Мемлекеттік қызметті жетілдіру жолдары

•   тазалық;

•    ашық жарқындық;

•    әділдік;

•   талдай білу;

•   жауапкершілік сезімі;

•    басқарудың      жаңа      әдістері      мен       техникасына құштарлық;

•   тапсырмаға жасампаздық көзқарас.

Кесте  - 5

              Біздің  мемлекеттік қызметшілерін бойына осы аталған және басқа да кәсіптік қасиеттерді сіңіру үшін тиісті заң,  қаулыларға сәйкес жергілікті органдардың көптеген басшылары өз кадрларының біліктілігін ұйыдастырудың белгілі бір шараларын қолдануда. Қазіргі кезде елімізде мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін көтеру жөніндегі оқу орталықтарының белгілі бір мамандарылған желісі қалыптасты, оған ҚР Президенті жанындағы мемлекеттік қызметакадемиясы, мемлекеттік және жергілікті басқару институты және облыстық оқу орталықтары кіреді.

              Айта кетерлік тағы бір маңызды факт әлемде мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін көтеру әдетте студеттік оқу орындарында емес, бөлек шенеуніктерді оқытатын мамандандырылған орталықта жүзеге асырылады. Оның себебі, біріншіден — шенеуліктерді оқыту андрагогика ғылымына негізделеді, екіншіден — шенеуніктермен сабақты мемлекеттік органдардағы қызметт дағдарысы бар арнайы үйретілген және сертификатталған жаттықтырушы фасилитаторлар мен мемлекеттік басқару мәселелері бойынша сарапшы ғалымдар жүргізуге тиіс, үшіншіден мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін көтеру үшін көбінесе озық парктикалық тәжрибені талдауға негізделген арнайы интерактивті оқыту технологиялары қолданылуы тиіс. Келесі суретте аймақтар бойынша мемлекеттік қызметкерлер кадрларының сапалық құрамы сипатталған (сурет-19).

Сурет – 18

              ҚР Президентінің 1998 жылғы 18 қыркүйектегі жарлығымен Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттік құрылды, мұның өзі елемізде бағдарламалық құжаттардың, баға берудің, сертификаттардың және куәліктердің біріңғай жүйесін қалыптастыруға сондай - ақ кадрларды оқытуға қажеттілікті талдауға, ең бастысы жаттықтырушы фасиликаторлар даярлау үшін шетелдердің шенеуліктерді оқытатын орталыктармен тұрақты байланысты жолға қоюға мүмкіндік берді. Аймақтардағы мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін жоспарлы және міндетті түрде көтеру ең алдымен мемлекеттік органдар басшыларының ерекше қамқорлығының объектісі болуға тиіс. Бұл зандарды, басқару қызметінің пошымдары мен әдістерін серпінді жанартып отыру, елде және шетелдерде озық тәжрибенің жинақталуы, елде мемлекеттік қызмет пен басқару туралы арнайы мерзімді басылымдардың мемлекеттік қызметкерлер үшін оқу құралдарының жоқтығы, сондай ақ конкурс арқылы жергілікті органдардың жаңа әкімшілік мемлекеттік қызметшілермен жыл сайын толықтырылуы және жергілікті жерлердегі кадрлардың тұрақтамаушылығы сияқты факторларды ескеруден туындайды. Жергілікті мемлекеттік басқару органдарының (селолық округтардың, поселоктердің, аудандардың, қалалардың, облыстардың) мемлекеттік қызметшілердің кәсіптік біліктілігін көтеру, мысалы мемлекеттік және жергілікті басқару институтында 40  сағаттық, 80 сағаттық және 64 сағаттық оқу бағдарламасы бойынша жүзеге асырылады, ал оларды бітірушілерге ҚР Мемлекеттік қызметістері жөніндегі агенттігі бекіткен сертификаттар мен куәліктердің жаңа үлгілері тапсырылады.

