Понятие и виды инновационных стратегий

   6. Ақшалай қорлар. Ең алғаш рет  1983 жылы енгізіліп, американдық нау-шоттардың аналогы болып табылады: олар бойынша пайыз төленеді және чек жазуға мүмкіндігі бар. Ұлыбританияда әлі толық дамымаған, себебі көптеген банктер клиенттер өздерінің жинақтарын депозиттік және жинақ шоттарынан осы шотқа аударуынан қауііптенеді. Негізгі ерекшеліктері:

   - пайыз ақша нарығының пайыз  қойылымына байланысты;

   - ең төменгі қалдық 1000 фунт стерлингті  құрайды.

   - 7 күн бұрын ескертіп, 250 фунт стерлингтен  жоғары сомманы алдын ала алуға  болады.

   - Чектерді жазуға рұқсат беріледі.

   7. Берілетін салымдық сертификат. Бұл құрал АҚШ-та сияқты ірі  инвесторлар, іскерлік фирмалар  арасында кең таралған. Негізгі  ерекшеліктері: 

   - тіркелеген пайыз қойылымы;

   - номиналдың ең төменгі мөлшері  – 5 000 фунт стерлинг (шамамен 1 200 000 теңге), ең жоғары мөлшері - 500 000 фунт стерлинг (шамамен 121 000 000 теңге) сертификат ұсынушыға шығарылады.

   Ұлыбританияда банктік депозттерді сақтандыру.

   1979 және 1987 жылдары Ұлыбританияда Банктік  акттер қабылданған болатын. 1979 жылғы  актке сәйкес банктер өз салымшыларына Англияда кризистік жағдай қаупі төнгенде кепілдік берулері міндетті. Заңмен "Депозиттерді қорғау кестесі" бекітілген болатын. Ол кесте банк үшін міндетті әрекеттерді қамтиды. Мәселен, әрбір банк және ДҚЛҰ (депозиттерді қабылдайтын лицензияланған ұйым) ең төменгі мөлшері 5 000 000 фунт стерлингті құрайтын арнайы сақтандыру қорларын құруға міндетті. Бұл қорлар Англияның Банктік депозиттерді Қорғау Кеңесінің бақылауында болады және болашақта оның құзырымен пайдаланыла алады. “Депозиттерді қорғау кестесіне” әрбір жеке салымшы кепілдік берілген сомманың 75% есептелген 10000 фунт стерлингтен аспайтын салым бойынша сақтандыру төлемін алуға құқылы.

   1987 жылы 1979 жылғы актке өзгерістер  енгізіліп, жаңа Банктік акт қабылданған болатын. болатын. Ол салымдарды қорғау жүйесін ішінара өзгерткен болатын. "Депозиттерді қорғау кестесі" жалпы сол қалпы қалды, бірақ, 75 % өтелім есептелетін максималды салым мөлшері 15 000 фунт стерлингті құрады. 1994 жылы Ұлыбританияның атақты Barings банкі банкрот болды. Оның тарихы 233 жылды құраған болатын. Оның төрағасы жас Ник Месон мыңдаған салымшыларын, фирма иелерін және Англия королевасын банкротқа ұшыратты. Қазіргі кезде Англияда салымшылардың депозиттері салынған сомманың тек ¾ ғана қорғалады. Өтелімнің максималды мөлшері 20000 фунт стерлингті(шамамен 30 000 АҚШ доллары ) құрайды. 1994 жылы депозиттерді қорғауды реттеу мақсатында 1994 жылы Англияда ЕО Директивасы қабылданған. Негізгі жаңа ашылулар: Англия аумағында орналасқан банктердің батыс-еуропалық бөлімшелерінде ашылған барлық депозиттерге кепілдік беріледі. Тек фунт стерлинг емес, өзге валютада ашылған депозиттерге де кепілдік беріледі.

   20 000 фунт стерлингті құрайтын соммаға  депозит бойынша өтелімнің ең  жоғары соммасы 90% өскен. 

