Лингвопоэтический анализ лирики П. Бровки

                           Зноўку яблыні і грушы.

                           Будзем сеяць, беларусы!

                           Закуваюць нам зязюлі,

                           Пахаваюць катаў кулі [1, с.20].

                           Звоняць рэкі з ручаямі,

                           Расшумеліся дубровы.

                           Над палямі, над барамі

                           Кліч праносіцца вясновы [1, с.26].

                           Плача сірочая ў лесе жалейка...

                           Сціхла ты,

                          Змоўкла наша Надзейка.

                          Хто ж гэта думаў, як давялося:                                                                                         

                           Выцвілі косы,

                           Шчокі запалі [1, с.33].

      Інверсія акалічнасці лагічна выдзяляе, падкрэслівае месца, час, прычыну, мэту і спосаб дзеяння, напрыклад

                            Навек прагнаўшы чужаніц,

                           Дахаты прыйдуць, дзе ўзраслі,

                           І вы пад звон азёр, крыніц

                           Па вольнай пойдзеце зямлі [1, с.15].

                           На шляху ў паходным строі

                           Рана-рана, 

                           На світанні,

                           Чуюць коннікі-героі

                            Голас родны з-пад Кубані [1, с.26]. 
 
 
 

  3.3. Фігуры ўбаўлення 

   Фігуры ўбаўлення – слоўныя фігуры, якія заснаваны на непаўтаральнасці моўных адзінак, іх пропуску. Да фігур убаўлення адносяцца асіндэтон, эліпсіс.

      Асіндэтон (грэч. asyndeton “нязвязанае”) – бяззлучнікавасць, фігура маўлення, пры якой адсутнічаюць злучнікі паміж асобнымі, узаемазвязанымі сегментамі выказвання, што надае яму сцісласць і дынамізм [7,с.78].

     Асіндэтон прасочваецца ў наступных паэтычных радках:

                        Яловымі шышкамі ўзброен атрад,

                            Паўзе.

                            Па імшарах, равах, гушчарах,

                            Умоўныя знакі, засады, напад [1, с.224].

                            А поблізу недзе, за зграяй чужынцаў,

                            Знаёмыя вёскі, дарогі, гасцінцы [1, с.21].

                            Рускі, грузін, украінец,

                            Рознай гаворачы мовай,

                            Любяць аднолькава ўсё

                            Маці, Радзіму маю [1, с.24].

                            Маці, рукі ўзняўшы,

                            Просіць несціхана:

                           - Май, удар ты з неба,

                            Прашумі дажджамі,

                            Вызвалі з палону,

                           Змый на целе раны [2, с.40].

                            І ўсіх вас да сэрца зямля прытуліла,

                            Расою абмыла, прыкрыла лістамі,

                            Рассыпала краскі на вашых курганах [2, с.90].

                            Беларусу, літоўцу, грузіну,

                           Латышу, чувашу, армяніну –

                           Усім тваім незлічоным сынам [2, с.95].

      Асіндэтон вельмі распаўсюджаная фігура ў паэзіі Пятруся Броўкі, як бачым з прыкладаў:

                          Як ворага косіць наш храбры Дуброўскі,

                          Як нішчыць злачынцаў по сёлах і вёсках

                          Паўлоўскі, Казлоў, Бумажкоў, Лабанок [2, с.249].

                            Мусіць ён жыць,

                            Уставаць раніцою,

                            Баравікі сабіраць у бары,

                            Спевы саловак

                            Служаць вясною,

                            Мчацца зімою на санках з гары,

                            Вадзіць на начлег,

                            Сядзець над кастрамі,

                            Рэзаць канькамі люстэркавы лёд,

                            Бегаюць у школу

                            Разам з сябрамі,

                            Папрацаваць так,

                            Каб выступіў пот [2, с.342].

                            На пляц той

                           Сыходзіцца з розных бакоў

                           Нямала дарожак, сцяжынак,

                           Шляхоў [2, с.355].