              Мемлекеттік қызметшілерді жұмыс істейтін жерінде құқыклық оқыту ісін ұйымдастыруды аймақтағы мемлекеттік қызметті жетілдірудің маңызды әдістерінің бірі деп қарау керек. ҚР Президентінің 1995 жылғы 21 маусымдағы "ҚР құқықтық жалпыға міндетті оқуды ұйымдастыру жөніндегі шаралар туралы" қаулысында жергілікті атқарушы органдардың басшаларына тұрақты жұмыс істеп, құқықты білім беретін мектептер ашу сондай - ақ жергелікті атқарушы үкіметтің қызметкерлерінің құқыктық білімін бағалайтын аттестациялық комиссияны құру жөніндегі шараларды жүзеге асыру тапсырылады.

              Әдетте жалпыға міндетті құқықтық оқу жүйесінде жаңа оқу жылы басталар алдында аудандардың әкімдері өздерінің шешімдерімен қыркүйек айында мыналарды бекітеді:

1.  аудандағы жалпыға міндетті құқықтық оқу туралы ереже;

2.  аудандағы құқытық білім мектебі туралы ереже;

3.  әкім      аппаратының     және      аудандағы      құрылымдық бөлімдердің басшы кадрлар мен мамандарының құқықтық білімін бағалау туралы ереже;

4.  әкім      аппаратының      және      аудандық      құрылымдық бөлімдердің басшы кадрлармен мамандарының құқытық білімін бағалайтын аттестациялық комиссияның құрамын;

5.  аудан    әкімі    аппараты    жанындағы    жалпыға    міндетті құқтық    оқуды     ұйымдастыру     мен     өткізу    жөніндегі әдістемелік кеңестін құрамы.

              Бұдан әрі аудан әкімінің арнайы өкімімен мыналар бекітіледі:

1. Аудан  әкім  апаратын  басшы  қызметкелері  мен  мамандарын және аудандағы құрылымдық бөлімдердің жетекшілерін жалпыға міндетті   құқықтық   оықтудың   оқу   тақырыптық   жоспары   (60 сағат);

2.Аудан әкімі аппаратының басшы қызмекерлерін, мамандарын және құрылымдық бөлімдердің жетекшілерін құқытық оқытудың бағдарламасы;

З.Аудан әкімі аппаратының басшы қызметкерлерінің мамандарының және ауданның құрылымдық бөлімдері жетекшілерінің тиісті оқу жылындағы құқытық білімі мектебі тындаущыларының тізімі;

4.              Құқықтық аттестациядан өтетін аудан әкімі аппаратының басшы қызметкерлерінің мамандарының және аудандағы құрылымдық бөлімдер жетекшілерінің тізімі.

              Елдегі мемлекеттік қызметті жетілдірудің көптеген проблемалары (мемлекеттін миссиясын айқындай түсу заңдарды шенуліктердің еңбегіне ақы төлеу, әлеуметтік қорғау және арнайы зейнет ақымен қамтамасыз ету кепілдігі жүйесін жетілдіру) Республикалық деңгейде шешілуге тиіс. Бірақ, сонымен бірге аймақтың мемлекеттік қызметін оқыту үйрету арқылы кәсіптендіру сияқты маңызды проблема көп жағдайда жергілікті мемлекеттік басқару органдары басшыларының жігері мен іс қимылына байланысты.

3.2.   Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі өкілетті орган мен

оның аумактық бөлімшелері

1.              Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі өкілеттік орган бұдан ірі өкілетті орган ҚР президентіне тікелей бағынышты және есеп беретін, мемлекеттік қызмет саласында бірінғай мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыратын мемлекеттік орган, оған мынадай өкілеттіктер жүктеледі:

1.               мемлекеттік    қызметті    жетілдіру   және    оның    тиімділігін арттыру саласында  мемлекеттік бағдарламаларды  әзірлеуге және іске асыруға қатысу:

2.                мемлекеттік    қызметті    жүзеге    асыру    үшін    нормативтік құқықтық   базаны   жетілдіру   жөнінде   ұсыныстар   әзірлеу, сондай    ақ    өз    қүзыреті    шегінде    зандарда    белгіленген тәртіппен нормативті — құқытық актілер қабылдау,