   Францияда жинақтарды  тарту саясаты  мемлекеттің пайыз ставкасының  жоғарғы шектерін анықтауына және регламентациялануына негізделеді. Мемлекеттік реттеу салымдар мен боналар бойынша шекті пайыз көлемін  бекіту арқылы  көрінеді. Бірақ шектеулерге қарамастан француздардың  50% - Француз  жинақ банкісінің  салымшылары болып табылады, сонымен бірге 28 % жанұялық салымдары  бар. Негізгі ұйымдастыру-шылық депозиттік формалары: есеп айырысу кітапшалары  “А” типті; мерзімді депозиттік шоттар; жинақ сертификаттары; чектік шоттар; тұрғын үйге алған ссудаларды өтеу үшін жинақ шоттары; бағалы қағаздарға инвестицияланатын жинақтар және т.б. болып табылады. Бүкіл Еуропа мемлекеттері арасында француз банктері банктік технологияны, оның ішінде несиелік (төлем) карточкаларын таратуда, қолдануда және қаржыландыруда алда келе жатыр. Италияда 1991 жылы  83 жинақ кассалары суперхолдингтік  компанияға бірікті. Мұндай жинақ кассалар стратегиясының қажеттілігі – Италия ссудалық капиталының  нарығындағы жоғарғы бәсекелестігінен туындады. Италия банктерінің тәжірибесіндегі жинақ шоттары негізінен банктік құжаттарының формаларына байланысты бөлінеді, олардың түрлері: қарапайым жинақ кітапшасы (ағымдағы шотқа ұқсас) оның пайыздық ставкасы 5 %- ға дейін; мерзімді жинақ кітапшасы; мәлімдеушіге жинақ кітапшасы  және

т. б.

   Халықтың  жинақтарын салымдарға  тарту Германияның  барлық несиелік мекемелері айналысады (жинақ, коммуналдық және жер банкілері,несиелік қоғамдар және т. б.). Ең көп таралған  салымдар; мерзімді салымдар (екі түрлі);жинақ  келісімді(екі түрлі)салымдары; ағымдағы шоттары табылады. Талап етуге дейінгі салымдар – бұл  классикалық пайызсыз депозиттер. Мерзімді салымдар бекітілген  мерзімді салымдарға  және алудың икемді режимі бар салымдарға (30-80 күн ;90-179 күн; 180-359 күн; 360 күн және жоғары) бөлінеді. Мерзімді салымдар бойынша пайыздар  салымның сомасына және мерзіміне байланысты бекітіледі. Еуропаның  басқа да  жинақ және әмбебап коммерциялық банктері  сияқты Германия банктері  де халықтың  бағалы қағаздармен жасалатын операцияларына да бағытталады . Осыған байланысты клиенттерге қаржылық қызметінің кең ассортименті ұсынылады.

   Еуропаның  дамыған мемлекеттеріне қарағанда  АҚШ-та халықтың жинақтарын тартумен негізінен жинақ институттары айналысады, олар – жинақ банктерінен; ссуда –жинақ ассоциацияларынан және несиелік кеңестерден тұрады. Сондай-ақ, мұндай функция инвестициондық  коммерциялық банктерге, брокерлік үйлерге, сақтандыру, зейнетақы және басқа да қаржылық компанияларға да тән. Негізгі депозиттер талап етуге дейінгі   салымдарға , жинақ және мерзімді салымдарға  бөлінеді. Талап етуге дейінгі   салымдары мен  NOW – шоттарын,жоғарыда аталып өткендегідей , чектік салымдар деп атайды. АҚШ –та талап етуге дейінгі   салымдарды  салымшының өзі шоттан алуы мүмкін немесе  банкті алдын ала  хабарлауынсыз  кез келген уақытта  басқа тұлғаға аударылуы мүмкін. Банктік депозиттердің  бұл категориясы ең өтімді  болып табылады, өйткені олар есеп айырысу  - төлем  операцияларына  тікелей қатысады. Сөйтіп, АҚШ –та чектер көмегімен алынатын  талап етуге  салымдар бүкіл ақша массасының (М1) 70 %-ын құрайды. Бәрімізге белгілі, АҚШ-тағы  төлем айналымының 90 % чектер арқылы жүреді. АҚШ–та NOW – шоттарын ашудағы салымшылардың  кейбір категориялары үшін шектеулер сақталған .Мәселен, жеке тұлғалар (азаматтар) өздерінің ақша қаражаттарын  қарапайым пайызсыз шоттарда (талап етуге дейінгі   салымдарда),  банктердің барлық категорияларындағы NOW – шоттарында да сақтауы мүмкін. Ал заңды тұлғаларда  тек пайызсыз чектік шоттар ғана болуы керек, өйткені банк заңдылығы бойынша оларға  өздерінің ақша қаражаттарын NOW – шоттарында сақтауға тиым салынған. АҚШ-тың банктік тәжірибесінде, талап етуге дейінгі депозиттік шоттармен қатар, сондай шоттар түріндегі Нау-шотты және куәландырылған чектер сияқты депозиттер АҚШ банктерінде кеңінен қолданылады.Нау-шоттың мынадай өзіне тән ерекшеліктері болады:

- бұл  шот түрі бойынша пайыз төленеді;

- бұл  шот жеке тұлғаларға немесе  пайда таппайтын ұйымдарға ашылады;

- салым  иелерінен бұл шотта ең төменгі  қаражат болуы талап етілмейді.

   Куәландырылған чектер шоттары – бұл куәландырылған чектерді төлеу үшін, сақталатын банктердегі талап етуіне дейінгі депозиттік шоттағы қаражаттарды білдіреді. Куәландырылған чектер – бұл банктің шоттағы қаражаттың барлығын чектер арқылы куәландыруы.

   Американдық банктік тәжірибелерде жаңа депозит түріне ақша нарығының депозиттік шоты жатады.

   Оның  мынадай ерекшелігі бар:

    - ақша нарығының басқа құралдары бойынша мөлшерлемелерінің өзгеруіне байла-нысты, әр аптада шот бойынша пайыз мөлшерлемесінің өзгеріп отыруы;

 - шот бойынша ең төменгі қалдықтың болуының талап етілуі;

 - салымдардың сақтандырылуы;

    - иемденуші, үшінші жақтан төлемдер  үшін айына шоттан алты рет  аударма жасауына болады, мұның  ішінде үшеуі чекті көшіріп  жазу жолымен, үшеуі телефон  арқылы жүзеге асады.

   Коммерциялық банктердегі депозиттердің сыныптамасын жүргізуде мына тұжырымға сүйенеміз: қазiргi банктiк тәжiрибеде салымдардың, депозиттердiң және депозиттік емес ресурстардың  шоттарының  әр түрлері кездеседі. Бұл банктердiң жоғарғы бәсекелестiк нapықтa банк қызметтерiне деген клиенттер топтарының сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос қаражаттарын банктiк шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды. 

   Әдебиеттер 

   

1. “Современный  Коммерческий Банк” В.М. Усоскин. Москва. МПЦ “ВАЗАР-ФЕРРО”,1994г.
2. “Основные платежные системы России, стран Западной Европы, США и Японии ”. Москва, 2000г
3. Аникин А.В. Защита банковских вкладчиков – Москва: Дело, 1997 г.,

 
 

   В данной статье раскрываются  особенности  в зарубежном опыте депозитных операции коммерческих банков 

   This article is considerate the questions about peculiarity of depository’s operations of commercial banks abroad. 
 

М.А. Уразгалиева 

Экономическая сущность финансово-инвестиционной деятельности 

   Исследование  проблем инвестирования всегда находилось в центре внимания экономической науки. Это обусловлено тем, что инвестиции являются основой любой хозяйственной деятельности, определяя процесс экономического роста в целом. Несмотря на небольшой срок рыночного хозяйствования в Казахстане, было законодательно установлено значение инвестиционного процесса, в том числе в контексте финансирования наиболее важных проектов.