                           Ідуць, глядзяць на ўсё сябры –

                           Сякеры скрозь, нажы,

                           Начоўкі,дзежачкі,цабры,

                           Калёсы, палазы [2, с.374].

      Эліпсіс (грэч. elleipsis “недастача, пропуск”) – фігура маўлення, якая заключаецца ў пропуску асобных фрагментаў выказвання (слоў, словазлучэнняў), лёгка ўзнаўляльных па сэнсу з кантэксту [7, с.78].

      Эліпсіс – фігура, блізкая да ўмаўчання, надае выказванню экспрэсію, дынамізм, напружанасць, напрыклад:

                            Масты ўзлятаюць,

                            Машыны знікаюць

                            Пад смелым агнём партызан.

                            У нашых паходах сцягі баявыя,

                            І помста – адзіны паказ [2, с.41].

                            На беразе Сожа, ля роднае хаты, -

                            Курган невысокі –

                            Магіла салдата [2, с.49].

      Эліпсіс цікавая фігура, якая ілюструецца  наступнымі аўтарскімі радкамі:

                             Сустрэнеш старога, малога – спытай,

                             Спытайцеся ў хлопца, спытайся ў дзяўчыны,

                             Адказ вы пачуеце толькі адзіны, -

                             Што помняць яны за разбураны край [2, с.249]!

                             Пад сцягам тым на бой,на смерць

                             Байцы ішлі не раз.

                             На сцягу тым – прысяга, чэсць

                             І мацеры наказ [2, с.51].

                             Ён едзе шляхам векавым,

                             Зямлёй зялёнай цешыцца.

                             Рэйн прасцерся перад ім,

                             Як на далоні, свеціцца.

                             Налева – роўнядзь,

                             Справа – бор,

                             Снуюцца сцежкі краскамі

                             На поўдзень –

                             Новыя сады

                             І дваццаць тры пітомнікі [2, с.296].

                             Куды падсыпаць купарос,

                             Куды падвезці гною,

                             Дзе сеяць жыта,

                             Дзе – авёс,

                             Дзе ўсё заняць травою [2, с.310]. 

      3.4. Рытарычныя фігуры 

      Рытарычны вокліч – сцвярджэнне пэўнага паняцця ў эмацыянальнай форме [7, с.79]. Рытарычны вокліч звычайна выражае аўтарскае абурэнне, здзіўленне, графічна афармляецца клічнікам. Гэта можна праілюстраваць на прыкладзе:

                             О, як пахнуць на лузе

                             Шаўкавістыя травы [2, с.267]!

                             Ёсць на свеце надзіва

                             Непаўторныя рэчы!..

                             О, якой нечаканай

                             Ты была, іх сустрэча [2, с.270]!

                             О, як вы ўставалі, прасторы Палесся,

                             У нівах шырокіх, што ў казачных песнях,

                             У гомане буйнай жытнёвай красы [2, с.244]!

      Рытарычны зварот – заклік, словы, з якімі  гаворачы звяртаецца да асоб ці прадметаў  як прысутных, так і адсутных, і  якія не патрабуюць непасрэднага водгуку [7, с.79].

      Рытарычны зварот узмацняе эмацыянальнасць выказвання. Гэта фігура прасочваецца ў наступных паэтычных урыўках:

                             Мой край! Ты выпрастаў свой стан!

                             Край незабыўных партызан [2, с.392]!

                             Зямля Беларусі!

                             З крыніц тваіх чыстых пад шумнай вярбой

                             Зачэрпнулі думы Купала і Колас.

                             На кожнай сцяжынцы іх песня і голас [1, с.246].

                             Лясы наддзівінскія, лясы!

                             Не знаю большае красы,

                             Як ваш убор і гонкі стан,

                             Як ваш зялены акіян [1, с.393]!

                             Беларусь!

                             У сыноў тваіх многа братоў

                              І з-пад Волгі шырокай,

                              І з палёў Украіны [1, с.407].

                             Родны Мінск!

                             Сталіца Беларусі!