3.                мемлекеттік    әкімшілік    лауазым    санаттарына    біліктілік талаптарын әзірлеу және бекіту,

4.               мемлекеттік қызметшілер жөніндегі Республикалық деректер базасын қалыптастыруды қоса алғанда, мемлекеттік қызмет кадрларды жай күйі мен мониторингін жүргізу, сондай ақ мемлекеттік қызметтін кадрлар резервін қалыптасытру,

5.                мемлекеттік    қызметшілер    еңбегіне    ақы    төлеу   жүйесін жетілдіру, оларды   әлеуметтік   —   құқықтық  қорғау  жөнінде ұсыныстар әзірлеу,

6.                мемлекеттік      әкімшілік      қызметшілер     лауазымдарының тізбесін  және  осы  заңға  сәйксе  өзге де  актілерді  әзірлеу және оларды ҚР Президентінің бекітуіне ұсыну,

7.               мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызметшілер даярлау, қайта   даярлау   және    біліктілігін    арттыру,    оның   ішінде шетелдерде де, әсерлері жөніндегі қызметін үйлестіру,

8.                мемлекеттік        бағдарламалар        бойынша        мемлекеттік тапсырысты     қалыптастыру     мен     орналасрыруды     және мемлекеттік   қызметшілерді    қайта   даярлау   мен    олардың біліктілігін арттыруды үйлестіру,

9.                мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызмет саласындағы зандарды сақтауын бақылауды жүзеге асыру,

10.    мемлекеттік   әкімшілік   лауазымды   атқаруға   арналған конкурстарды      өткізу     тәртібін      белгілеу,      сондай -  ақ  конкурстардың дұрыс өткізілуін бақылауды жүзеге асыру,

11.    мемлекеттік   органдардың   осы   заңды   және   өзге   де нормативтік  құқықтық актілерді  бұза  отырып   қабылдаған шешімдерінің күшін жою туралы ұсыныстар енгізу,

12.       мемлекеттік     қызметшілердің     мемлекеттік      қызмет туралы заңдардың қолдану мәселелері бойыгша мемлекеттік органдардың немесе лауазымды адамдардың іс — әректі мен шешіміне шағымдарын қарау,

13.     осы заң бұзылған жағдайда сотқа жүгіну,

14.              мемлекеттік қызмет мәселелері жөніндегі халықаралық шарттардың жобаларын дайындауға  қатысу,

15.     ҚР зандарында   көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жүктеледі.

2.      мемлекеттік қызмет істері жөніндегі органдардың бірыңғай жүйесін   өкілетті   орган    мен    оған    бағынысты    аумақтық бөлімшелер құрады.

              Аумақгық бөлімшелер өз  қызметін  өкілетті  орган  белгілеген құзырет шегінде жүзеге асырады.

3.                 Өкілетті      органмен      оның      аумақтық      бөлімшелерінің шешімдері бұйрықтар нысанында рәсімделеді.

              Мемлекеттік органдардың кадр қызметі. Мелекеттік органдардың кадр қызметі өз құзыретінде:

1.    Мемлекеттік     органдардың     мемлекеттік     қызметшілердің мемлекеттік    қызмет    өткеруіне    байланысты    шешімдерді рәсімдейді,      қызметшілердің      жеке      істерін      жүргізеді, мемлекетік  қызметшілердің  еңбек  кітапшаларында  қызмет ету тізімдеріне қажетті жазбалар енгізеді,

2.   мемлекеттік  қызметшілердің заңға белгіленген   шектеулерді қабылдауы туралы келісім жазбаша нысанда белгілейді өзіне қабылдаған  шектеулерді      бұзған      жағдайда      құқықтық салдарлар туралы хабардар етеді.

3.                мемлекеттік қызметшілерге олардың құқықтық жағдайынын, әсерлері жөнінде ақы — кеңес береді, мемлекеттік қызметті болуымен байланысты шектеулердің сақталуын бақылайды,

4.               өкілітті   органға   ұсыну   үшін   бос   лаузымдар   тізімін,   бос лауазымдарды   толытру   жөнінде   өтінімдер   және   өзге   де қажетті ақпараттар дйындайды,

5.               мемлекеттік қыземтшілерді оқытуды, қайта даярлауды қайта мамандандыруды    және    олардың    біліктілігін    арттыруды ұйымдастырады,

6.                заңдарда белгіленген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

              Осы  заңның   екінші   тарауында   мемлекеттік  қызметшілердің кұқықтық жағдайы қарастырылған:

              Мемлекеттік қызметшілердің қызметін саралау.

1.    Мемлекеттік    қызметшілер   лауазымдарының    құрамына мемлекеттік     қызметшілердің     саяси    және     әкімшілік лауазымдарды кіргізеді.

2.     Саяси лауазымдарға:

1/ ҚР президенті тағайындайтын мемлекеттік саяси қызметшілер, олардың орынбасарлары,

2/ ҚР парламентінің палаталары және парламент палаталарының төрағалары тағайындайтын және сайлдайтын мемлекеттік саяси қызметшілер, олардың орынбасарлары:

3/ Конституцияға сәйкес өкіметтін өкілдері болып табылатын мемлекеттік саяси қызметшілер:

4/ орталық атқару органдар мен ведомстволарды басқаратын мемлекеттік саяси қызметшілер басшылар олардың орныбасарлары атқаратын лауазымдар жатады.

3.  мемлекеттік     әкімшілік     қызметшілер     үшін     санаттар белгіленеді.

              Лауазымдардың саанаттары мен әкімшілік лауазымдарды санаттарға жатқызу тәртібін өкілетті органдардың ұсынуы бойынша республиканың президенті бекітеді.

4.     Мемлекеттік саяси қызметшілер үшін лауазым санаттары белгіленбейді

              Мемлекеттік  қызметшілердің  құқықтары.

              Мемлекеттік қызметшінің:

1/  Республиканың азаматтарына Қазақстан Республикасының Конституциясымен және заңдарымен кепілдік берілетін құқықтар мен бостандықтарды пайдалануға,

2/  өз өкілеттігі шегінде мәселелерді қарауға және олар бойынша шешімдер      қабылдауға     қатысуға,     тиісті     органдар     мен лауазымдар адамдардың оларды орындауын талап етуге,

3/ белгіленген тәртіппен лауазымдық міндеттерді орындау үшін қажетті ақпарат пен материалдар алуға,

4/ лауазымдық міндеттерді атқару үшін белгіленген тәртіппен меншік нысандарына қарамастан, ұымдарда болуға,

5/  басшыдан мемлекеттік қызметшінің атқаратын лауазымына сәйкес    қызметтік    өкілеттік    міндеттері    мен    көлемін    дәл белгілеуде талап етеді,

6/ жеке басының қадір-қасиетінің құрметтелуіне, басшылар, өзге де лауазымды адамдар және азаматтар тарапынан өзіне әділ және құрметпен көзқарас жасалуына:

7/ өзі атқаратын лауазымға жұмыс сапасына, тәжірибесіне және осы заңда белгіленген өзге де негіздерге қарай ынталандыруда және еңбекақы төленуіне,

8/ тиісті бюджет қаражаты есебінен қайта даярлануға/ қайта мамандануға/ және біліктілігін арттыруға:

9/ өзінің мемлекеттік қызмет өткеруіне қатысты материалдармен кедергісіз танысуға, қажет болған жағдайларда жеке түсініктеме беруге,

10/ біліктілігі мен қабілеті, өзінің қызметтік міндеттерін адал орындауы ескеріле отырып, қызметі бойынша жоғарылауға,

11/  қызметшінің  пікірінше  негіссіз  айып  тағылған  жағдайда қызметтік тексеру жүргізілуін талап етуге,