   Определение инвестиции (нем. Investition. от лат.investio — одеваю) трактуется как долгосрочное вложение капитала в отрасли экономики внутри страны и за границей [1, с. 487]. Это понятие фиксируется Конституцией т законодательными актами Республики Казахстан, такими, как например: Гражданский кодекс РК, Налоговый кодекс РК, Закон РК «Об инвестициях» и т.д.

   В соответствии с Законом Республики Казахстан от 8 января 2003 года № 373-II «Об инвестициях» инвестиции представляют собой все виды имущества (кроме товаров, предназначенных для личного потребления), включая предметы финансового лизинга с момента заключения договора лизинга, а также права на них, вкладываемые инвестором в уставный капитал юридического лица или увеличение фиксированных активов, используемых для предпринимательской деятельности [2, с. 3].

   Следующее, не менее важное определение, уточняющее сущность инвестиций — это инвестиционная деятельность, которая Законом республики «Об инвестициях» трактуется как деятельность физических и юридических лиц по участию в уставном капитале коммерческих организаций либо по созданию или увеличению фиксированных активов, используемых для предпринимательской деятельности [2, с. 3].

   Статьей 11 Закона «Об инвестициях» определено, что целью государственной поддержки  инвестиций являются создание благоприятного инвестиционного климата для  развития экономики и стимулирование инвестиций в создание новых, расширение и обновление действующих производств с применением современных технологий, повышение квалификации казахстанских кадров, а также охрана окружающей среды.

   Таким образом, инвестиционная деятельность должна быть связана не только с  получением выгоды, но и направлена на решение экономических, экологических и социальных задач государства и общества.

   Инвестиционная  деятельность может осуществляться в форме [3]:

• инвестирования, осуществляемого гражданами, негосударственными предприятиями, хозяйственными ассоциациями, объединениями и обществами, а также общественными и религиозными организациями, другими юридическими лицами, основанными на коллективной собственности;
• государственного инвестирования;
• иностранного инвестирования;
• совместного инвестирования средств и ценностей гражданами и юридическими лицами страны и иностранных государств.

   Объектом  инвестиционной деятельности может  являться любое имущество, в том числе основные фонды и оборотные средства во всех сферах народного хозяйства, ценные бумаги, целевые денежные вклады, научно-техническая продукция, интеллектуальные ценности, другие объекты собственности, а также имущественные права. Выбор инвестиционного инструментария зависит от целей  и приоритетных задач инвестора, однако ограничивается на развивающихся рынках возможностями применения отдельных направлений инвестирования [4, с. 68].

   Инвесторы это субъекты инвестиционной деятельности, которые принимают решение о  вложении собственных, заемных и  привлеченных имущественных и интеллектуальных ценностей в объекты инвестирования, при этом субъектами инвестиционной деятельности могут быть граждане и юридические лица страны и иностранных государств, а также государства в лице правительств. Особо выделяется понятие институциональных инвесторов, которые определяются как финансовые посредники любого типа [5, с. 11]. Отдельные авторы отождествляют институциональных инвесторов с финансовыми институтами, к которым относятся коммерческие банки, инвестиционные и пенсионные фонды, страховые компании и т.д. [6, с. 17].

   Инвестиционная  деятельность осуществляется, как правило, циклично. Инвестиционный цикл предполагает комплекс мероприятий от момента  принятия решения об инвестировании до завершающей стадии инвестиционного проекта, в частности, например, научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы, принятие инвестиционных решений, планирование и проектирование, подготовка к строительству, строительство, выход на проектные показатели и режим окупаемости вложений.

   Инвестиционный  цикл состоит из трех основных периодов:

   1.Прединвестиционная  фаза.

   2.Фаза  инвестиций — собственно затраты,  вложения средств.