (аппараттағы) еңбегі деп саналады.
Біздің республикада мемлекеттік қызмет міне осы тұрғыдан—мемлекеттің функциясы мен міндеттерін іске асыру мақсатында мемлекеттік органдардың қызметкерлері жүзеге асырылатын еңбек түрі деп қаралады. Мемлекеттік қызметтің нақты ұғымынан оның параметрлерінің құрамдас бөліктерін айқындап алып, оларды жетілдіріп отыруға болады. Экономиканы базарға бейімдеп ұйымдастыру жағдайында мемлекеттік қызметті ұйымдастыруға қойылатын талаптар өзгере ме? Оған берілетін жауап айқын — нарық жағдайында мемлекеттік қызметті ұйымдастыруға қойылатын талаптар сөзсіз өсе түседі. Профессор Э.Сейвастың (АҚШ) пікірі бойынша базарлы экономикасы бар қоғамда тауарлар мен көрсетілетін қызмет жөнінде үш негізгі агент өздерін белсенді түрде көрсетеді:
Бірінші агент- мемлекеттік және жекешелендірілген кәсіпорындар түріндегі тауар өндірушілер мен қызмет көрсетушілер. Айта кетелік, тек қана өндіруші обьектілер жекешелендіріледі; екінші агент — тауарлар мен көрсетілетін қызметті тұтынушылар; үшінші агент — бірінші және екінші агенттер арасындағы қатынастарда реттеушінің , арбитрдің және байланыстырушының рөлін атқаратын мекеме.
Демек, мемлекеттің осындай жағдайдағы басты міндеті тауарлар өндіру мен қызмет көрсету жүйесіне қойылатын барлық шарттардың, ережелердің, стандарттардың сауатты анықталуын қамтамасыз ету, сондай ақ олар сақталмаған немесе бұзылған жағдайда әкімшілік және басқа да жауапкершілік шараларын қолдану.
Мемлекеттік аппарат ішіндегі, сондай ақ мемлекеттің қатысуымен жасалатын барлық өзара қарым қатынастар міндетті түрде, құқықтык нормалар негізінде дамытылуға тиіс. Осыдан келіп, қазіргі Қазақстан жағдайында аймақтардағы мемлекеттік қызметті жетілдіру үшін екі нәрсені дамыту қажет екені көрінеді. Біріншіден — мемлекеттік қызметшілердің басқарушылық біліктілігін белсенді түрде көтеру; Екіншіден — жұмыс орындарында құқытық оқытуды ұйымдастыру арқылы олардың құқықгық мәдениетін үнемі жетілдіріп отыру. Енді осыларға толығырақ тоқталайық: 1. Мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін көтеру аймақтардағы мемлекеттік қызметті жетілдірудің бір амалы.
Аймақтар бойынша мемлекеттік қызмет кадрларының сапалық құрамы кесте-5-те келтірілген және ол қазіргі кезде дамып келе жатқан ғаламшасы мемлекеттік қызметті ұйымдастыруға жаңа көзқарасты талап ететіні белгілі. Ол барлық басқару субъектілері, әсіресе мемлекеттік субъекттер көп деңгейлі ашық жүйе жағдайында, шапшандатылған режимде, болжамдаудың, стратегиялық ойлаудың және ғылымның ролі құрт өскен жағдайда қызмет атқаруға қабілетті болуын талап етеді. Мемлекеттік қызмет негізін жетілдірудің маңызы пошымы — жергілікті мемлекеттік басқару органдарының мемлекеттік қызметшілерінің біліктілігін көтеру. Мұнының ролі жыл өткен сайын өсе береді. Мемлекеттік қызметшінің қазіргі кездегі Европалық моделі өзінің маңыздылығы бойынша шенеуліктердің мынадай қасиеттерін бөліп көрсетеді: